Danford jäne Qıtay soltüstik şığıs äskeri böliminiñ qolbasşısı. Foto: The Wall Street Journal.

Pentagonnıñ joğarı äskeri lauazımdısı Jozef Danford särsenbi küni bergen mälimetinde, Soltüstik Koreyamen äskeri jauaptasu bolıp jatqan jağdayda, qiınşılıqtar tumauı üşin, Qıtay ökilderimen AQŞ-Qıtay arasındağı äskeri ıntımaqtastıq isindegi birqatar mäselelerdi aqıldasqanın ayttı. Osıdan eki kün bwrın Jozef Danford Korey tübegine üş tarappen äskeri ıntımaqtastıq maqsatında attanğan bolatın. Bwl turalı The Wall Street Journal basılımı habarlap edi.

Danford särsenbi küni Qıtaydıñ Qıtay-Soltüstik Koreya şekara baqılau bas ştabına saparlay barıp, ondağı Qıtay Azattıq armiyası äskerileriniñ jattığuın kördi. Onıñ bwl saparınıñ josparı Tramp pen Kim Joñ Unnıñ (Kim Çen In/Kim Jong Un) «auızşa soğısı» bastalmay twrıp jasalğan bolatın. Biraq eki el basşılarınıñ ortasındağı söz jarıstan keyin Danford saparı Korey tübegi qayşılığınıñ  eñ naşar twsında jasaldı.

AQŞ şeneunikteriniñ bergen mälimetinde: "Danford saparında körgen Qıtaydıñ soltüstik-şığıs äskeri böliminiñ äskeri oqu-jattığuları Korey tübeginiñ qayşılığın şeşuge jeterlik äskeri quattı körsetip bere almağan. Al, Qıtay Qorğanıs ministrligi bayandamasına qarasaq, Danfordtı qabıldağan äskeri bölimşe jaqında ğana jasaqtalğan qwrama äskeri bölimder bolıp, ol Qıtaydıñ soltüstik şığıs äskeri böliminiñ soğıs quatın tolıq äygileuge qauqarsız", - delindi.

AQŞ äskeri lauazımdısınıñ saparınıñ bastı maqsatı - AQŞ-qa odaqtas Japoniya men Oñtüstik Koreyağa «Küni batpas» Amerikanıñ dostıq, odaqtastıq peyilin tanıtu. Sın sağatta odaqtasın wmıt qaldırmaytının bildiru. Odan qalsa, Korey tübegine qaru silteuge tura kelip jatsa, jağasınan Qıtay armiyası ala tüsudiñ aldın alu üşin boldı. Qıtay men Soltüstik Koreya tarihtan beri odaqtas bolıp keledi. Aradağı biraz jıldıñ kirbeñdigin aytpağanda, Qıtay KHDR-ğa kömegin ayağan emes-ti. Alayda, eki eldiñ äskeri odaqtastığı tek 1950 jıldardıñ bas şeninde, Korey tübegi ekige bölinip jatqan kezde ğana bolğan. Sol kezde Qıtay Azattıq armiyası qalıñ qolın attandırıp, Soltüstik Koreyanıñ AQŞ-qa qarsı soğısına järdem bergen.

Büginde jağday özgerdi. AQŞ-tıñ degenine könbese Qıtay ekonomikasınıñ milliardtağan tabısı kemidi. Sondıqtan Soltüstik Koreyanıñ artıq tentektigi Qıtayğa da wnay bermeydi. Bwl keminde Qıtay armiyasınıñ şın soğısta Soltüstik Koreyanı qoldamaytının anıq körsete aladı. Tipti Qıtay osı oraydı mıqtı wstap, AQŞ-pen ömiri ornamağan äskeri ıntımaqtastıqtı jüzege asırıp alsa, «eki alıp bige şığadı".

Soñğı aylarda Qıtay armiyasınıñ qarbalas küyi, Korey tübegi jağdayına aldın ala dayın bolu üşin bolğanı anıq. Biraq, bäri birdey, Qıtay armiyası maydanğa şıqqan künniñ özinde aldınan amerikalıq äskeri küştiñ kezikkenin qalamas edi. Sonımen bwl bolıp jatqan äskeri ıntımaqtastıqtıñ bastı qadamı Qıtaydıñ wstanımındağı jaña bir özgeristi körsetip twr. Aq üy ökilderi bwl äskeri baylanıstıñ jan-jaqtı salalarda damığanın qalaydı. Aytalıq, AQŞ-tıñ Oñtüstik Koreyada twratın äskeri bazası men Qıtay äskeri küşteri arasında baylanıstıñ mığım bolğanın ümit etedi. Eger bwl oyı jüzege assa, ortada otırğan Soltüstik Koreya «bwğalıq kigen asauday, bwlqınıp ala qaşa almay» eriksiz köner edi. Äri şekara twraqtılığında da AQŞ pen Oñtüstik Koreya ğana emes, Qıtayğa da jauapkerşilik arqalata aladı.

Bwl ıntımaqtastıqtıñ Qıtayğa bereri ne? Qıtay eger AQŞ-pen senimdi äskeri ıntımaqtastıqtı jüzege asırsa eñ äueli äskeri küşine Tınıq mwhitqa jol aşılar edi de, Japon-Qıtay dauında AQŞ şeginip twrar edi. Tipti Oñtüstik Qıtay teñizinde de Qıtaydıñ öktemdigi artıp, Aziyadağı aybını asqaqtaytın ba edi, qayter edi. Onı bılay qoyğanda, AQŞ-pen ıntımaqtastıq arqılı kemeline kelip jetpegen qorğanıs jüyelerin tastay qattı berik eterlik tehnikalar almasuına bolatın da edi.

AQŞ äskeri sarapşılarınıñ aytuına qarağanda, Qıtaydıñ alğa qoyğan josparı - Qıtay-AQŞ birlesken äskeri qosının qwrsa, onıñ äskeri twraqtarın Qıtaydıñ Soltüstik Koreya şekarasına jaqın aumağına ornalastırıp, Soltüstik Koreyanıñ yadrolıq nısandarına ortaq baqılaudı jüzege asıru. Onıñ astarındağı jatqan bastı maqsat - ıntımaqtastıq arqılı Qıtay soltüstik şığıs irgesin berik etip qalmastan, AQŞ-tıñ Oñtüstik Koreyağa ornatıp jatqan «Sad» zımıranğa qarsı jüyesin toqtatıp tastau bolsa kerek.

Sonımen, bügingi qwbılmalı sayasat Qıtay men Soltüstik Koreyanıñ tarihi odaqtastığın twğırınan taydırğalı twr. Mıñ qwbılğan Soltüstik Şığıs Aziya jağdayı bügin öz beynesin osılay añğartadı. Al, AQŞ pen Qıtay äskeri ıntımaqtastığı qanşalıqtı deñgeyde jüzege asadı? Qıtay öz dittegenine jete ala ma älde AQŞ öz maqsatına Qıtaydan bwrın jetip, Aziya-Tınıq mwhittağı ıqpalın asıra tüse me? Bwl swraqtardıñ jauabı köp ötpey-aq tabıladı.

“The Qazaq Times”