جۇمابەك كەنجالين وقۋلارى ءوتتى

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە بەلگىلى عالىم، تالانتتى باق ۇيىمداستىرۋشىسى، جازۋشى-پۋبليتسيست، ساياسي عىلىمدار كانديداتى، ۇلاعاتتى ۇستاز جۇمابەك ومارۇلى كەنجاليندى ەسكە الۋعا ارنالعان ءى كەنجالين وقۋلارى اياسىندا «قازاقستان قوعامىنداعى اقپاراتتىق ۇدەرىستەر: باق مەنەدجمەنتى مەن ماركەتينگى جانە PR» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا ءوتتى.

اتالمىش شارانى يۋنەسكو، حالىقارالىق جۋرناليستيكا جانە قوعامدىق مەديا كافەدراسى ۇيىمداستىردى. وسى كافەدرانىڭ دوتسەنتى قىزمەتىن اتقارا ءجۇرىپ، ج.و. كەنجالين ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دا 2010-2014 جىلدار ارالىعىندا PR, باق مەنەدجمەنتى مەن ماركەتينگىنە بايلانىستى بىرنەشە حالىقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيالار ۇيىمداستىرىپ،  وتكىزدى. پراكتيك-عالىمنىڭ قازۇۋ وقۋ-ادىستەمەلىك كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن باسىلعان «ساياسي مەنەدجمەنت جانە ءباسپاسوزدىڭ جۇرتشىلىقپەن بايلانىس ماسەلەلەرى» اتتى وقۋ قۇرالى، اقپاراتتىق مەنەدجمەنت پەن ماركەتينگ سالالارىنا بايلانىستى زەرتتەۋ ماقالالارى بۇگىندە جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى ستۋدەنتتەرىنىڭ يگىلىگىنە قىزمەت ەتۋدە. ج. كەنجالين اتىنداعى «ءباسپاسوز جانە جاڭا مەديا» وقۋ-شىعارماشىلىق زەرتحاناسى دا بولاشاق مامانداردى ۇلاعاتتى ۇستازدىڭ ادالدىعى مەن كىسىلىك بولمىسىنا ساي تاربيەلەۋ ماقساتىندا اشىلدى.

كونفەرەنتسيانىڭ شىمىلدىعىن اشىپ، پلەنارلىق ءماجىلىستى جۇرگىزگەن قازۇۋ الەۋمەتتىك دامۋ جونىندەگى پرورەكتوردىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ءاليا ءماسالىموۆا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، مادەني دامۋىنداعى وراسان زور رولىنە توقتالىپ، پرەزيدەنتتىڭ كوپتەگەن ماسەلەگە قوزعاۋ سالىپ، قالىڭ ەل تاراپىنان قولداۋ تاپقان «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» اتتى تۇجىرىمداماسى جۋرناليستەردىڭ الدىنا زور مىندەتتەر جۇكتەپ وتىرعاندىعىن، قازاق قالامگەرلەرىنىڭ قارا شاڭىراعى - قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى دە وسى مىندەتتەر ۇدەسىنەن شىعۋدى ماقسات تۇتاتىندىعىن ايتتى. پرورەكتور ءوز سوزىندە جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنەن ديحان ابىلەۆتەن باستاپ ۇرپاقتار ساباقتاستىعى ۇزىلمەگەن ەسىمدەرى  ەل جادىندا جۇرگەن   جۋرناليست، جازۋشى، اقىن، عالىم  مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى قۋانىش سۇلتانوۆ، ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ، مۇحتار قۇل-مۇحاممبەت، التىنبەك سارسەنبايۇلى، دارحان مىڭباي سىندى مينيسترلەر، جابال ەرعاليەۆ، كارىباي مۇسىرمانوۆ، مەيرامبەك تولەپبەرگەن، نۇرتورە ءجۇسىپ، جاناربەك ءاشىمجان سىندى دەپۋتاتتار شىققاندىعىن تىلگە تيەك ەتتى. وسىنداي ايتۋلى تۇلەكتەردىڭ ىشىندە جۇمابەك ومارۇلى كەنجاليننىڭ ەسىمى ەرەكشە ىلتيپاتپەن اتالاتىندىعىن اتاي كەلىپ: «ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاڭداۋلى تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرى، ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ ۇلاعاتتى ۇستازى بولعان ساياساتتانۋشى-عالىم، قازاق جۋرناليستيكاسىندا، ەگەمەن مەملەكەتىمىزدىڭ ادەبي-مادەني ومىرىندە ونەگەلى ءىز قالدىرعان، اقپاراتتىق مەندجمەنت سىندى جاڭا عىلىمي باعىتتىڭ نەگىزىن قالاپ، شاكىرت تاربيەلەگەن مۇنداي تۇلعانى كەيىنگى جاستارعا ونەگە ەتە وتىرىپ، بولاشاق مامانداردى تاربيەلەۋ - ءبىزدىڭ باستى پارىزىمىز»، - دەدى.

