Prezident joldauı jariyalandı

Bügin Aqordanıñ resmi saytında Qazaqstan Respublikasınıñ Prezidenti Nwrswltan Nazarbaevtıñ halqına arnalğan kezekti Joldauı jariyalandı. Joldau taqırıbı «Törtinşi önerkäsiptik revolyuciya jağdayındağı damudıñ jaña mümkindikteri» dep ataladı.

«Törtinşi önerkäsiptik revolyuciya jağdayındağı damudıñ jaña mümkindikteri»

Qwrmetti qazaqstandıqtar!

Büginde älem Törtinşi önerkäsiptik revolyuciya däuirine, tehnologiyalıq, ekonomikalıq jäne äleumettik salalardağı tereñ jäne qarqındı özgerister kezeñine qadam basıp keledi.

Jaña tehnologiyalıq qalıp bizdiñ qalay jwmıs isteytinimizdi, azamattıq qwqıqtarımızdı qalay iske asıratınımızdı, balalarımızdı qalay tärbieleytinimizdi tübegeyli özgertude.

Biz jahandıq özgerister men sın-qaterlerge dayın bolu qajettigin eskerip, «Qazaqstan-2050» damu strategiyasın qabıldadıq.

Aldımızğa ozıq damığan otız eldiñ qatarına kiru maqsatın qoydıq.

100 naqtı qadam – Wlt josparı jüzege asırıluda. Onıñ 60 qadamı qazirdiñ özinde orındalıp qoydı. Qalğandarı, negizinen, wzaq merzimge arnalğan jäne josparlı türde iske asırıluda.

Ötken jılı Qazaqstannıñ Üşinşi jañğıruı bastau aldı.

Industriyalandıru bağdarlaması tabıstı iske asuda.

«Cifrlıq Qazaqstan» keşendi bağdarlaması qabıldandı.

Qazaqstan Respublikasınıñ 2025 jılğa deyingi damuınıñ keşendi strategiyalıq josparı jasaldı.

Bizdiñ wzaq merzimdi maqsattarımız özgerissiz qala beredi.

Qajetti bağdarlamalardıñ barlığı bar.

Bwl Joldau jaña älemge, yağni Törtinşi önerkäsiptik revolyuciya älemine beyimdelu men jetistikke jetu jolın tabu üşin ne isteu qajettigin ayqındaydı.

Qwrmetti otandastar!

Biz älem elderiniñ senimi men qwrmetine bölenip, brendke aynalğan täuelsiz Qazaqstandı qwrdıq.

2017 jılı bizdiñ el BWW Qauipsizdik Keñesiniñ twraqtı emes müşesi boldı.

2018 jıldıñ qañtar ayında oğan törağalıq etudemiz.

Biz düniejüzilik EKSPO mamandandırılğan körmesin ötkizu üşin älemdik qoğamdastıq tañdap alğan TMD jäne Şığıs Europa elderi arasındağı birinşi memleket boldıq.

Qazaqstanda tabıstı jwmıs istep kele jatqan narıqtıq ekonomika modeli qalıptastı.

2017 jılı elimiz älemdik dağdarıstıñ qolaysız saldarın eñserip, senimdi ösu jolına qayta tüsti.

Jıl qorıtındısı boyınşa işki jalpı önimniñ ösui 4 procent bolıp, al önerkäsiptik önimniñ ösui 7 procentten astı.

Bwl orayda, önerkäsiptiñ jalpı köleminde öñdeuşi sektordıñ ülesi 40 procentten asıp tüsti.

Qazaqstannıñ qolaylı damuı orta taptıñ qalıptasuına mümkindik berdi.

Kedeyşilik 13 ese qısqarıp, jwmıssızdıq deñgeyi 4,9 procentke deyin tömendedi.

Elimizdiñ äleumettik-ekonomikalıq tabıstarınıñ negizi – bizdiñ bastı qwndılıqtarımız retinde qala beretin azamattıq beybitşilik, wltaralıq jäne konfessiyaaralıq kelisim.

Degenmen, Qazaqstannıñ jetistikteri senimdi tirek sanaladı, biraq ol erteñgi tabıstarımızdıñ kepili emes ekenin jaqsı sezinuimiz kerek.

«Köl-kösir mwnaydıñ» däuiri ayaqtalıp keledi. Elimizge damudıñ jaña sapası qajet.

Jahandıq trendter körsetip otırğanday, ol, birinşi kezekte, Törtinşi önerkäsiptik revolyuciya elementterin keñinen engizuge negizdelui tiis.

Mwnıñ özindik sın-qaterleri de, mümkindikteri de bar.

Jaña älem köşbasşılarınıñ qatarına qosılu üşin Qazaqstanda qajetti närseniñ bäri bar ekenine senimdimin.

Bwl üşin mınaday mindetterdi şeşuge jwmıluımız kerek.

BİRİNŞİ. Industriyalandıru jaña tehnologiyalardı engizudiñ köşbasşısına aynaluı tiis.

Onıñ nätijeleri mwnay bağası kürt tömendegen 2014-2015 jıldardağı dağdarısta negizgi twraqtandıruşı faktorlardıñ biri boldı.

Sol sebepti joğarı eñbek önimdiligi bar qayta öñdeu sektorına degen bağdarımız özgergen joq.

Sonımen qatar industriyalandıru 4.0 jaña tehnologiyalıq qalıptıñ barlıq mümkindikterin paydalana otırıp, meylinşe innovaciyalıq sipatqa ie boluğa tiis.

Käsiporındarımızdı jañğırtuğa jäne cifrlandıruğa bağıttalğan, önimniñ eksportqa şığuın közdeytin jaña qwraldardı äzirlep, sınnan ötkizu qajet.

Bwlar, birinşi kezekte, tehnologiyalardıñ transfertin ıntalandıruğa tiis.

Elimizdiñ birneşe önerkäsiptik käsipornın cifrlandıru jönindegi pilottıq jobanı iske asırıp, bwl täjiribeni keñinen taratu kerek.

Cifrlıq jäne basqa da innovaciyalıq şeşimderdi äzirleuşilerdiñ öz ekojüyesin damıtuı asa mañızdı mäselege aynalıp keledi.

