ۋكراينا استاناسى كيەۆتىڭ ماڭىنداعى كىشكەنتاي بۋچا قالاسى 2022 جىلدىڭ ءساۋىر ايىنىڭ باسىندا بۇكىل الەمدى ءدۇر سىلكىندىرىپ، ەۋروپادان امەريكاعا دەيىن ءباسپاسوز بەتتەرى مەن تەلەكامەرالاردىڭ وبەكتيۆىنەن تۇسپەدى. قالانى ازات ەتكەننەن كەيىن ۋكرايندىق اسكەريلەر مەن جۋرناليستەر XXI عاسىردا بولۋى مۇمكىن ەمەستەي سۇمدىقتىڭ بەتىن اشقان ەدى.
قالا ءتۇپ-تۇقىلى قالماي قيراتىلدى، كوشەلەر بەيبىت تۇرعىنداردىڭ مايىتتەرىنە تولىپ كەتتى - تەك ولاردىڭ بىرەۋىندە 20-عا جۋىق ءمايىت تابىلدى. قايتىس بولعانداردىڭ كوبى ازاماتتىق كيىم كيگەن، كەيبىرى قولدارى بايلانعان. قالانى رەسەي اسكەريلەرى ەكى اپتادان استام ۋاقىت بۇرىن جاۋلاپ العان ەدى.
بۋچاداعى قىلمىستار اشىلعان كۇننىڭ ەرتەڭىندە رەسەي شەنەۋنىكتەرى مەن مەكەمەلەرى ۋكراينانى ارانداتۋشىلىق جاسادى دەپ ايىپتاي باستادى.
بىرنەشە مىسال كەلتىرەيىك.
رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى بۋچادان كەلىپ تۇسكەن اقپاراتتى «كيەۆ رەجيمىنىڭ جاڭا قويىلىمى» دەپ اتادى.
رف سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ «بۋچاداعى جالعان ارانداتۋشىلىق ماسكەۋ مەن كيەۆ اراسىنداعى بەيبىت كەلىسسوزدەر بويىنشا جاڭا جانا باستاعان ءۇمىت وتىن وشىرۋگە باعىتتالعان» دەپ سەندىرسە، ونىڭ ورىنباسارى ماريا زاحاروۆا «بۋچا رەسەيگە قارسى ەنگىزىلگەن جاڭا سانكتسيالار توپتاماسىن اقتاۋ ءۇشىن پايدالانىلدى»، دەپ تولىقتىردى.
وسىدان كەيىن جەلى مەن تەلەارنالار كوبىنەسە ساپاسىز فوتوسۋرەتتەر مەن بەينەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ، رەسەيلىك «ساراپشىلار» كوپتەپ تاراتقان ورىس اسكەريلەرىنىڭ بۇل قىلمىستارعا قاتىسى جوقتىعى تۋرالى تۇجىرىمدارعا تولدى.
ايتا كەتۋ كەرەك، كوپ جاعدايدا ناعىز فاكتىگە نەگىزدەلمەگەن تەرىسكە شىعارۋلار كۇن سايىن قايتالانىپ، رەسەيدىڭ كىناسىزدىگىنە دالەل رەتىندە «ورىس سولداتى بالانى دا رەنجىتپەيدى» دەگەن ارگۋمەنت العا تارتىلدى. فەدەرالدىق تەلەارنالار كۇن قۇرعاتپاي قاقسايتىن بۇل ءسوز تىركەسى كورەرمەندەردى رەسەيلىك اسكەريلەردىڭ ارلىلىعى مەن اقتىعىنا يلاندىرۋعا ءتيىس بولاتىن. اسكەري ابىروي، بۇعان دەيىنگى كەڭەستىك، كەيىنگى ورىس اسكەريلەرىنىڭ داڭقتى داستۇرلەرىن ماداقتايتىن وسى مالىمدەمەنىڭ توڭىرەگىندە بۇكىل ءبۇتىن ساياسي توك-شوۋلار قۇرىلدى.
