Kollaj: QT

Qazaqstanda aldağı uaqıtta twrğın üy bağası biraz arzandaydı. Biraq bwl tendenciya wzaqqa jalğaspauı mümkin. Sonday-aq, qazirgi kezde halıqtıñ swranısı birinşi deñgeyli üylerden göri ekinşi deñgeyli kölemi şağın üylerge artqan. Al keybir sarapşılardıñ sözinşe, memleket twrğın üy narığına aralasqanmen, bwl ekonomikağa payda äkeletin sala emes. Mwnday pikirlerdi sarapşılar Vlast' internet-jurnalı wyımdastırğan konverenciya kezinde ayttı.

Ekinşi deñgeyli twrğın üyge swranıs joğarı

Qazaqstannıñ birikken rieltorlar qauımdastığınıñ vice-prezidenti Nina Luk'yanenkonıñ sözinşe, 2017 jıldıñ qañtar-säuir aylarında twrğın üyge baylanıstı kelisim 2015 jılğa qarağanda köbeygen. Bwl "narıqtıñ qayta jandana bastağanınıñ belgisi" deydi ol. Bwdan bölek qaytalama narıqtağı bağa arzandap jatır.

"Qaytalama narıqtağı jıljımaytın mülik bağası arzandauda. Onıñ üstine ekinşi deñgeyli üylerdiñ köpşiligi jeke twlğalarğa tiesili. Sondıqtan bwl narıq eki qwramğa bölinedi. Olardıñ biri twrğın üydi tez arada  satu üşin bağanı tömendetip, satıp aluşımen kelisim jasaydı. Al ekinşi qwram  - olar biz, yağni rieltorlar. Biz üydi qayta bağalaymız. Mısalı keybir satuşılar üydi satu kezinde bärine mwqiyat qaraydı. Olar onı satu üşin kredit alıp, jöndeu jwmıstarın jürgizetin bolsa, onda olar qalay bağanı tüsiredi? Sodan keyin üy qayta bağalanadı. Biraq satılmay qaladı. Osı sebepti de bağa tömendeydi", - deydi ol.

Qazaqstannıñ birikken rieltorlar qauımdastığınıñ vice-prezidenti Nina Luk'yanenko

Al üydi satıp aluşılarğa keler bolsaq, Luk'yanenko "satıp aluışalardıñ 80%-ı üydi jeke mülik retinde satıp aladı, al keybiri deval'vaciyadan keyin üy bağası arzandağalı beri jaña üyler satıp ala bastadı" degendi aytadı.

Sonday-aq, rieltordıñ sözinşe, birinşi deñgeyli twrğın üylerdi satıp alu ülesi de biraz joğarılağan.

"Eger deval'vaciyanı eskerer bolsaq, ekinşi deñgeyli üylerdiñ bağası eki esege östi. Ol kezde dollar ekvivalenti boldı. Sondıqtan üy saluşılar dwrıs şeşim qabıldadı. YAğni iri jıljımaytın mülikke ielik etetinder bağanı özgertken joq. Logikalıq twrğıdan alıp qaraytın bolsaq ta olar eski bağamen bağalanğan. Sondıqtan birinşi narıqtağı bağa qaytalama narıq bağasımen salıstırmalı türde birdey boldı", - deydi Luk'yanenko.

Onıñ aytuınşa, Almatı qalasınıñ şığıs aynalma jolı mañındağı üyler, mwz qalaşığı, atletikalıq auıldağı üylerdiñ bağası qımbat emes. Bwl üyler şet audandarda ornalassa da birinşi deñgeyli üyler qwramına kiredi.

Al «Global» qwrılıs kompaniyasınıñ baqılau keñesiniñ törağası Mwhit Äzirbaevtıñ sözinşe, qazirgi kezde üy satıp aluşılar birinşi kezekte sapağa, säuletine jäne serviske köp män beredi. YAğni qımbat segmentke bet bwrıp keledi.

"Narıqta birqalıptı ösim boladı. Onıñ üstine investiciyalıq qızığuşılıq bar", - deydi ol.

«Global» qwrılıs kompaniyasınıñ baqılau keñesiniñ törağası Mwhit Äzirbaev

Statistika

«Krisha.kz» portalınıñ şoluşısı Alina Buravceva keltirgen mälimetterge süyensek, osı jıldıñ soñğı bes ayında Qazaqstannıñ iri qalalarında twrğın üy bağası -4 %-ğa arzandağan. Üy bağası eñ köp tömendegen qala Aqtau (qañtar ayında -6,9 %). Qazir bwl qalada twrğın üydiñ şarşı metri 232,1 mıñ teñgeni qwraydı. Şımkentte bağa -6.1%-ğa tömendegen. Şarşı metri 204 mıñ teñge.  Al Almatı qalasında bağa indeksi -5,4 %-ğa tömendegen.

«Krisha.kz» portalınıñ şoluşısı Alina Buravceva wsınğan mälimetter

Desek te Almatı men Aqtauda bağa tömendegenmen, bwl qalalar twrğın üy bağası eñ qımbat öñir bolıp qala beredi.