Ol bizdiñ Nazarbaev Universiteti, «Astana» halıqaralıq qarjı ortalığı, IT-startaptardıñ halıqaralıq tehnoparki siyaqtı innovaciyalıq ortalıqtardıñ töñireginde qalıptasuğa tiis.

«Alatau» innovaciyalıq tehnologiyalar parkiniñ qızmetin wyımdastırudı tübegeyli qayta qarau qajet.

Naqtı sektordıñ jaña tehnologiyalarğa degen swranıstı ıntalandıruı jäne vençurlıq qarjılandırudıñ jeke narığınıñ qızmeti innovaciyalıq ekojüye jetistikteriniñ negizgi faktorları bolıp sanaladı.

Bwl üşin tiisti zañnama qajet.

Bwdan bölek, IT jäne injiniringtik qızmet körsetudi damıtu erekşe mañızğa ie bolıp otır.

Ekonomikanı cifrlandıru tabıs äkelgenimen, jwmıs küşiniñ köptep bosap qalu qaupin de tudıradı.

Bosaytın jwmıs küşin eñbekpen qamtu üşin kelisilgen sayasattı aldın ala tiyanaqtau kerek.

Bilim beru jüyesin, kommunikaciya men standarttau salaların jaña industriyalandıru talaptarına beyimdeu qajet boladı.

2018 jılı «cifrlıq däuir» önerkäsibin qalıptastıruğa arnalğan industriyalandırudıñ üşinşi besjıldığın äzirleuge kirisu kerek.

EKİNŞİ. Resurstıq äleuetti odan äri damıtu.

HHİ ğasırda älemniñ tabiği resurstarğa degen mwqtajdığı jalğasuda. Olar bolaşaqta jahandıq ekonomikanı jäne elimizdiñ ekonomikasın damıtu barısında erekşe mañızğa ie boladı.

Biraq şikizat industriyaların wyımdastıru isin, tabiği resurstardı basqaruğa qatıstı wstanımdardı sıni twrğıdan qayta pısıqtau kerek.

Keşendi aqparattıq-tehnologiyalıq platformalardı belsendi türde engizu qajet.

Käsiporındardıñ energiya tiimdiligi men energiya ünemdeuge, sonday-aq energiya öndiruşilerdiñ öz jwmıstarınıñ ekologiyalıq tazalığı men tiimdiligine qoyılatın talaptardı arttıru kerek.

Astanada ötken EKSPO-2017 körmesi balamalı, «taza» energiya salasındağı damudıñ qanşalıqtı qarqındı ekenin körsetti.

Büginde älem boyınşa öndiriletin elektr energiyasınıñ törtten biri jañartılatın energiya közderine tiesili.

Boljam boyınşa, 2050 jılğa qaray bwl körsetkiş 80 procentke jetedi.

Biz 2030 jılğa qaray Qazaqstandağı balamalı energiya ülesin 30 procentke jetkizu mindetin qoydıq.

Qazir bizde jalpı quattılığı 336 MVt bolatın jañartılatın energiya közderiniñ 55 nısanı jwmıs isteydi. Solarda 2017 jılı 1,1 milliard kilovatt-sağat «jasıl» energiya öndirildi.

«Jasıl» tehnologiyalarğa investiciya salu üşin biznesti ıntalandıru mañızdı.

Öñirlerdiñ äkimderi şağın jäne orta biznes sub'ektilerin keñinen tartıp, twrmıstıq qattı qaldıqtardı zaman talabına say utilizaciyalau jäne qayta öñdeu üşin şaralar qabıldau kerek.

Osı jäne basqa da şaralar zañnamağa, sonıñ işinde Ekologiyalıq kodekske özgerister engizudi talap etedi.

ÜŞİNŞİ. «Aqıldı tehnologiyalar» – agroönerkäsip keşenin qarqındı damıtu mümkindigi.

Agrarlıq sayasat eñbek önimdiligin tübegeyli arttıruğa jäne öñdelgen önimniñ eksportın wlğaytuğa bağıttaluı kerek.

Biz egin egip, dändi daqıldardı ösirudi üyrendik.

Onı maqtan twtamız. Alayda, qazir ol jetkiliksiz.

Şikizattı qayta öñdeudi qamtamasız etip, älemdik narıqtarğa joğarı sapalı dayın önimmen şığuımız qajet.

Bwl mäseleni şeşuge barlıq agrarlıq keşenniñ tübegeyli bet bwruı mañızdı.

Agrarlıq ğılımdı damıtu mäselesi bastı nazarda boluğa tiis.

Ol eñ aldımen jaña tehnologiyalardı transfertteumen jäne olardı otandıq jağdayğa beyimdeumen aynalısuı qajet.

Osığan oray agrarlıq universitetterdiñ rölin qayta qarau kerek.

Olar diplom berip qana qoymay, auıl şaruaşılığı keşeninde naqtı jwmıs isteytin nemese ğılımmen aynalısatın mamandardı dayındauğa tiis.

Bwl joğarı oqu orındarınan oqu bağdarlamaların jañartıp, agroönerkäsip keşenindegi ozıq bilim men üzdik täjiribeni taratatın ortalıqtarğa aynalu talap etiledi.

Mısalı, egin egu men astıq jinaudıñ oñtaylı uaqıtın boljamdaudıñ, «aqıldı suarudıñ», mineraldı tıñaytqış sebudiñ, ziyankestermen jäne aramşöppen küresudiñ intellektualdı jüyeleri arqılı önimdilikti birneşe ese arttıruğa boladı.

Jürgizuşisi joq tehnika adami faktordı azaytıp, eginşiliktiñ özindik qwnın aytarlıqtay tömendetuge mümkindik beredi.

Jaña tehnologiyalar men biznes-model'derdi engizu, agroönerkäsip keşeniniñ ğılımğa negizdeluin arttıru şaruaşılıqtardı kooperaciyalau qajettigin küşeytedi.

Auıl şaruaşılığı sub'ektileriniñ kooperativ türinde jwmıs isteuine jan-jaqtı qoldau körsetu kerek.