دەگەنمەن، بۇل جاعدايدى تالداۋعا «كاسىبي» كوزقاراسپەن قاراعان باسقا ناسيحاتشىلار دا تابىلدى. ولار وتىرىك پەن شىندىقتى شەبەرلىكپەن قيۋلاستىرعان فەيكتەردى تاراتا ءبىلۋىنىڭ ارقاسىندا ءتىپتى بۇل سوعىستى ايىپتاۋشىلاردىڭ اراسىندا دا «مۇندا ءبىر گاپ بار» دەگەن وي تۋدىردى.
«ۋكرايندىق ارانداتۋشىلىق» ەڭ جوعارعى دەڭگەيدە دە، قالا بەردى جەرگىلىكتى شاعىن تەلەارنالاردا دا جان-جاقتى «اشكەرەلەندى». ەتالون رەتىندە پايدالانۋعا بولاتىن مىسال رەتىندە مىنا ۆيدەونى كەلتىرۋگە بولادى. (قوسىمشاداعى 1-بەينە).
ءيا، قاراپايىم كورەرمەن نەمەسە وقىرمان ءۇشىن رەسەيلىك كەيبىر مالىمدەمەلەر ءبىر قاراعاندا قيسىندى جانە ءتىپتى ورىندى بولىپ كورىنەتىنىن مويىنداۋ كەرەك. راس، تەك ءبىر قاراعاندا. جاعدايعا تەرەڭىرەك ءۇڭىلىپ كورسەڭىز، «قويىلىم» جانە «ۋكرايندىقتاردىڭ ارانداتۋشىلىعى» تۋرالى سۇراقتاردىڭ ءبارى وزدىگىنەن جويىلادى. وكىنىشكە وراي، رەسەي قوعامىندا مۇندايعا دايىن ادامدار وتە از. سونىڭ سالدارىنان ون ايعا سوزىلعان سوعىستان كەيىن دە بۋچادا جاپپاي قىرعىن بولماعانىن العا تارتاتىندار جەتىپ ارتىلادى.
وسىعان بايلانىستى ءبىز رەسەيلىك ناسيحاتشىلاردىڭ حالىق اراسىندا بارىنشا تارالعان ەڭ تانىمال فەيكتەرىن جيناپ، ولاردىڭ تۇجىرىمدارىنىڭ بارلىعى نە سەبەپتەن وتىرىك بولىپ شىعاتىنىن مىسالدارمەن تۇسىندىردىك.
ونىڭ ۇستىنە، تسيفرلىق زاماندا مۇندايدى اشىق كوزدەردى پايدالانىپ تا جاساۋعا بولادى.
"تءورت كۇن قايدا بولدىڭدار?"
«رەسەيلىك اسكەرلەر بۋچادان رەسمي تۇردە 30 ناۋرىز كۇنى تۇستەن كەيىن شىقتى، ال قىرعىندار تۋرالى العاشقى حابارلامالار ۋكرايندىق تاراپتان قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن تەك 3 ساۋىردە عانا پايدا بولدى» دەپ مالىمدەيدى رەسەيدەگىلەر.
رەسەي بيلىگىنىڭ پىكىرىنشە، جوعالعان وسى ءتورت كۇن اۋقىمدى ارانداتۋشىلىقتى ۇيىمداستىرىپ، باتىستى رەسەيگە كورسەتەتىن قىسىمدى كۇشەيتە تۇسۋگە يتەرمەلەۋگە جەتكىلىكتى بولعان.
وسى نۇسقانى راستاۋ ءۇشىن رەسەي فەدەراتسياسى بۋچا مەرى اناتولي فەدورۋكتىڭ 31 ناۋرىزداعى بەينە ۇندەۋىنە سىلتەمە جاسايدى، وندا الگى بۋچادا بولا تۇرا، ونىڭ ازات ەتىلۋى تۋرالى ايتا تۇرا، كوشەلەردەگى وققا ۇشقاندار تۋرالى اۋىز اشپايدى-مىس.