ايتۋلى شاراعا جىبەرىلگەن قر مەملەكەتتىك  حاتشىسى قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ، اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ  ءمينيسترى ايدا بالاەۆانىڭ، قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى حالىقارالىق اقپارات كوميتەتىنىڭ توراعاسى اسقار ابدراحمانوۆتىڭ قۇتتىقتاۋ-لەبىزدەرىمەن جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ساعاتبەك مەدەۋبەك تانىستىرسا، پولشا – قازاقستان ساۋدا ونەركاسىپتىك پالاتاسىنىڭ توراعاسى پەتر گۋزوۆسكيدىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن كونفەرەنتسيا قاتىسۋشىلارىنا كافەدرا پروفەسسورى جەتپىسباي بەكبولاتۇلى وقىپ بەردى.

جۇمابەك ومارۇلى كەنجاليننىڭ قىسقا عۇمىرىندا قالدىرعان مول مۇراسى مەن اتقارعان وراسان ىستەرى تۋرالى فيلم كوپشىلىكتىڭ جانارىنا جاس ءۇيىرىلتتى.

قر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ: «تامىرى تەرەڭ وقۋ ورنى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى بولار ەلدىڭ بالاسىنا جاراساتىن مىنەز - اسىلداردى ارداقتاۋ ءداستۇرىن بەرىك ۇستانىپ وتىرعان ۋنيۆەرسيتەت. وسى شارانىڭ باسىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ رەكتورى تۇيمەباەۆ جانسەيىتتىڭ تۇرۋى جاس ۇرپاقتى ەلگە قىزمەت ەتكەن تۇلعالاردى ۇمىتپاۋعا تاربيەلەۋىنىڭ كورىنىسى. كونفەرەنتسيانىڭ ءوزى قارا شاڭىراعىمىزدىڭ قاسيەتىن كورسەتىپ وتىر دەپ ارنايى قاداپ ايتقىمىز كەلەدى»، - دەدى. «جۇمابەك كەنجالين بويى دا، ويى دا تازا، ءوزى دە، ءسوزى دە سۇلۋ، بارلىق جاعىنان ەرەكشە ازامات ەدى. ءار قىرى بىرتە-بىرتە زەرتتەلىپ اشىلۋى كەرەك، تاريحي ىزدەنىستەرى دە نازاردان تىس قالىس قالماۋى ءتيىس»، - دەپ جۇمابەك كەنجاليننىڭ تازالىق، تاربيەلىلىك، كىشىلىك، كىسىلىك ۇستانىمدارىنا ادال بولۋ ارقىلى ءوز بويىنداعى قاسيەتتەرىن ۇلگى ەتكەندىگىن باسا ايتتى. دەپۋتاتتىڭ: «مەكتەپ، كوللەدجدەن باستاپ ۋنيۆەرسيتەتتەردە تاربيە مەن ءبىلىمنىڭ ەگىزدىگى قاعيداسى ەستەن شىعىپ بارا جاتىر. ەڭ الدىمەن ادامدىققا، ادالدىققا تاربيەلەي ءجۇرىپ، مامان دايارلاۋ قاجەت»، - دەۋى اسا ورىندى. دەپۋتات ءسوزىن ۋنيۆەرسيتەت پەن فاكۋلتەتكە جۇرەكجاردى العىسىن بىلدىرە وتىرىپ اياقتادى.