Memleket biznespen birlesip, otandıq önimdi halıqaralıq narıqqa şığarudıñ strategiyalıq jolın tauıp, ilgeriletuge tiis.

Auıl şaruaşılığın qarqındı damıtu önimniñ sapası men ekologiyalıq tazalığın saqtay otırıp jürgizilui qajet.

Bwl bükil älemge tanılatın «Qazaqstanda jasalğan» tabiği azıq-tülik brendin qalıptastırıp, ilgeriletuge mümkindik beredi.

Sonımen qatar jerdi barınşa tiimdi igeretinderdi ıntalandırıp, al dwrıs paydalana almaytındarğa şara qoldanu kerek.

Tiimsiz subsidiyalardı auıl şaruaşılığı keşeni sub'ektilerine arnalğan bank nesielerin arzandatuğa qayta bağıttau qajet.

5 jıl işinde agroönerkäsip keşenindegi eñbek önimdiligin jäne öñdelgen auıl şaruaşılığı öniminiñ eksportın, tiisinşe, kem degende 2,5 esege arttırudı tapsıramın.

TÖRTİNŞİ. Kölik-logistika infraqwrılımınıñ tiimdiligin arttıru.

Büginde Qazaqstan arqılı birneşe transkontinentaldı koridor ötedi.

Bwl turalı köp aytıldı.

Jalpı, Qazaqstan arqılı ötken jük tranziti 2017 jılı 17 procentke ösip, 17 million tonnağa juıqtadı.

Tranzitten tüsetin jıl sayınğı tabıstı 2020 jılı 5 milliard dollarğa jetkizu mindeti twr.

Bwl infraqwrılımğa jwmsalğan memleket qarajatın tez arada qaytaruğa mümkindik beredi.

Jük qozğalısın onlayn rejiminde baqılap, olardıñ kedergisiz tasımaldanuı üşin jäne kedendik operaciyalardı jeñildetu maqsatımen blokçeyn siyaqtı cifrlıq tehnologiyalardıñ auqımdı türde engiziluin qamtamasız etu qajet.

Zamanaui şeşimder logistikanıñ barlıq buınınıñ özara baylanısın wyımdastıruğa mümkindik beredi.

«Ülken derekterdi» (Big data) paydalanu sapalı taldaudı qamtamasız etuge, ösimniñ rezervin anıqtauğa jäne artıq şığındı azaytuğa jağday tuğızadı.

Osı maqsattar üşin Intellektualdı kölik jüyesin engizu qajet.

Bwl jüye kölik ağının tiimdi basqaruğa jäne infraqwrılımdı odan äri damıtu qajettigin anıqtauğa jol aşadı.

İşki öñirlik qatınastardı jaqsartu üşin avtojoldardıñ jergilikti jelisin jöndeu men qayta saluğa arnalğan qarjı kölemin köbeytu kerek.

Osığan jıl sayın bölinetin byudjet qarajatınıñ jalpı kölemin ortaşa merzimdegi kezeñde 150 milliard teñgege jetkizu qajet.

Bwl jwmısqa öñirlerdegi barlıq äkimdikterdiñ belsendi qatısuın qamtamasız etu kerek.

BESİNŞİ. Qwrılısqa jäne kommunaldıq sektorğa zamanaui tehnologiyalardı engizu.

Jüzege asırılıp jatqan bağdarlamalar arqasında Qazaqstanda paydalanuğa berilgen twrğın üylerdiñ kölemi jılına 10 million şarşı metrden astı.

Twrğın üydi köpşilikke qoljetimdi etken twrğın üy jinaqtau jüyesi tiimdi jwmıs isteude.

Baspanamen qamtu körsetkişi soñğı 10 jılda bir twrğınğa şaqqanda 30 procentke ösip, büginde 21,6 şarşı metrdi qwradı.

Bwl körsetkişti 2030 jılı 30 şarşı metrge deyin jetkizu kerek.

Osı mindetti orındau barısında qwrılıs saludıñ jaña ädisterin, zamanaui materialdardı, sonday-aq ğimarattardıñ jobası men qala qwrılısınıñ josparın jasağanda mülde basqa täsilderdi qoldanu kerek.

Ğimarattardıñ sapasına, ekologiyalıq tazalığına jäne energiyalıq tiimdiligine joğarı talap qoyu qajet.

Salınatın jäne salınğan üyler men infraqwrılımdıq nısandardı intellektualdı basqaru jüyelerimen jabdıqtau kerek.

Bwl twrğındarğa qolaylı jağday jasap, elektr energiyasın, jılu men sudı twtınudı qısqartıp, tabiği monopolisterdi tiimdi jwmısqa ıntalandıradı.

Zañnamağa, sonıñ işinde tabiği monopoliyalar salasın retteytin zañdarğa tiisti özgerister engizu qajet.

Äkimder twrğın üy-kommunaldıq infraqwrılımın jetildiru mäselesin memleket-jekemenşik seriktestigi negizinde belsendi şeşui kerek.

Auıldıq eldi mekenderdi sapalı auızsumen qamtamasız etu üşin Ükimet bwl iske barlıq qarajat közderinen jıl sayın kem degende 100 milliard teñge qarastıruı qajet.

ALTINŞI. Qarjı sektorın «qayta jañğırtu».

Banktik portfel'derdi «naşar» nesieden arıltu isin ayaqtau qajet.

Ol üşin bank ieleri şığındarın moyınday otırıp, ekonomikalıq jauapkerşilik aluğa tiis.

Akcionerlerdiñ affilirlengen kompaniyalar men jeke adamdardıñ paydası üşin bankterden qarjı şığaruı auır qılmıs bolıp sanaluğa tiis.

Wlttıq Bank mwnday isterge nemqwraylı qaramau kerek.

Äytpese, mwnday memlekettik organnıñ ne keregi bar?

Wlttıq Bank tarapınan qarjı instituttarınıñ qızmetin qadağalau qatañ, uaqtılı äri nätijeli boluğa tiis.

Memleket qarapayım azamattardıñ müddelerin qorğauğa odan äri kepildik beredi.

Jeke twlğalardıñ bankrottığı turalı zañ qabıldaudı tezdetu qajet.

