Almatıdağı migraciya mäselesi

Qazirgi tañda Qazaqstanda, jalpı älem boyınşa migraciya mäselesi öte özekti taqırıptardıñ biri. Osığan baylanıstı bügin Almatı qalasında «Sarapşı» ekspertter klubınıñ «İşki migraciya, Almatı qalası mısalında, onıñ şırmauı men şeşu joldarı» attı kezekti otırısı bolıp ötti.

"Sarapşı" ekspertter klubınıñ otırısı. Foto: QT

Otırıstı «Bolaşaq» respublikalıq jastar qozğalısınıñ jetekşisi, sayasattanuşı Däuren Babamwratov jürgizdi. Ol jiınnıñ şımıldığın aşu barısında Qazaqstanğa jıl sayın keluşiler men ketuşilerdiñ sanına qısqaşa toqtaldı. Babamwratovtıñ sözinşe soñğı üş, tört jılda Qazaqstannan 376 mıñ adam şığıp, 377 mıñ adam kirgen eken.

Bwl otırısta birinşi söz Almatı qalasınıñ demografiyalıq statistika basqarmasınıñ basşısı YUliya Sergeevnağa berildi.

YUliya Sergeevna, Almatı qalası demografiyalıq statistika basqarmasınıñ basşısı. Foto: QT

YUliya Sergeevnanıñ aytuınşa Qazirgi tañda statistika boyınşa Almatı qalasında 1,8 million adam twradı. Biraq Almatı qalası naqtı halıq sanın tek halıq sanağı kezinde ğana anıqtauğa boladı. Al halıq sanağı 10 jılda bir aq ret boladı. Soñğı statistikalıq mälimetter boyınşa soñğı 6 ayda Almatı qalasına twraqtı twruğa 50 mıñ adam kelgen. Al uaqıtşa tirkeuge 188 882 adam tirkelgen. Al Almatıda tirkelmey jürgen adamdar jayında, şet elderden kelgen azamattar jayında eşqanday mälimet joq eken.

Al jalpı Almatıdağı demografiyalıq ahual jayında sayasattanuşı Aydos Sarım bılay deydi: Qazir Almatı halqınıñ sanın 1713000 adam dep otır biraq, degenmen bwnıñ sırtında tirkelgeni bar, tirkelmegeni bar yağni bwl qalanı qalıptastırğan migaranttar. Jalpı Almatı migarnttardıñ qalası. Al qazirgi tañda Almatı qalası migranttarğa qanday közben qarap otır? Almatı qalasınıñ halqı da, äkimşiligi de migranttarğa qauip-qater twrğısınan qarap otır. Meniñ oyımşa bwl közqarastar dwrıs emes. Eger Almatı ekonomika twrğısınan damısın desek, Almatı geografiyalıq twrğısanan da, adam sanını jağınan da öse berui tiis. Eger Almatı qalasınıñ tarihına qarytın bolsaq, bwl qazaq twrğındarı öte az, jergilikti otarlıq basqaru jüyesin qalıptastıru, äskeri garnizondardı ornalastıru, kolaniyaldı ekonomikanı qalıptstıru üşin qwrılğan qala. Jäne wzaq uaqıttar boyı osı bağıttar saqtalıp kelgen. Mısal üşin 1959 jılğı derek boyınşa Almatı qalasındağı qazaqtardıñ sanı 8,6 payızdan aspağan. 1986-1989 jılı Almatıda qazaqtardıñ sanı 12 payız bolğan. Al bügingi tañda Almatıda 60-65 payız qazaqtar twradı. Qazirgi uaqıtta Almatı qalasınıñ 50 payızı migranttar. Olar Qazaqstannıñ özge öñirlerinen keluşiler. Qalağa keluşilerdiñ 90 payızı qazaqtar. Qalağa bilimsiz, sapasız arba süyreuge ğana arnalğan adamdar kelip jatır degen ötirik. Soñğı resmi derekterge süyensek qalağa köşip kelip jatqandardıñ 60 payızınıñ joğarı bilimi bar. Bwrın keñester odağı kezinde bükil ideologiya, kitaptardan bastap, kinoğa deyin qalanı jaman, auıldan artıq eş närse joq degen düniege qwrıldı. Jaña ömir, jaña uaqıt, jaña ideologiyanı talap etedi. Qala qazaqqa kerek, qala degen qazaqtıñ örkendeytin jeri, qala qazaqtıñ damitın jeri.

Al Prezident janındağı strategiyalıq zertteuler institutınıñ Almatı qalasındağı ökildiginiñ basşısı Madina Nwrğalieva, Aydos Sarımnıñ tek qazaqtar jayında aytqanımen kelispeytinin ayttı. Madina hanımnıñ oyınşa bwnıñ özi migraciya mäselesinde bolaşaqta ülken problema boluı mümkin eken. Soñğı aqparatttar boyınşa Almatı qalasındağı migranttardıñ 40 payızı 18-20 jastağı jastar, 14 payızı 30-35 jastağı joğarı bilimdi azamattar. 2009 jılğı halıq sanağına süyenetin bolsaq, Almatı qalasındağı migranttardıñ 15 payızı Qazaqstannıñ özge öñirlerinen kelgen azamattar eken.

Madina Nwrğalieva, Prezident janındağı strategiyalıq zerteuler institutınıñ Almatı qalasındağı ökildiginiñ basşısı. Foto: QT

Bwl jiınğa Aydos Sarım, Däuren Babamwratov pen qatar sayasatker Ämirjan Qosanov, sayasattanuşı Dastan Şerhan sındı azamattar qatıstı.

“The Qazaq Times”