بىرىنشىدەن، ۋكراينا تاراپىنىڭ سوزىنشە، بۋچاداعى جاۋىنگەرلىك قاقتىعىستار 30 ناۋرىزدا ەمەس، 31 ناۋرىزدا اياقتالدى. ونىڭ ۇستىنە، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى جاريالاعان 2022 جىلدىڭ 1 ساۋىرىندەگى سوعىس قيمىلدارىنىڭ كارتاسى بار بەينەجازبادان رەسەيلىكتەردىڭ ءالى دە بۋچا ايماعىندا ەكەنىن كورۋگە بولادى.
ەكىنشىدەن، بۋچادا قازا تاپقانداردىڭ العاشقى سۋرەتتەرى مەن بەينەجازبالارى تەلەگرام ارنالارى مەن تۆيتتەردە 3 ساۋىردە ەمەس، 1 ساۋىردە پايدا بولدى. سونداي-اق BBC جۋرناليستەرى بۋچا تۋرالى 1 ساۋىردە تۇسىرىلگەن سيۋجەتتى 2 ءساۋىر كۇنى تاڭەرتەڭ جاريالادى. سونىمەن قاتار، جۇزدەگەن قازا تاپقاندار تۋرالى اقپاراتتى بۋچا مەرى فەدورۋك رەسمي تۇردە ءدال وسى 2 ساۋىردە راستادى.
وسىلايشا، ورىس اسكەرىنىڭ كەتۋى مەن قىرعىننىڭ العاشقى ايعاقتارىنىڭ پايدا بولۋى اراسىندا رەسەي بيلىگى مالىمدەگەندەي ءتورت كۇن ەمەس، ءبىر كۇن عانا ءوتتى. بۇل كۇنى بۋچادا سوعىس قيمىلدارى جالعاسىپ جاتتى، اۋماقتاردى مينالاردان تازارتۋ (قالادا جاپپاي دەرلىك، سونىڭ ىشىندە بالالاردىڭ دالادا قالعان اربالارىنا جانە ءتىپتى ادامداردىڭ مايىتتەرىنە دە مينا قۇرىلعان بولاتىن), ديۆەرسانتتار مەن ساپتان قالىپ قويعان اسكەريلەردى جانە ت.ب. ىزدەستىرۋ ءجۇرىپ جاتقان.
بۋچا قالاسىنىڭ مەرى 31 ناۋرىزداعى جولداۋىندا قىرعىن تۋرالى نەگە ايتپادى؟ بۇنى ءتۇسىندىرۋ وڭاي. بىرىنشىدەن، ورىس ناسيحاتشىلارى سەندىرگەندەي، فەدورۋكتىڭ ۇندەۋى 31 ناۋرىزدا ەمەس، 1 ساۋىردە تۇستەن كەيىن شىقتى. مۇنى جەلىدەن وڭاي قاداعالاۋعا بولادى. بۇل بەينەحابارلامانى، ءتىپتى ول تۋرالى اۋىزعا الۋ مۇمكىندىگى 1 ساۋىردەن بۇرىن استە مۇمكىن بولماعان. فەدورۋكتىڭ وندا: «31 ناۋرىز - بۋچانىڭ ازات ەتىلگەن كۇنى رەتىندە تاريحتا قالادى» دەگەن ءسوز شاتاسۋدىڭ باسى بولعانعا ۇقسايدى. بۇل تۋرالى كەيىن بىرنەشە مارتە تۇسىندىرگەن ول ءوز سوزىمەن وتكەن كۇندى مەڭزەگەنىن، سوندىقتان بەينەحابارلامانىڭ ەش جەرىندە «بۇگىن، 31 ناۋرىز» دەپ ايتپاعانىن جەتكىزگەن.
ونىڭ سول كەزدە قىرعىن تۋرالى اقپاراتتان بەيحابار بولۋىنا بۋچانىڭ ءدال ورتالىعىندا، اكىمشىلىك عيماراتىنىڭ جانىندا بەينەتۇسىرىلىم جاساعانىنا بايلانىستى. ال عيمارات يابلونسكايا كوشەسىنىڭ ماڭايىندا، رەسەي اسكەرىنىڭ نەگىزگى بولىگى ورنالاسقان كوپىرگە جاقىن جەردە بولعان قىرعىن ايماعىنان شالعايدا ورنالاسقان.