Sonımen qatar 2016 jıldıñ 1 qañtarına deyin halıqqa berilgen valyutalıq ipotekalıq zaymdar jönindegi mäseleni Wlttıq Bankke tolığımen şeşudi tapsıramın.

Sol künnen bastap atalğan valyutalıq zaymdardı jeke twlğalarğa beruge zañ jüzinde tıyım salınğan bolatın.

Wlttıq Bank pen Ükimet ekonomika salalarındağı naqtı tiimdilikti esepke alatın stavkalarmen bizneske wzaq merzimdi nesielendirudi qamtamasız etu mäselesin birlesip şeşuge tiis.

Investiciyalıq ahualdıñ odan äri jaqsaruı jäne qor narığınıñ damuı mañızdı bolıp sanaladı.

Bwl – jwmısın bastağan «Astana» halıqaralıq qarjı ortalığınıñ negizgi mindetteriniñ biri.

Ol halıqaralıq ozıq täjiribeni paydalanıp, ağılşın qwqığı men zamanaui qarjı tehnologiyaların qoldanatın öñirlik habqa aynaluğa tiis.

«Samwrıq-Qazına» wlttıq äl-auqat qorı» wlttıq kompaniyalarınıñ akciyaların IPO-ğa tabıstı türde şığaru qor narığın damıtuğa septigin tigizedi.

JETİNŞİ. Adami kapital – jañğıru negizi.

Bilim berudiñ jaña sapası.

Barlıq jastağı azamattardı qamtitın bilim beru isinde özimizdiñ ozıq jüyemizdi qwrudı jedeldetu qajet.

Bilim beru bağdarlamalarınıñ negizgi basımdığı özgeristerge ünemi beyim bolu jäne jaña bilimdi meñgeru qabiletin damıtu boluğa tiis.

2019 jıldıñ 1 qırküyegine qaray mektepke deyingi bilim beru isinde balalardıñ erte damuı üşin öz betinşe oqu maşığı men äleumettik dağdısın damıtatın bağdarlamalardıñ birıñğay standarttarın engizu qajet.

Orta bilim beru salasında jañartılğan mazmwnğa köşu bastaldı, ol 2021 jılı ayaqtalatın boladı.

Bwl – mülde jaña bağdarlamalar, oqulıqtar, standarttar jäne kadrlar.

Pedagogtardı oqıtu jäne olardıñ biliktiligin arttıru joldarın qayta qarau kerek boladı.

Elimizdiñ universitetterindegi pedagogikalıq kafedralar men fakul'tetterdi damıtu qajet.

Bilim berudiñ barlıq deñgeyinde matematika jäne jaratılıstanu ğılımdarın oqıtu sapasın küşeytu kerek.

Bwl – jastardı jaña tehnologiyalıq qalıpqa dayındaudıñ mañızdı şartı.

Bilim beru mekemeleriniñ arasındağı bäsekelestikti arttırıp, jeke kapitaldı tartu üşin qala mektepterinde jan basına qatıstı qarjılandıru engiziletin boladı.

Bizdegi oquşılardıñ jüktemesi TMD elderiniñ işinde eñ joğarı bolıp otırğanın jäne Ekonomikalıq ıntımaqtastıq jäne damu wyımı elderine qarağanda orta eseppen üşten bir eseden köp ekenin eskerip, onı tömendetu kerek.

Barlıq öñirlerdegi Oquşılar saraylarınıñ bazasında komp'yuterlerdi, laboratoriyalardı jäne 3D-printerlerdi qosa alğanda, barlıq qajetti infraqwrılımdarı bar balalar tehnoparkteri men biznes-inkubatorlarınıñ jelisin qwru kerek.

Bwl jas wrpaqtı ğılımi-zertteu salasına jäne öndiristik-tehnologiyalıq ortağa wtımdı türde kiristiruge kömektesedi.

Qazaqstandıqtardıñ bolaşağı – qazaq, orıs jäne ağılşın tilderin erkin meñgeruinde.

Orıs tildi mektepter üşin qazaq tilin oqıtudıñ jaña ädistemesi äzirlenip, engizilude.

Eger biz qazaq tili ğwmırlı bolsın desek, onı jönsiz terminologiyamen qiındatpay, qazirgi zamanğa layıqtauımız qajet.

Alayda, soñğı jıldarı älemde qalıptasqan 7 mıñ termin qazaq tiline audarılğan.

Mwnday «jañalıqtar» keyde külkiñdi keltiredi.

Mısalı, «ğalamtor» (Internet), «qoltırauın» (krokodil), «küysandıq» (fortepiano) jäne tağı sol siyaqtılar tolıp jatır.

Osınday audarmalardı negizdeu täsilderin qayta qarastırıp, terminologiya twrğısınan qazaq tilin halıqaralıq deñgeyge jaqındatu kerek.

Latın älipbiine köşu bwl mäseleni retteuge mümkindik beredi.

2025 jılğa deyin bilim berudiñ barlıq deñgeyinde latın älipbiine köşudiñ naqtı kestesin jasau qajet.

Orıs tilin bilu mañızdı bolıp qala beredi.

2016 jıldan beri jañartılğan bağdarlama boyınşa orıs tili qazaq mektepterinde 1-sınıptan bastap oqıtılıp keledi.

2019 jıldan 10-11-sınıptardağı jaratılıstanu ğılımınıñ jekelegen pänderin oqıtudı ağılşın tiline köşiru bastalatın boladı.

Nätijesinde, bizdiñ barlıq tülekterimiz elimizde jäne jahandıq älemde ömir sürip, jwmıs isteui üşin qajetti deñgeyde üş tildi meñgeretin boladı.

Sonda ğana nağız azamattıq qoğam qwrıladı.

Kez kelgen etnikalıq toptıñ ökili kez kelgen jwmıstı tañday aladı, tipti Prezident bolıp saylanuğa da mümkindigi boladı.

Qazaqstandıqtar birtwtas wltqa aynaladı.

Oqıtudıñ mazmwndılığı zamanaui tehnikalıq twrğıdan qoldau körsetu arqılı üylesimdi türde tolıqtırıluğa tiis.

