الاش زيالىلارى. فوتو: ult.kz

الماتىدا الاش وردانىڭ 100 جىلدىعىنا وراي «الاش وردا جانە ۇلت-ازاتتىق يدەياسى» اتتى عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا  وتتى. ءدال وسى كۇنى الاش قوزعالىسىنا ارنالعان سالتاناتتى كەش بولىپ، وعان مادەنيەت پەن ونەر وكىلدەرى، قوعام قايراتكەرلەرى، جاستار قاتىستى.

ايتۋلى شارانى اشقان الماتى قالاسىنىڭ اكىمى باۋىرجان بايبەك  20 عاسىردىڭ باسىندا «الاش» قوزعالىسى قايراتكەرلەرىنىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەنىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەتتىكتى، ۇلتتىق سانا-سەزىمدى ساقتاۋ ءۇشىن ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ومىرلەرىن قيدى.

«سول كەزدەگى قازاق ينتەلليگەنتسياسى تاۋەلسىزدىككە جەتۋدىڭ ستراتەگياسى مەن تاكتيكاسىن جاساۋعا ۇيىتقى بولدى. الاشتىقتار ءوز ارماندارىنىڭ ورىندالاتىنىنا سەندى جانە  حالىقتى بىرلىك پەن تاۋەلسىزدىككە شاقىردى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزىنىڭ «تاريح تولقىنىندا» اتتى كىتابىندا: «18-19 عاسىرلاردا قازاق حاندىعى قۇلاعاننان كەيىن قازاقتاردىڭ ارىندى رۋحى بۇرق ەتىپ سىرتقا شىعۋدىڭ ءارتۇرلى جولدارىن قاراستىردى. سول كەزدە قازاقتاردا ءوز مەملەكەتىن قۇرۋ ءۇمىتى تاعى دا ويانا باستادى. الاشوردانىڭ كوسەمدەرى ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ جانە باسقالار بولدى» دەپ اتاپ وتكەن ەدى»، - دەدى ب.بايبەك.

وسىدان تۋرا 100 جىل بۇرىن، ياعني 1917 جىلدىڭ 21-26 شىلدەسى ارالىعىندا ورىنبور قالاسىندا جالپىقازاق سەزى شاقىرىلىپ، سول كەزەڭ ءۇشىن ەڭ وزەكتى دەگەن ماسەلەلەر سەزد دەلەگاتتارىنىڭ تالقىسىنا ۇسىنىلدى. توراعاسى – حالەل دوسمۇحامەدوۆ، توراعا سەرىكتەرى – احمەت بايتۇرسىنۇلى، المۇحامەد كوتىباروۆ، حاتشىلارى – مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، اقىلبەك سەيىتوۆتەر بولعان بۇل سەزدە «الاش» ۇلتتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ ىرگەسى قالانىپ، مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن ايقىندايتىن ەڭ وزەكتى ماسەلەلەر ءسوز بولدى.

ارتىنشا، 21 قاراشادا «الاش» پارتياسىنىڭ باعدارلاماسى «قازاق» گازەتىندە جاريالاندى. وندا قازاق اۆتونومياسىن قۇرۋ جايلى ايتىلعان ەدى. وكىنىشكە وراي، الاش ارىستارىنىڭ ارمان-مۇراتتارى سول كەزەڭدەگى وتارشىلدىق جانە تاريحي جاعدايلارعا بايلانىستى جۇزەگە اسپاي قالدى.

«بۇگىنگى كۇنى ءبىز ۇلتتىڭ تاعدىرىنا، ونىڭ كوشباسشىلارى مەن جالپى حالىققا ءار ءداۋىردىڭ جۇكتەر مىندەتى مەن تالابى ارقيلى بولىپ كەلەتىنىن ايقىن سەزىنىپ ءجۇرمىز. الاش ارىستارىنىڭ اسقاق ارماندارىنىڭ جۇزەگە اسقانىن، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز ەل بولعانىن كورۋ باقىتى مىنا وتىرعان سىزدەر مەن ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا جازىلىپتى»، - دەدى اكىم.

“The Qazaq Times”