قىتاي كونسۋلدىعى الدىندا نارازىلىعىن ءبىلدىرۋ ماقساتىندا، سوڭعى امالى رەتىندە تۇنەپ جۇرگەن ءبىر توپ ادامنىڭ قاتارىندا حاليدا اقىتحان مەن نۇرزات ەرمەكبايقىزى بار. 16 قىركۇيەك 2021 جىل. الماتى قالاسى، مەدەۋ اۋدانى، بايتاسوۆ كوشەسى. فوتو: QT / كۇلتەگىن اسپانۇلى

بىرنەشە اي بويى الماتىداعى قىتاي ەلشىلىگى الدىندا شىڭجاڭدا قالعان تۋىستارىن قايتارۋدى تالاپ ەتىپ جۇرگەن ءبىر توپ ادام 21 قىركۇيەك كۇنى استانادا نارازىلىق اكتسياسىن وتكىزدى. بۇل تۋرالى ازاتتىق راديوسى حابارلادى. 

باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، سەيسەنبى كۇنى ون شاقتى ادام استاناداعى وڭ جاعالاۋداعى قىتاي ەلشىلىگىنە بارعان. بىراق ول جاقتا پوليتسەيلەر "عيماراتتا ەشكىم جوعىن، ەلشىلىكتىڭ ەسكى عيماراتىنا بارۋعا" كەڭەس بەرگەن.

گۇلباران ءومىرالى ەسىمدى الماتى تۇرعىنى ازاتتىق تىلشىسىنە باۋىرىنىڭ ۇلى ازامات ايبولاتۇلىنىڭ قىتايدا "جازىقتان-جازىقسىز" قامالعانىن ايتىپ، تۋىسىن بوساتۋدى تالاپ ەتىپ كەلىپ تۇرعانىن ايتتى.

«ول ىلە قازاق وبلىسى، قورعاس اۋدانى، سارىبۇلاق اۋدانىندا تۇرادى. بۇل بالا 13 جاسىندا جازعى دەمالىس كەزىندە (ول كەز قىتايدىڭ دىنگە جول بەرگەن كەزى – گ.ءو) ەكى اي ناماز ۇيرەنگەنى ءۇشىن، ءبىر اۋىلدىڭ مولداسىن ۇستاپ، سول مولدانى ۇرىپ-سوعىپ مويىنداتىپ، مەنىڭ بالام باستاعان ءبىر توپ بالا جازىقسىز سوتتالىپ وتىر. باۋىرىمنىڭ جالعىز بالاسى. باۋىرىم اۋرۋشاڭ بولدى. ول جەردە ارىزدانۋعا قۇقىعىڭ جوق. ارىزدانساڭ، الىپ كەتەدى. سول ءۇشىن مەن قازاقستاندا باۋىرىمنىڭ بالاسى جازىقسىز ەكەنىن جانە 2016 جىلدان بەرى ۇستالعانداردىڭ ءبارىنىڭ جازىقسىز ەكەنىن ايتىپ، ارىزدانىپ ءجۇرمىن. باۋىرىمنىڭ بالاسىن شاپشاڭ بوساتسىن» دەدى گۇلباران ءومىرالى.

نارازىلار تالاپتارى ورىندالماسا، ەلشىلىك الدىندا قوناتىنىن جەتكىزدى. «وسىندا جاتامىز، قونامىز. مەيلى، ءۇسىپ ولەرمىز» دەدى ولار.
2018 جىلدان بەرى حالىقارالىق قاۋىمداستىقتا قىتاي بيلىگىنىڭ تۇركىتىلدەس مۇسىلمان ۇلتتاردىڭ ازاماتتارىن قۋدالاپ، قىسىم كورەستىپ جاتقانى جايلى داۋ تۋىپ، بەيجىڭ سىنعا ىلىككەن. تۋىس-جاقىنى قىتايدا قالعان قازاقستاندىقتار سول كەزدەگى قازاقستان پرەزيدەنتى نازارباەۆتان اراشا بولۋعا كومەك تە سۇراعان.  بۇۇ ادام قۇقىعى كوميتەتى سول جىلى تامىزدا قىتاي بيلىگىنىڭ ۇيعىر، قازاق سياقتى بايىرعى ۇلتتار اراسىندا ءبىر ميلليون ادامدى «ساياسي ۇيرەنۋ» لاگەرىنە جىبەرگەنىن مالىمدەدى. رەسمي بەيجىڭ بۇل ايىپتاردى مويىنداماي، ول لاگەرلەردى «ەكسترەميزممەن كۇرەس اياسىندا قۇرىلعان كاسىپ ۇيرەنۋ ورتالىقتارى» دەپ اتاعان.

65 جاستاعى حاليدا اقىتحان قىتاي بيلىگىنەن ءۇش ۇلى مەن كەلىن-نەمەرەلەرىن قازاقستانعا جىبەرۋىن سۇرايدى. وسى تالاپپەن قىسى-جازى كونسۋلدىق الدىندا. 16 قىركۇيەك 2021 جىل. الماتى قالاسى، مەدەۋ اۋدانى. فوتو: QT / كۇلتەگىن اسپانۇلى

مۇسىلمان حالىقتاردى ءدىنى مەن ۇلتىنا بولا ديسكريميناتسيالاۋدى سىناعان ەلدەر قاتارى كوبەيىپ، اقش-ەۋرووداق سانكتسيا تەتىگىن قولعا الىپ، كانادا، ۇلىبريتانيا ۇكىمەتتەرىمەن بىرگە شىڭجاڭداعى قىسىمدى «گەنوتسيد» دەپ تانىدى. دەگەنمەن وسىنشالىق حالىقارالىق قىسىمعا قاراماي قىتاي قۋدالاۋدى توقتاتپاعان.

بىلتىر كۇزدە اۆستراليا ستراتەگيالىق ساياسات ينستيتۋتى (ASPI) قىتايدا مۇسىلمانداردى ۇستايتىن لاگەرلەردىڭ 40%-عا ارتىپ، 380-گە جەتكەنىن مالىمدەگەن. قىتاي اقتاۋ ارەكەتىندە بەس جىلدا (2014-2019 ج.ج.) وقۋ لاگەرلەرىندە 7,7 ملن شىڭجاڭدىق ءبىلىم العانىن حابارلاعان.

قازاقستان بيلىگى قىسىم-قۋدالاۋعا تۇسكەن قانداستاردىڭ جاعدايى تۋرالى تۋىستارىنىڭ (قازاقستان ازاماتى سانالاتىن – QT) جۇزدەگەن ارىزىنا قاراماستان مۇنى «قىتايدىڭ ىشكى شارۋاسى» دەپ سانايدى. تاۋەلسىز ساراپشىلار مۇنى «ەستيتىن ۇكىمەتتىڭ» (قازاقستاننىڭ – QT) ەكونوميكالىق-ينۆەستيتسيالىق مۇددەنى قانداستار ءومىر-قۇقىعىنان جوعارى قويعانىن اڭعارتادى دەپ توپشىلايدى.