Cifrlıq bilim beru resurstarın damıtu, keñ jolaqtı Internetke qosu jäne mektepterimizdi videoqwrılğılarmen jabdıqtau jwmıstarın jalğastıru qajet.

Jwmıs beruşilerdi tartu arqılı jäne halıqaralıq talaptar men cifrlıq dağdılardı eskere otırıp, tehnikalıq jäne käsiptik bilim beru bağdarlamaların jañartu kerek.

«Barşağa tegin käsiptik-tehnikalıq bilim beru» jobasın jüzege asırudı jalğastıru qajet.

Memleket jastarğa alğaşqı mamandıqtı beredi.

Ükimet bwl mindetti orındauğa tiis.

Orta mektep pen kolledjder jäne joğarı oqu orındarı üzdik oqıtuşılarınıñ videosabaqtarı men videolekciyaların Internette ornalastıru kerek.

Bwl barlıq qazaqstandıqtarğa, onıñ işinde şalğaydağı eldi meken twrğındarına ozıq bilim men qwzırettilikke qol jetkizuge jol aşadı.

Joğarı bilim beru isinde jasandı intellektpen jäne «ülken derektermen» jwmıs isteu üşin aqparattıq tehnologiyalar boyınşa bilim alğan tülekter sanın köbeytu kerek.

Osığan oray metallurgiya, mwnay-gaz himiyası, agroönerkäsip keşeni, bio jäne IT-tehnologiyalar salaların zertteu isinde basımdıq beretin joğarı oqu ornı ğılımın damıtu kerek.

Qoldanbalı ğılımi-zertteulerdi ağılşın tiline birtindep köşirudi jüzege asıru talap etiledi.

Joğarı oqu orındarı şetelderdiñ jetekşi universitetterimen, ğılımi ortalıqtarımen, iri käsiporındarımen jäne transwlttıq korporaciyalarımen birlesken jobalardı belsendi türde jüzege asıruı qajet.

Jeke sektordıñ birlesken qarjılandıruğa atsalısuı barlıq qoldanbalı ğılımi-zertteu äzirlemeleri üşin mindetti talap boluğa tiis.

Jas ğalımdarımızğa ğılımi granttar ayasında kvota bölip, olardı qoldaudıñ jüyeli sayasatın jürgizuimiz kerek.

Bilim beru salasına öziniñ investiciyalıq jobaları men eksporttıq äleueti bar ekonomikanıñ jeke salası retinde qaraytın kez keldi.

Joğarı oqu orındarına bilim beru bağdarlamaların jasauğa köbirek qwqıq berip, olardıñ akademiyalıq erkindigin zañnamalıq twrğıdan bekitu kerek.

Oqıtuşılardıñ qayta dayarlıqtan ötuine küş salıp, joğarı oqu orındarına şeteldik menedjerlerdi tartıp, älemdik universitetterdiñ kampustarın aşu qajet.

Wlttıñ äleuetin arttıru üşin mädenietimiz ben ideologiyamızdı odan äri damıtuımız kerek.

«Ruhani jañğırudıñ» män-mañızı da naq osında.

Öziniñ tarihın, tilin, mädenietin biletin, sonday-aq zamanına layıq, şet tilderin meñgergen, ozıq äri jahandıq közqarası bar qazaqstandıq bizdiñ qoğamımızdıñ idealına aynaluğa tiis.

Üzdik densaulıq saqtau isi jäne deni sau wlt.

Halıqtıñ ömir süru wzaqtığınıñ ösuine jäne medicinalıq tehnologiyalardıñ damuına baylanıstı medicinalıq qızmet körsetuge degen swranıs kölemi arta tüsetin boladı.

Qazirgi densaulıq saqtau isi qımbatqa tüsetin stacionarlıq emge emes, negizinen aurudıñ aldın aluğa bağıttaluğa tiis.

Salamattı ömir saltın nasihattay otırıp, qoğamdıq densaulıqtı basqaru isin küşeytu kerek.

Jastardıñ reproduktivti densaulığın qorğauğa jäne nığaytuğa erekşe nazar audaru kerek.

Tiimdiligi az jäne memleket üşin şığını köp dispanserlik em qoldanudan negizgi sozılmalı aurularğa alıstan diagnostika jasap, sonday-aq osı salanı ambulatorlıq emdeu arqılı basqaruğa köşu qajet.

Bwl täjiribe älemde bwrınnan bar.

Onı batıl äri belsendi türde engizu kerek.

Onkologiyalıq aurularmen küresu üşin keşendi jospar qabıldap, ğılımi onkologiyalıq ortalıq qwru qajet.

Halıqaralıq ozıq täjiribe negizinde aurudı erte diagnostikalaudıñ jäne qaterli isikti emdeudiñ joğarı tiimdiligi qamtamasız etiluge tiis.

Biz kardiologiya, bosandıru jäne ökpe auruımen küresu kezinde atqarğan isterimiz siyaqtı jwmıstardı da jürgizuimiz kerek.

Densaulıq saqtau salası halıqtıñ, memlekettiñ jäne jwmıs beruşiniñ ortaq jauapkerşiligine negizdelgen Mindetti äleumettik medicinalıq saqtandıru jüyesine kezeñ-kezeñimen köşetin boladı.

Onı engizudiñ qajettiligi eşqanday kümän tuğızbaydı.

Alayda, Densaulıq saqtau ministrligi men Eñbek jäne halıqtı äleumettik qorğau ministrligi iske asırmağan dayındıq jwmıstarın tıñğılıqtı jürgizu talap etiledi.

Memlekettiñ mindetterin naqtı belgiley otırıp, Tegin medicinalıq kömektiñ kepildik berilgen köleminiñ jaña modelin äzirleu qajet.

Halıq memleket tarapınan kepildik berilmegen qızmetterdi Mindetti äleumettik medicinalıq saqtandıru jüyesiniñ qatısuşısı retinde nemese erikti medicinalıq saqtandıru, sonday-aq birlese töleu arqılı ala aladı.