«ءتىرى ولىكتەر»
بۋچادا تۇسىرىلگەن بەينەتۇسىرىلىمدە ولگەندەردىڭ قولدارى قيمىلداپ، وزدەرى قوزعالىپ جاتىر، ال ولىكتەردىڭ ءبىرى وپەراتور مىنگەن كولىك وتە بەرە، وتىرا قالدى دەگەن اقپاراتتار حالىق اراسىنا تاستالىپ، تانىمال بولدى.
وسىعان ۇقساس «دالەلدەرى» بار بەينەتۇسىرىلىمدەر مەن فوتوسۋرەتتەر رەسەيلىك ارنالاردا قىزۋ كورسەتىلدى، ال «بۋچا ءتىرى مايىتتەر» نەمەسە «مايىتتەر، بۋچا فەيك» دەگەن ءسوز تىركەستەرى بويىنشا گۋگلدەن سۇراتۋدى ءالى كۇنگە دەيىن مىڭداعان ادام تەرەدى.
ەڭ الدىمەن، رەسەيلىك ناسيحاتشىلار بۋچاداعى استە دە مايىتتەر ەمەس، ارتىستەر دەگەنگە دالەل رەتىندە مىنا بەينەماتەريالدى پايدالانادى. (قوسىمشاداعى 2-بەينە).
ءتىرى مايىتتەر تۋرالى مالىمدەمەلەر تىپتەن سىن كوتەرمەيدى. مۇنى ءتۇسىنۋ ءۇشىن «قولى قوزعالىپ جاتقان ءمايىت» تۋرالى كەڭىنەن تارالعان بەينەماتەريالدى رەسەيدە كورسەتكەندەي قىسقارتىلعان تۇردە ەمەس، باياۋلاتا وتىرىپ، تولىقتاي مۇقيات قاراپ شىقسا، سۇراقتار وزدىگىنەن جوعالادى. ساپالى ۆيدەونى باياۋلاتا قاراپ شىقساڭىز، «ءمايىتتىڭ قوزعالعان قولى» دەگەنىڭىز كولىكتىڭ تەرەزەسىندەگى سۋ تامشىسى نەمەسە كىردىڭ ءتۇيىرى ەكەنى انىق بايقالادى.
سول بەينەجازبادا كولىكتىڭ وڭ جاق ايناسىنان ونىڭ ارتىندا قالعان بەينەدەن ءمايىتتىڭ وتىرعان كەيپى پايدا بولاتىن ءسات بار. بىراق سودان بىرنەشە سەكۋند بۇرىن كولىك ونىڭ جانىنان وتكەندە ءمايىت اياقجولدىڭ ۇستىندە جاتقان.
ايناداعى ارتقى كورىنىستىڭ بۇرمالانۋ اسەرىن رەسەيلىك ناسيحاتشىلار فاكت رەتىندە كورسەتتى.
الايدا، ەگەر بەينەدەگى ءدال وسى ءساتتى قايتادان باياۋ قوزعالىسپەن تولىق قاراپ شىقساڭىز، ايناداعى ارتقى كورىنىس شاعىلىسۋ سالدارىنان بۇرمالانىپ كورىنەتىنىن انىق بايقاي الاسىز. مىسالى، جۇك كولىگىنىڭ كورپۋسى مەن ارتتا قالعان ۇيلەر دە ءدال وسىلاي بۇرمالانىپ كورىنەدى. سونىمەن قاتار، اينادا كورىنىس بەرەتىن وسى ۆيدەونىڭ باعىتىنداعى باسقا نىساندار دا ءدال وسىلاي بۇرمالانادى. بۇل كوپكە بەلگىلى ەففەكت جانە ونى وسىعان ۇقساس ءبۇيىر اينالار تۇسىرىلگەن كوپتەگەن
سونداي-اق، 2022 جىلدىڭ 9 ساۋىرىندە «كلادبيششە فەيكوۆ» Telegram-ارناسىندا جاريالانعان ءۇشىنشى ۆيدەو دا بار. ونىڭ سيپاتتاماسىنا سايكەس، كەيىنىرەك جۋرناليستەرگە كورسەتۋ ءۇشىن ۋكرايندىق اسكەريلەردىڭ وندا بۋچا كوشەلەرىنە مايىتتەردى قالاي جايعاستىرىپ جاتقانى تۇسىرىلگەن. بۇل بەينەجازبانى جۇزدەگەن Z-ارنالار رەپوست جاسادى، ونى رەسەيلىك تەلەارنالار جارىسا كورسەتىپ، كورەرمەندەردى بۋچاداعى وقيعانىڭ قويىلىم ەكەنىنە تاعى دا سەندىردى.