قر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى مەيرامبەك تولەپبەرگەن: «جۇمابەك كەنجالين ەسىمى قازاق ءباسپاسوزىنىڭ باس رەداكتورلار مەكتەبىندەگى ۇزدىك وكىلدەردىڭ ءبىرى. ونىڭ ادالدىعى مەن تازالىعى، مۇلتكىسىز قىزمەت اتقارۋى ستۋدەنتتەرگە ۇلگى. ستۋدەنت بولا ءجۇرىپ حالىق دەپۋتاتتارى الماتى قالالىق كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا سايلاندى. جاسىنا قاراماي توڭىرەگىنە شاپاعاتىن شاشىپ، سانالى عۇمىر كەشتى. بويىنداعى قازاق ينتەلليگەنتسياسىنا ءتان قاسيەت كەز كەلگەن نارسەنى اقىل-ويعا سالىپ، پاراساتپەن جەڭۋىنە ىقپال ەتتى. قازاق قوعامىنا كوشباسشىلىق جولدى كورسەتىپ، بارىنە قامقور، اقىلشى بولا ءبىلدى. شوقتىعى بيىك ىستەر اتقارىپ، جۇلدىزدى رەداكتورلامەن يىق تىرەستىرگەن ازامات ەدى»، - دەدى.  م. تولەپبەرگەن ءوز ءسوزىن: «ايتۋلى تۇلعالاردى قۇرمەتتەپ، ەڭبەگى مەن ەسىمىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ ءۇشىن ۇلتتىق نامىسقا، ۇلتتىق تاربيەگە بەت بۇرىپ وتىرعان ازاماتتارعا راحمەت»، - دەپ اياقتادى.

قر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى جاناربەك ءاشىمجان جۇمابەك كەنجالينمەن شىعارماشىلىق ساپارلاردا بىرگە بولعان ساتتەردە ءوزى كۋا بولعان ازاماتتىق كەلبەتىن تىلگە تيەك ەتتى. «ينتەرنەت، الەۋمەتتىك جەلى جوق كەزدە اقپارات كەڭىستىگىنىڭ كورىگىن قىزدىرعان پاتريوت قايراتكەر اعامىز قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىسىن كورسەتتى. ءداستۇرلى باسىلىمداردىڭ، تاريحى تەرەڭ جۋرنالداردىڭ وقىرمانى ازايعان ۋاقىتتا قولىنا الىپ كۇلدىبادام دۇنيەلەردى جاريالاماي، ماتەريالدارىنىڭ سالماعىن ارتتىرىپ، قايتا جانداندىردى. ءبىلىم الۋشىلاردىڭ عىلىمي جۇمىستارىن مۇقيات قارايتىن ۇلكەن مادەنيەت يەسى ەدى»، - دەي كەلە، اكەسىنىڭ وزىنە ارتىپ كەتكەن عىلىمي، جۋرناليستىك،  قايراتكەرلىك جولىنداعى مۇرالارىن تۇگەندەپ جۇرگەن جۇمابەك كەنجاليننىڭ ۇلى داستان كەنجالينگە العىس ايتتى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ، فاكۋلتەتتىڭ ەلگە قىزمەت ەتكەن تۇلعالاردى ۇمىتپاي، دارىپتەپ، زەرتحانا، اۋديتوريالار اشىپ، ستۋدەنتتەرگە ءبىلىم بەرىپ جاتقانىنا ريزاشىلىق ءبىلدىردى. «جۇمابەك كەنجالين تۇلعاسىن تانۋ قىزمەتىن بىرگە جاسايىق، ايتۋلى تۇلعانىڭ قازاق قوعامىنىڭ قايراتكەرى، پاتريوتى رەتىندەگى جاڭا عۇمىرى باستالدى. جۇمابەك اعانىڭ جۋرناليستيكاداعى سارا جولى، مەكتەبى، ءىلىمى مەن ءبىلىمى بۇگىنگىدەي قۇندىلىقتار اۋىسقان، جاڭا مەديا كەلگەن كەزەڭدە ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن بىزگە ازىق بولادى»، - دەدى.