Aqparattıq jüyelerdi biriktiru, mobil'dik cifrlıq qosımşalardı qoldanu, elektrondıq densaulıq pasportın engizu, «qağaz qoldanbaytın auruhanağa» köşu arqılı medicinalıq kömektiñ qoljetimdiligi men tiimdiligin arttıru qajet.

Medicinada aurulardı diagnostikalau men emdeudiñ tiimdiligin aytarlıqtay arttıratın genetikalıq taldau men jasandı intellekt tehnologiyaların engizuge kirisuimiz kerek.

Medicinalıq kadrlarmen qamtamasız etu jäne olardı sapalı dayarlau mañızdı mäsele bolıp sanaladı.

Büginde bizde Nazarbaev Universitetiniñ biregey Medicina mektebi bar. Onda biriktirilgen universitet klinikası jwmıs isteydi.

Bwl täjiribe barlıq medicinalıq joğarı oqu orındarına taratıluğa tiis.

Osı jäne basqa da şaralardı iske asıru üşin «Halıq densaulığı jäne densaulıq saqtau jüyesi turalı» kodekstiñ jaña redakciyasın äzirleu qajet.

Sapalı jwmıspen qamtu jäne äleumettik qamsızdandırudıñ ädiletti jüyesi.

Eñbek narığınıñ tiimdiligin qamtamasız etip, ärbir adamnıñ öz äleuetin iske asıra aluı üşin jağday jasaudıñ mañızı zor.

Barlıq negizgi mamandıq boyınşa  zamanaui standarttar äzirleu qajet.

Bwl standarttarda jwmıs beruşiler men biznesmender eñbekkerlerdiñ bilimi, qabileti men qwzıretiniñ qanday boluı qajettigin naqtı belgileydi.

Käsibi standarttardıñ talaptarın eskerip, bilim berudiñ jaña bağdarlamaların äzirleu qajet nemese qazirgi bağdarlamalardı jañartu kerek.

Özin-özi jwmıspen qamtığandar men jwmıssızdar ekonomikalıq ösimniñ rezervi sanaladı.

Men özin-özi jwmıspen qamtığandar mäselesin qarastıru jöninde birneşe ret talap qoyğanmın.

Eñbek jäne halıqtı äleumettik qorğau ministrligi bwl iske jauapsızdıq tanıtıp, atüsti qarap otırdı.

Adamdardı nätijeli jwmısqa tartu üşin köbirek mümkindik berip, olardıñ jeke käsibin bastauına nemese jaña mamandıq alıp, jwmısqa ornalasuına jağday jasau kerek.

«Atameken» wlttıq käsipkerler palatasınıñ biznesti üyretu jönindegi jwmıstarı qoldauğa twrarlıq.

Nätijeli jwmıspen qamtudı jäne jappay käsipkerlikti damıtu bağdarlaması ayasında onıñ qwraldarın nığayta otırıp, halıqtıñ osı sanattarın keñinen tartu qajet.

Özin-özi jwmıspen qamtığandardı tirkeu üderisin meylinşe jeñildetip, olarğa memleket aldındağı mindetterin adal atqaru tiimdi bolatınday jağday tuğızu qajet.

Qazaqstandıqtardıñ jaña jwmıs ornın salıstırmalı türde tezirek ielenuge, sonıñ işinde elimizdiñ basqa da eldi mekenderinen jwmıs tabuğa mümkindigi boluğa tiis.

Birıñğay elektrondıq eñbek birjasın keñ auqımda engizu qajet. Onda bos jwmıs orındarı men jwmıs izdeuşiler turalı barlıq aqparat jinaqtaluğa tiis.

Azamattar üylerinen şıqpay-aq käsibi bağdarlı test tapsırıp, oqu kurstarı men memlekettik qoldau şaraları turalı bilip, özin qızıqtıratın jwmıs taba alatın boladı.

Eñbek kitapşaların da elektrondıq formatqa köşirgen jön.

Elektrondıq eñbek birjası turalı zañdı 2018 jılğı 1 säuirge deyin qabıldau qajet.

Äleumettik sayasat azamattardı tolıqqandı ekonomikalıq ömirge tartu arqılı jüzege asırılatın boladı.

Qazir zeynetaqı jüyesi tolıqtay eñbek ötiline baylanıstırılğan.

Kim köp jwmıs istese, sol köp zeynetaqı alatın boladı.

Osığan oray, barşa qazaqstandıqtar özderiniñ atqaratın jwmıstarın zañdastıruğa zor män berui kerek.

Äleumettik saqtandıru jüyesinde de eñbek ötili men ötemaqı mölşeri arasındağı özara baylanıs küşeytiletin boladı.

Biz 2018 jıldan bastap halıqtıñ äleumettik twrğıdan az qamtılğan tobına ataulı äleumettik kömek körsetudiñ jaña tärtibine köştik.

Onıñ şegi eñ tömengi künköris deñgeyiniñ 40 procentinen 50 procentine deyin köterildi.

Eñbekke qabiletti äleumettik twrğıdan az qamtılğan azamattar üşin beriletin qarjılay kömek olar jwmıspen qamtu şaralarına qatısqan jağdayda ğana qoljetimdi boladı.

Eñbekke qabiletsiz azamattarğa memlekettik qoldau körsetu şaraları küşeytiledi.

Qımbattı qazaqstandıqtar!

Memleket öziniñ äleumettik mindettemeleriniñ barlığın tolıqtay orındaydı.

2016-2017 jıldarı zeynetaqı men järdemaqı üş ret köbeygenin eske salğım keledi.

Bazalıq zeynetaqı, jalpı alğanda, 29 procentke, ıntımaqtı zeynetaqı 32 procentke, bala tuuğa baylanıstı järdemaqı 37 procentke, al mügedekter men asırauşısınan ayırılğandarğa tölenetin järdemaqınıñ ärqaysısı 43 procentke östi.

Densaulıq saqtau salasındağı qızmetkerlerdiñ jalaqısı 28 procentke deyin, bilim beru salası qızmetkerleriniñ jalaqısı 29 procentke deyin, äleumettik qorğau salası qızmetkerleriniñ jalaqısı 40 procentke deyin, «B» korpusındağı memlekettik qızmetşilerdiñ jalaqısı 30 procentke, stipendiyalar 25 procentke östi.