شىن مانىندە، تۇپنۇسقا بەينەجازبانى 2022 جىلدىڭ 2 ساۋىرىندە Associated Press (AP) اقپارات اگەنتتىگى «Soldiers pulling body with cable, wary of the body being booby-trapped» (اسكەرلەر مينا قۇرىلعان دەپ قورقىپ، ءمايىتتى تروستىڭ كومەگىمەن تارتىپ جاتىر) دەگەن تاقىرىپپەن جاريالادى. ويتكەنى، ورىس اسكەرلەرى ءتىپتى ولىكتەردەن باستاپ، بارىنە بۋچادان شىقپاس بۇرىن مينا قۇرىپ كەتكەن بولاتىن. 1 ساۋىردە بۋچا قالالىق كەڭەسىنىڭ حاتشىسى تاراس شاپرانسكي بۇل تۋرالى ەسكەرتسە, كەيىن بۇل اقپاراتتى ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي دە راستادى.
«ءتۇسىرىلىم قارساڭىندا عانا ولتىرىلگەن»
رەسەيلىك ۇگىت-ناسيحات سونىمەن بىرگە «بۋچا كوشەلەرىندەگى ادامداردىڭ مايىتتەرىندە ولارعا ءتان داقتار مەن سىرەسۋ بەلگىلەرى جوق، جارالارىنداعى قان ۇيىماعان، بۇل ولاردىڭ ءتىرى «ارتىستەر» نەمەسە ۋكرايندىق راديكالدار ءتۇسىرىلىم قارساڭىندا عانا ولتىرگەن راسىمەن ولىكتەر ەكەنىن كورسەتەدى» دەپ مالىمدەدى.
ناسيحاتشىلاردىڭ ءبىر ماقالاسى ءتىپتى «شىلعي وتىرىكتىڭ مايىتتىك ۋىتى» دەگەن اتاۋمەن جارىق كوردى جانە بۇل ءازىل ەمەس.
بۇل مالىمدەمەنى كوپتەگەن (ونداپ سانالاتىن) سپۋتنيكتىك فوتوسۋرەتتەر مەن بەينەجازبالار وڭاي جوققا شىعارادى. اتاپ ايتقاندا، بۋچانىڭ عارىشتان تۇسىرىلگەن فوتوسۋرەتتەرىندە ءساۋىردىڭ باسىندا تابىلعان كوپتەگەن ولىكتەردىڭ كوشەدە ۇزاق ۋاقىت، كەم دەگەندە ءۇش اپتا جاتقانى ايقىن كورىنەدى.
مىسالى، 11 ناۋرىزداعى سۋرەتتەن بۇكىل الەمدىك ءباسپاسوز كەيىنىرەك كورەتىن جەرلەردە يابلونسكايا كوشەسىندە جاتقان 8 ولىكتى كورۋگە بولادى. 21 ناۋرىزدا Maxar كومپانياسى تۇسىرگەن تاعى ءبىر سۋرەتتەن بۋچا كوشەلەرىندە پايدا بولعان ءۇش ءمايىتتى كورۋگە بولادى، ولار ءساۋىر ايىنىڭ باسىنا دەيىن سوندا جاتا بەردى. وسىناۋ سپۋتنيكتىك سۋرەتتەر مەن ولاردىڭ قاي جەرگە تيەسىلى ەكەنىن The New York Times ەگجەي-تەگجەيلى تالداعان.