قالامگەر، «تۇلعا» جۋرنالىنىڭ» باس رەداكتورى مارات توقاشباەۆ  سوزىن ج. كەنجالين شىعارماشىلىعىنا ارنالىپ، ونى ەسكە الۋعا بايلانىستى حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىپ وتىرعان جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە العىس بىلدىرە وتىرىپ باستادى. «بۇل شارا ۇلتتىق مادەنيەتىمىز بەن جۋرناليستيكامىزدىڭ اقىلداساتىن الاڭىنا اينالادى»، - دەگەن سەنىم ءبىلدىردى. «جۇكەڭنىڭ بۇكىل شىعارماشىلىق ءومىرى مەنىڭ كوز الدىمدا ءوتتى. ادامي قاسيەتتەرى ارقىلى اعا تۇتتىق، ۇلگى الۋعا تىرىستىق. 2018 جىلى جۇمابەك ومارۇلىنىڭ قۇرمەتىنە جانە ونى ەسكە الۋ ماقساتىندا جارىق كورگەن «سەركە ءسوزدىڭ ساردارى» كىتابىنداعى اقتارىلىپ جازىلعان پىكىرلەر ارقىلى جۇكەڭنىڭ وزگە دە قىرلارىن تانىدىم. تەكتى ازامات دەگەن ءسوز جۇمابەك كەنجالينگە ارنالىپ ايتىلعان سياقتى»، - دەدى.

وسىدان كەيىن ءسوز العان پروفەسسور ءومىرحان ءابديمانۇلى، اقىن، قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى جاقىپ باۋىرجان، پروفەسسور تەمىرحان تەبەگەنوۆ، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورىنىڭ كەڭەسشىسى سايىن بورباسوۆ، قالامگەر، بەلگىلى سىنشى امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى، ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كافەدرا مەڭگەرۋشىسى مانشۇك مۇقاشەۆا، بەلگىلى قالامگەرلەر سامات يبرايموۆ، شارحان قازىعۇل، ج. كەنجالين اتىنداعى «ءباسپاسوز جانە جاڭا مەديا» وقۋ-شىعارماشىلىق زەرتحاناسىنىڭ جەتەكشىسى كلارا قابىلعازى جۇمابەك كەنجاليننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى، قوعامدىق قىزمەتى تۋرالى تەبىرەنىسكە تولى ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى، ادامي بولمىسىن، ەل الدىندا جۇرگەن كوشباسشىلىق قاسيەتىن، ەرەكشە قابىلەتىن، ەڭبەكقورلىعىن، تەكتىلىگىن، زيالى، ادال، بەكزات، ازاماتتىق تۇلعاسىن ايقارا اشتى.   ار پىكىر تىڭ ويلارمەن ورنەكتەلدى.

جۇمابەك كەنجالين وقۋلارىن ۇيىمداستىرۋداعى باستى ماقسات ء–تالىم، تانىم ساباقتاستىعىن جالعاستىرىپ، بەلگىلى عالىم، جازۋشى-ءپۋبليتسيستىڭ ساۋلەلى عۇمىرى ارقىلى ۇرپاق بويىنا ۇلگى-ونەگە ءسىڭىرۋ، تاريحي تۇلعا رەتىندە دارىپتەۋ. بولاشاقتا بۇل شارا ءداستۇرلى تۇردە جالعاسىن تابادى. ستۋدەنتتەر اراسىندا ج. كەنجالين شىعارماشىلىعىنا ارنالعان بايقاۋ ۇيىمداستىرۋ قارىمدى قالامگەردىڭ، زەيىندى زەرتتەۋشىنىڭ مۇرالارىن ۇمىتتىرماي، وسكەلەڭ ۇرپاققا كەڭىنەن تانىستىرۋدى كوزدەيدى.

نازگۇل شىڭعىسوۆا

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى،

ءال-فارابي ات. قازۇۋ پروفەسسورى

يۋنەسكو، حالىقارالىق جۋرناليستيكا

جانە قوعامدىق مەديا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

"The Qazaq Times"