Dağdarıs zamanı. Äytse de, älemniñ sanaulı ğana elderi äleumettik salağa jwmsaytın şığındarın osılay arttıra aldı.

Respublikalıq byudjettiñ äleumettik salağa bölingen şığını 2018 jılı 12 procentke ösip, 4,1 trillion teñgeden astı.

Äleumettik tölemderdi, sonıñ işinde zeynetaqını ösiru 3 millionnan astam qazaqstandıqtıñ tabıstarın köbeytedi.

2018 jıldıñ 1 qañtarınan bastap ıntımaqtı zeynetaqı 8 procentke arttı.

Mügedekterge, asırauşısınan ayırılğan jäne mügedek balalar tärbielep otırğan otbasılarına arnalğan järdemaqılar 16 procentke deyin östi.

2018 jıldıñ 1 şildesinen bastap bazalıq zeynetaqı eñbek ötiline baylanıstı ortaşa alğanda 1,8 ese köbeyetin boladı.

Bwdan bölek, 2018 jıldıñ 1 şildesinen bastap kämeletke tolğan, bala kezinen birinşi toptağı mügedekterdi bağıp otırğan ata-analar üşin qosımşa memlekettik järdemaqını engizudi tapsıramın.

Bir eñ tömengi künköris deñgeyinen kem emes mwnday järdemaqını şamamen 14 mıñ otbası ay sayın aladı.

2018 jılı osı maqsatqa 3 milliard teñgege deyin qarjı qajet boladı.

Mwğalim märtebesin arttıru maqsatımen bilim berudiñ jañartılğan mazmwnına köşken wstazdardıñ lauazımdıq jalaqısın 2018 jıldıñ 1 qañtarınan bastap 30 procentke köbeytudi tapsıramın.

Jañartılğan mazmwn degenimiz – halıqaralıq standarttarğa say keletin jäne Nazarbaev ziyatkerlik mektepterinde beyimdeluden ötken zamanaui oqu bağdarlamaları.

Bwlar bizdiñ balalarımızğa qajetti funkcionaldıq sauattılıq pen sıni twrğıdan oylau qabiletin darıtadı.

Sonımen qatar 2018 jılı kategoriyalar arasındağı alşaqtıqtı arttırıp, mwğalimder üşin biliktilik deñgeyin eskeretin kategoriyalardıñ jaña kestesin engizudi tapsıramın.

Kategoriyalardı bükil älemde qoldanılıp jürgen wlttıq biliktilik test arqılı beru kerek.

Bwl pedagogtardı özderin wdayı jetildiruge ıntalandıratın boladı.

Nätijesinde, mwğalimderdiñ jalaqısı biliktiliginiñ rastaluına baylanıstı twtastay alğanda 30 procentten 50 procentke deyin ösedi.

Bwl üşin biıl qosımşa 67 milliard teñge bölu qajet.

SEGİZİNŞİ. Tiimdi memlekettik basqaru.

Memlekettik äkimşilendiru kezinde käsipkerler men twrğındardıñ şığındarın qısqartuğa baylanıstı jwmıstardı jalğastıru qajet.

Osığan oray biznesti retteuge qatısudı äri qaray azaytuğa bağıttalğan zañ qabıldaudı jıldamdatu kerek.

«Bir tereze» qağidatı boyınşa bizneske memlekettik qoldau körsetu üderisterin cifrlandırudı qamtamasız etu qajet.

Memlekettik organdardıñ aqparattıq jüyeleriniñ integraciyası «bir ötiniş» qağidatı boyınşa jekelegen memlekettik qızmet körsetuden keşendi qızmet körsetuge köşuge mümkindik beredi.

Sonımen qatar tabiği monopoliya sub'ektileri körsetetin qızmetteriniñ sapasın arttıru jönindegi jwmıstı jalğastıru kerek.

Olar üşin jäne energiya öndiruşiler üşin investiciyalıq bağdarlamaların eskerip, negizdelgen tarifterdi belgileu mañızdı.

Biznes-klimattı jaqsartu üşin batıl is-qimıl talap etiledi, äsirese öñirlik deñgeyde.

Ükimet biznesti köleñkeden şığarıp, onı qoldauğa bağıttalğan jüyeli şaralardıñ jaña paketin dayındauğa tiis.

Memlekettik organdarğa bağınıştı wyımdardıñ sanın qısqartu esebinen jekeşelendiru josparın keñeyte otırıp, onı iske asırudı jedeldetu qajet.

Äkimşilik şığındardı azaytu üşin  vedomstvoğa bağınıştı naqtı qajetti wyımdardı mümkindiginşe biriktiru kerek.

Bosağan qarajattı memlekettik qızmetşilerdiñ faktorlıq-baldıq şkalağa negizdelgen jaña eñbekaqı jüyesin engizuge bağıttau qajet.

Bwl ortalıqtağı jäne öñirlerdegi memlekettik qızmetşiler jalaqısınıñ disproporciyasın qısqartadı, sonday-aq jwmıstıñ sipatı men tiimdiligi eskeriletin boladı.

Ükimetke Memlekettik qızmet isteri agenttigimen birlesip, 2018 jılı ortalıq jäne jergilikti memlekettik organdarda osı jüyeni engizudiñ pilottıq jobaların iske asırudı tapsıramın.

Öñirlerdegi memlekettik qızmettiñ tiimdilik äleuetin olardıñ ekonomikalıq derbestigi men jauapkerşiligin arttıru arqılı meylinşe tolıq aşu kerek.

Jalpı alğanda, öñirlik sayasat öñirlerdiñ şığındarın teñestiruden jeke tabıstarınıñ ösimin ıntalandıruğa bağıttaluğa tiis.

Atap aytqanda, büginde älemdegi ärbir onınşı jwmıs ornın aşıp otırğan sırttan keluşiler turizmi men işki turizm kez kelgen öñir üşin perspektivalıq tabıs közderiniñ biri bolıp sanaladı.

Ükimet viza mäselelerin jeñildetudi, infraqwrılımdı damıtudı jäne turizm salasındağı kedergilerdi alıp tastaudı qamtitın keşendi şaralar qabıldauı kerek.