ولاي بولسا، جابىرلەنۋشىلەردىڭ مۇردەلەرىندە نەلىكتەن مايىتتىك داقتار مەن سىرەسۋ بەلگىلەرى بولعان جوق؟ ويتكەنى، سوت-مەديتسينالىق ساراپشىلاردىڭ (سونىڭ ىشىندە ۆۆس جۋرناليستەرىنە بەرگەن تۇسىنىكتەمەلەرى راستالعان شەتەلدىك مامانداردىڭ دا) ايتۋىنشا، سىرەسۋ بەلگىسى ادام قايتىس بولعاننان كەيىن بىرنەشە ساعاتتان كەيىن باستالىپ، بىرنەشە كۇنگە سوزىلادى، بىراق بىرنەشە كۇننەن كەيىن كەتىپ قالادى، ال قايتىس بولعاننان كەيىن بىرنەشە اپتادا تىپتەن ءىزى دە قالمايدى.
مايىتتەردىڭ جانىندا قان جوق دەگەن سوزگە كەلسەك، قىلمىس قىستا، ادامدار جىلى كيىم كيىپ جۇرگەن كەزدە جاسالعانىن ۇمىتپاعان ءجون. كوپ جاعدايدا قان ولاردىڭ كيىمدەرىنە ءسىڭىپ كەتكەن نەمەسە ولىكتەردىڭ استىندا جينالدى.
سونىمەن قاتار، رەسەيلىك ۇگىت-ناسيحاتشىلار قان جينالعان جەرلەر مەن مايىتتىك داقتار كورىنبەيتىن ساپاسىز، تۇسسىزدەندىرىلگەن فوتوسۋرەتتەردى قاساقانا پايدالانعانىن ايتا كەتۋ كەرەك.
«ادامدار ۋكراينا اسكەرىنىڭ ارتيللەريالىق اتىستارىنان قازا تاپتى-مىس»
دەگەنمەن، بۇلتارتپاس دالەلدەردىڭ ىقپالىمەن، دميتري كيسەلەۆ سياقتى رەسەيلىك ناسيحاتشىلار بۋچادا قازا تاپقانداردىڭ تۇسىرىلىمنەن كەيىن ورىندارىنان تۇرىپ، شاي ىشۋگە كەتكەن ارتىستەر ەمەس، شىنىمەن وپات بولعانىن مويىندادى. دەگەنمەن، ولاردىڭ ولىمىنە كىنالى ۋكرانينانىڭ قارۋلى كۇشتەرى دەپ ايىپتالدى.
ورىستار بۋچادان كەتكەننەن كەيىن، ۋكراين اسكەرلەرى قالاعا جاقىنداپ كەلىپ، جاپپاي ارتيللەريالىق قارۋمەن نىساناعا الۋىنان بەيبىت تۇرعىندار قىرىلدى دەدى.
كوپتەگەن فوتو جانە بەينەجازبالاردا قالعان دالەلدەمەلەر قازا تاپقانداردىڭ قولدارى بايلاۋلى، قاراقۇستان اتىپ ولتىرىلگەن ادامدار ەكەنىن بەينەلەيدى. ارينە، ارتيللەريالىق سناريادتار مۇنى ىستەي الماس ەدى.
سونىمەن قاتار، رەسەيلىك اسكەريلەردىڭ ۋكرايندىقتاردى ءولتىرۋىنىڭ تىكەلەي بەينەجازباعا تۇسىرىلگەن دالەلدەرى بار.
«ولاردى ءوز ادامدارى ءولتىردى»
تاعى ءبىر تانىمال رەسەيلىك فەيك «ورىستار كەتكەننەن كەيىن رەسەيلىكتەرمەن ىنتىماقتاسقانى ءۇشىن «ۋكرايندىق جازالاۋشىلار» ولتىرگەن ادامدار ەكەنىن» ايتادى. دالەل رەتىندە قۇربانداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ قولىنداعى اق تاڭعىشتار كەلتىرىلگەن، ولار بۇل رەسەي ارمياسىن قولداۋشىلاردىڭ بەلگىسى-ءمىس دەيدى.