Al eñ arzan üydi Aqtöbeden tabuğa boladı. Mamır ayındağı nätije boyınşa mwndağı päterdiñ şarşı metri  151 775 teñgeni qwraydı.

Twrğın üy qwrılısı  payda äkelmeydi

Degenmen «Bank CentrKredit» AQ basqaruşı direktorı, ekonomist Ğalım Qwsayınov narıqtağı jağdayğa öz közqarasın ayta kelip, joğarıdağı twlğalardıñ optimistik közqarası narıq qatısuşısı boluımen baylanıstı" degen pikir bildirdi. Onıñ sözinşe, naqtı cifrlarğa män beretin bolsaq, jıljımaytın mülikke swranıs kerisinşe tömendep jatır. Al indeksti esepke alsaq, bağa köterilgen.

«2008 jıldan beri bağa 120 mıñ teñgege, yağni 43%-ğa östi. Inflyaciya deñgeyi şamamen 150%. Eger 9 jıl işindegi bağa indeksin alıp onı köbeytetin bolsaq, bağa 1,5 esege ösken. Indeks boyınşa bağanı naqtılasaq, ol eşqandayda tömendegen joq. Säykesinşe, jıljımaytın mülikke swranıs azayıp otır. Twtınuşılar qabileti tömendep jatır degen söz. Olar özinde bar qarjıdan artıq tölem jasay almaydı. Olarda ipotekağa töleytindey aqşa joq», - deydi Qwsayınov.

Onıñ sözinşe, päterdi jalğa alğan dwrısıraq. Al investorlar bwdan eşteme wtpaydı.

"Mısalı siz päterdiñ ortaşa bağası men üydi jalğa aludıñ ortaşa bağasın alıp, onı päterdiñ bağasına bölip, 12 ayğa köbeyter bolsañız  3-4% köleminde ayırmaşılıqtı bayqaysız. Maksimum 5% deyik. Jalpı alğanda jalğa alğan tiimdirek. Al Twrğın üy qwrılıs jinaq banki men Qazaqstannıñ ipotekalıq kompaniyasınıñ bağdarlamaları qoldanılmasa, ekinşi deñgeyli bankter arqılı ipotekanıñ payızı 16% boladı. Al jalğa alatın bolsañız oğan mwnşa köp tölemeysiz. Sondıqtan investorlar aytarlıqtay tabısqa ie bolmaydı", - deydi ekonomist.

Ekonomist Ğalım Qwsayınov. Foto: Kapital.kz

Sonday-aq, Ğalım Qwsayınovtıñ sözinşe, qwrılıstıñ özindik qwnı joğarılap ketken. Al qwrılıs kompaniyalar eşqanday tabısqa jwmıs istep otırğan joq.

«Qwrılıstıñ özindik qwnı tım joğarı. Qwrılıs kompaniyaları şığınmen küresip jatır, biraq qwrılıs importqa täueldi... Bwl ne degen söz? YAğni eki ret bolğan deval'vaciyadan keyin importtıq qwrılıs tauarlarınıñ özindik qwnı eki esege östi. Eger bizde importtıq tauardıñ 50%-ınıñ özindik qwnı eki esegen össe, onda tauardıñ bağası 25%-ğa qımbat. YAğni bizdiñ qwrılıs kompaniyaları eşqanday payda tauıp jatqan joq", - deydi ol.

Sonday-aq, ol memleket jalpı işki önimge arqa süyep, twrğın üy narığına barınşa aralasıp otır. Al bwl şın mäninde sätsiz qadam.

«Qazir memleket ne istep jatır deysiz ğoy? «Nwrlı jol» jäne «Nwrlı jer» bağdarlamaların qwrdı. Onıñ maqsatı - ekonomikağa qoldau körsetu. YAğni qwrılıs salası eñ qarapayım täsil. Mısalı Jalpı işki önim qwrılımın qarap otırsañız ötken jılı negizgi ösimdi auıl şaruaşılığı men qwrılıs salası qamtamasız etti. Eger memleket bwl salağa qarjı qwymağanda ekonomika 3-4%-ğa älsiz bolar edi. Alayda qwrılıs salası ünemi damıp otıratın sala emes. YAğni aldağı uaqıtta twrğın üy qwrılısı payda äkelmeydi. Sebebi salınğan üy satıladı, al odan artıq qosımşa payda bolmaydı. Ol qızmet nemese tauar emes. Bwl ekonomikalıq ösim üşin jasalğan tek bir rettik qadam bolıp qaladı. Sondıqtan memlekettiñ nelikten twrğın üy narığına qarjı salıp otırğanı tüsiniksiz", - deydi Qwsayınov.

Qorıta kelgende qazirgi kezde memleket twrğın üy narığına aralasıp, bağanı özderi belgilep otır. Al bwdan keyin narıqta bağa twraqsızdanadı, qwrılıs kompaniyaları şığınğa wşıramas üşin memlekettik bağdarlamağa ilinip ketudiñ jolın izdeydi. Saldarınan salınğan üylerdiñ sapası tömendep, "Alğabas" ıqşam audanındağı siyaqtı qwlağalı twrğan üyler köbeyedi.

“The Qazaq Times”