Fiskal'dı ortalıqsızdandıru ayasında şağın jäne orta biznesten tüsetin korporativti tabıs salığın öñirlik byudjetterge beru mäselesin şeşu kerek.

2018 jıldıñ 1 qañtarınan bastap 2 mıñnan astam adam twratın audandıq mañızı bar qalalar, auıldar men auıldıq okrugterde jergilikti özin-özi basqarudıñ derbes byudjeti men kommunaldıq menşigin engizu zañ jüzinde belgilengen.

2020 jıldan bastap bwl normalar barlıq eldi mekenderde küşine enedi.

Salıqtıq jäne salıqtan tıs basqa da tüsimderdiñ 7 türi, sonday-aq şığındardıñ 19 bağıtı auıl byudjetine berildi.

Bwl jergilikti mañızı bar mäselelerdi şeşu üşin halıqtı tartuğa mümkindik beredi.

Sonımen qatar memlekettik organdar naqtı uaqıt jäne jedel jauap beru rejiminde azamattardıñ eskertpeleri men wsınıstarın esepke alu üşin zamanaui cifrlıq tehnologiyalardı qoldanuğa tiis.

Memleket pen kompaniyalar jaña tehnologiyalardı engize otırıp, öz aqparattıq jüyeleri men qwrılğılarınıñ berik qorğaluın qamtamasız etui kerek.

Büginde kiberqauipsizdik wğımı tek aqparattı ğana emes, sonımen qatar öndiristik jäne infraqwrılımdıq nısandardı basqaru tetigin qorğau degendi de bildiredi.

Osı jäne özge de şaralar Qazaqstannıñ Wlttıq qauipsizdik strategiyasında körinis tabuğa tiis.

TOĞIZINŞI. Jemqorlıqpen küres jäne zañnıñ üstemdigi.

Jemqorlıqtıñ aldın aluğa bağıttalğan küres jalğasa beredi.

Köp jwmıs istelip jatır.

Soñğı 3 jılda ğana joğarı lauazımdı şeneunikter men memlekettik kompaniyalardıñ basşıların qosa alğanda, jemqorlıq üşin 2,5 mıñnan astam adam sottaldı.

Osı uaqıt işinde olardıñ 17 milliard teñge köleminde keltirgen zalalı öteldi.

Memlekettik organdardağı procesterdi, sonıñ işinde olardıñ halıqpen jäne biznespen qarım-qatınasın cifrlandıru mañızdı bolıp sanaladı.

Atap aytqanda, azamattar öz ötinişteriniñ qalay qarastırılıp jatqanın körip, der kezinde sapalı jauap aluğa tiis.

Sot jäne qwqıq qorğau jüyelerin institucionaldı twrğıdan özgertu jüzege asırıluda.

Zañnamağa qılmıstıq procestegi azamattardıñ qwqıqtarın qorğau isin küşeytudi, onıñ äsire qatañdığın bäseñdetudi közdeytin normalar engizildi.

Advokattardıñ qwqıqtarı men sotqa deyingi satıdağı sot baqılauınıñ ayası keñeydi.

Qwqıq qorğau organdarınıñ ökilettigi men jauapkerşilik şegi ayqındaldı.

Azamattardıñ konstituciyalıq qwqıqtarına kepildikti nığaytu, qwqıq üstemdigin qamtamasız etu, qwqıq qorğau qızmetin izgilendiru jwmıstarın jalğastıru qajet.

Qoğamdıq tärtipti saqtau jäne qauipsizdikti qamtamasız etu salasında köşelerde jäne adam köp jinalatın qoğamdıq orındarda beynebaqılau jürgizetin, azamattardı anıqtaytın jäne jol qozğalısın qadağalaytın intellektualdı jüyelerdi belsendi türde engizu kerek.

ONINŞI. «Aqıldı qalalar» «aqıldı wlt» üşin.

2018 jıl – elordamız Astananıñ 20 jıldığın atap ötetin mereytoylı jıl.

Bas qalamızdıñ qalıptasuı jäne Euraziyanıñ mañızdı damu ortalıqtarınıñ qatarına qosıluı – barşamızdıñ ortaq maqtanışımız.

Zamanaui tehnologiyalar jıldam ösip kele jatqan megapolistiñ problemaların tiimdi şeşuge jol aşadı.

«Smart Siti» twjırımdaması men qalağa qonıs audaratın adamdardıñ qwzıretterin damıtu negizinde qalalıq ortanı basqarudı keşendi türde engizu qajet.

Älemde investorlar üşin qalalar bäsekege tüsedi degen tüsinik qalıptastı.

Olar eldi emes, jaylı ömir sürip, jwmıs isteytin qalanı tañdaydı.

Sondıqtan, Astananıñ täjiribesi negizinde «Smart Siti» «etalondı» standartın qalıptastırıp, Qazaqstan qalaları arasında ozıq praktikanı taratudı jäne täjiribe almasu isin bastau kerek.

«Aqıldı qalalar» öñirlik damudıñ, innovaciyanı taratudıñ jäne elimizdiñ barlıq aumağında twrmıs sapasın arttırudıñ lokomotivterine aynaladı.

Mine, aldımızda twrğan 10 mindet osı. Bwlar – tüsinikti äri ayqın.

Qımbattı qazaqstandıqtar!

Biz sayasi twraqtılıq pen qoğamdıq kelisimniñ arqasında ekonomikamızdı, sayasatımızdı jäne sanamızdı jañğırtuğa kiristik.

Tehnologiyalıq jäne infraqwrılımdıq twrğıdan damudıñ jaña kezeñine tıñ serpin berildi.

Konstituciyalıq reforma bilik tarmaqtarı arasındağı balanstı  naqtılay tüsti.

Biz wlttıq sananı jañartu üderisin bastadıq.

Bwl bazalıq üş bağıt Qazaqstan jañğıruınıñ jüyeli üş twğırı bolıp sanaladı.

Biz jaña zamanğa say bolu üşin Törtinşi önerkäsiptik revolyuciya jağdayındağı tarihi örleu bastauında twrğan birtwtas wlt boluımız kerek.

“The Qazaq Times”