شىندىعىندا، رەسەيلىك اسكەريلەر قالانىڭ بارلىق بەيبىت تۇرعىندارىن كوشەگە شىققاندا اق تاڭعىش تاعۋعا ماجبۇرلەگەن. بۇل بۋچا ازات ەتىلگەنگە دەيىن، ناۋرىز ايىنىڭ ورتاسىندا بەلگىلى بولدى جانە بۋچانىڭ باسىپ الىنۋ وقيعاسىن باسىنان كەشىرىپ، امان قالعانداردىڭ ءبارى بۇل تۋرالى ايتادى. مىسالى، مىنا جەردەن ونشاقتى وسىنداي كۋاگەرلىك اڭگىمەلەردى كورۋگە بولادى نەمەسە جەرگىلىكتى تۇرعىندار مايىتتەردى كورسەتىپ، كوپتەگەن ءولىم جازاسىنا كەسۋ وقيعالارى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ بەرەدى.
سونىمەن قاتار، اق تاڭعىش بەلگىلەر قاساقانا جاسالعان اسكەري قىلمىستىڭ تاعى ءبىر جارقىن دالەلى بولىپ تابىلادى. ويتكەنى، اسكەريلەر بەيبىت تۇرعىندارعا تيەسىلى ەكەنىن ايقىن كورسەتكەن ادامدارعا قاراتىپ وق جاۋدىردى.
«مۇندا ءبىر عاپ بار»
ناسيحات رەسەيگە تاعىلعان ايىپتاردىڭ نەگىزسىز ەكەنىن جانە تاۋەلسىز اقپارات كوزدەرىمەن راستالماعانىن العا تارتادى. سونىمەن بىرگە، ۋكراينا حالىقارالىق تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە جانە وعان رەسەيلىك مامانداردى تارتۋعا قۇلىقسىز دەپ ايتىلادى.
ءساۋىر ايىنىڭ باسىنان باستاپ بۋچادا كوپتەگەن حالىقارالىق باق جۋرناليستەرى، سونداي-اق ۋكراينالىق جانە حالىقارالىق تەرگەۋشىلەر جۇمىس ىستەي باستادى، ولار بارلىق انىقتالعان قىلمىستاردى مۇقيات تىركەپ، قۇجاتتادى.
كوپتەگەن دالەلدەر، ايعاقتار مەن كۋاگەرلەر بۋچادا جانە كيەۆ شەتىندەگى باسقا دا قالالاردا مىڭعا جۋىق بەيبىت تۇرعىندى رەسەي ارمياسىنىڭ اسكەريلەرى ولتىرگەنىنە كۇمان تۋدىرمايدى. سونداي-اق، قىرعىنعا تىكەلەي كىنالىلەر دە انىقتالدى. ۋكراين تاراپىنىڭ مالىمەتىنشە، قىلمىستاردىڭ باسىم بولىگىن رف شىعىس اسكەري وكرۋگىنىڭ 35-ءشى ارمياسىنا قاراستى رف قارۋلى كۇشتەرىنىڭ 64-ءشى جەكە موتواتقىشتار بريگاداسىنىڭ اسكەري قىزمەتشىلەرى جاساعان.
ورىس اسكەرلەرىنىڭ اسكەري قىلمىستارىنىڭ قۇرباندارى اراسىندا زورلانعان ايەلدەر بار، ولاردىڭ ءمايىتىن ورتەپ جىبەرمەك بولعان، جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرىن، بالالاردى، قارتتاردى، ەر ادامداردى ولتىرگەن. كەيبىرەۋلەرىنىڭ قولدارى بايلانعان، كوپشىلىگىندە ازاپتاۋ بەلگىلەرى بار، كوپشىلىگىنە باسىنان وق تيگەن.
وتكەن عاسىر تاريحىندا ۇرىس قيمىلدارى كەزىندە ادامداردى جاپپاي ولتىرۋگە باعىتتالعان بىرنەشە وقيعا بولعان، ولاردى اسقان قاتىگەزدىگى ءۇشىن «قىرعىن» اتاعان. بۇل سرەبرەنيتسا، كاتىن جانە سالۆادوردىڭ موسوتا اۋىلىنداعى قىرعىن جانە ت.ب.
بىراق وسى قىلمىستارعا كىنالى دەپ تانىلعان تاراپ ارقاشان ايىپتاۋلاردى ءۇزىلدى-كەسىلدى جوققا شىعاردى. كەيىن، كوپتەگەن جىلدار، ءتىپتى بىرنەشە ونداعان جىلدار وتسە دە، جاڭا بيلىك ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن مويىنداپ، كەشىرىم سۇرادى جانە وزدەرىنىڭ الدىنداعىلاردىڭ جاساعان اسكەري قىلمىستارىن ايىپتادى. سەربيا – سرەبرەنيتساداعى قىرعىن ءۇشىن، رەسەي – كاتىن قىرعىنى ءۇشىن كسرونىڭ، موسوتا قىرعىنى ءۇشىن سالۆادور ءوز كىناسىن مويىندادى ...
بۇل جولى دا سولاي بولادى.
جوبا تۋرالى
رەسەيدىڭ ۋكراينادا كەڭ اۋقىمدى سوعىس باستاعانىنا ءبىر جىلدان استام ۋاقىت بولدى. بىراق ۋكراين تاقىرىبىنا قاتىستى جالعان ناسيحاتتىق اقپاراتتى رەسەي بۇدان الدەقايدا ەرتەرەك تاراتا باستاعان. ينتەرنەتتە «گورلوۆكا مادونناسى» («گورلوۆسكايا مادوننا»), ۋكرايناداعى بيولوگيالىق زەرتحانالار، رەسەيدى اينالا قورشاعان «ناتو اسكەرلەرى» جانە باسقا دا وسىنداي كوپتەگەن جالعان اقپاراتتار مەن قولدان جاسالعان بەينەماتەريالدار بىرنەشە جىلدان بەرى تارالۋدا.
وكىنىشتىسى، قازاقستاندىقتار اراسىندا وسىعان سەنەتىندەر از ەمەس جانە ارنايى وپەراتسيانى رەسەي ءبىرىنشى باستاماعاندا، ۋكراينا شابۋىلعا كىرىسەتىن ەدى دەپ كامىلسىز يلانادى. وكىنىشكە قاراي، مۇنداي قازاقستاندىقتار مىڭداپ سانالادى. رەسەيدىڭ ۋكرايناداعى «ارنايى وپەراتسياسىن» ءالى كۇنگە رەسەيلىك نارراتيۆ نەگىزىندە قابىلدايتىندارعا، كيەۆتى ناتسيستەر جاۋلاپ الدى، رەسەي ارمياسى تەك اسكەري نىساندارعا شابۋىل جاسايدى دەپ سانايتىن وتانداستارىمىز جانە وسى تاقىرىپتا جازاتىن جۋرناليستەر مەن رەداكتسيالار ءۇشىن ءبىز فەيكتەردى اشكەرەلەيتىن جەتى ماقالا دايىندادىق.
بۇل «ۋكرايناداعى سوعىس: فەيكتەردى اشكەرەلەۋ» اتتى توپتامانىڭ ەكىنشى ماقالاسى. بىرىنشى ماقالا مىنا سىلتەەمە بويىنشا: «دونباسس 8 جىل بويى بومبالاندى».
جوباعا قاتىسقان جۋرناليستەر توبى: نازيرا دءارءىمبەت، وكسانا ماكۋشينا, ۆلاديميروم راديونوۆ جانە الەكساندر زاكلادنىي.
الماتى وبل پركۋراتۋراسى. بەلسەندىلەر: «جالعان جالامەن قاماۋداعى ايگەرىم مەن دۋمانعا بوستاندىق!»
ارمان الىمبەكوۆ: مەن ول جەردىڭ رەزيدەنتسيا ەكەنىن بىلمەدىم. ەشنارسە بۇلدىرمەدىم.
قوساي ماحامباەۆ: وق تيگەن ادامدى قۇتقارام دەگەندە ءوزىمدى اتىپ تاستادى
رەزيدەنتسيا ءىسى. ورىنعازى سەرىكبول: بەيبىت شەرۋگە شىقتىم. ال، 269 باپتى مويىندامايمىن
كيبەرشابۋىلعا ۇشىراعان باق وكىلدەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ارىز ءتۇسىردى