جاپونيانىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى سيندزو ابە ەلدىڭ قارۋلى كۇشتەرىمەن (سۋرەت مۇراعاتتان الىندى). فوتو: REUTERS

جاپونيا پارلامەنتىنىڭ جوعارعى پالاتاسىنىڭ دەپۋتاتتارى جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم تۋرالى زاڭ جوباسىن قابىلدادى. بۇل – ەلدىڭ سوعىستان كەيىنگى كونستيتۋتسياسىن قايتا قاراۋ جولىنداعى ماڭىزدى قادام. جاپونيانىڭ بيلەۋشى ليبەرالدى-دەموكراتيالىق پارتياسى جانە وپپوزيتسيا وكىلدەرى تالقىلاعان قۇجات تومەنگى پالاتادا بەكىتىلىپ، زاڭدىق كۇشكە يە بولدى. دەمەك، زاڭداعى نەگىزگى 9-باپ وزگەرتىلىپ، سوعىس ماقساتىندا قارۋلى كۇش قولدانۋعا رۇقسات بەرىلۋى مۇمكىن.

جاپونيادا وسى ۋاقىتقا دەيىن كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلۋى قاجەت جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋدىڭ ناقتى ەرەجەلەرى بولعان جوق. ءتيىستى زاڭ جوباسى پارلامەنتكە 2018 جىلى ماۋسىمدا جولداندى. بىراق زاڭداعى 9-باپتى وزگەرتۋگە قارسى تاراپتار كوپ بولدى.

جاپون بيلەۋشى پارتياسى ەل اۋماعىنا قارۋلى كۇشتەر ورنالاستىرۋدى زاڭداستىرماق. قازىرگى كونستيتۋتسيانىڭ 9-بابىندا قۇرلىق، تەڭىز جانە اۋە كۇشتەرىن قۇرۋعا تىيىم سالىپ، ۇلتتىڭ ەگەمەندىك ءۇشىن سوعىستان باس تارتۋ ايتىلادى. 1947 جىلى كۇشىنە ەنگەن جانە سوعىستان كەيىنگى دەموكراتيالاندىرۋعا نەگىز بولعان زاڭعا باسقا دا وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاراستىرىلماق.

جالپىحالىقتىق ساۋالناماعا سايكەس، جاپونياداعى سايلاۋشىلار كونستيتۋتسيانى قايتا قاراۋعا قارسىلىق بىلدىرمەگەن. بىراق ولاردىڭ باسىم بولىگى 9-باپتى وزگەرتۋگە قارسى. قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس، ەلدە رەفەرەندۋم وتكىزىلگەننەن كەيىن عانا زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلەدى.

2018 جىلى جاپونيانىڭ سول كەزدەگى پرەمەر-ءمينيسترى سيندزو ابە بەيبىتشىلىك كونستيتۋتسياسىن قايتا قاراپ، ءوزىن قورعاۋ كۇشتەرىنىڭ مارتەبەسىن كورسەتەتىن 9-ءشى باپتا ارميا مارتەبەسىنىڭ انىق كورسەتىلۋى كەرەك ەكەنىن ايتقان. ەل كونسەرۆاتورلارى امەريكا دايىنداعان بەيبىتشىلىك كونستيتۋتسياسىن جاپونيانىڭ ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى جەڭىلىسى رەتىندە قارايدى. سول سەبەپتى ەل ۇكىمەتى ءوزىن-ءوزى قورعاۋ كۇشتەرىن جاپونيا ارمياسى مارتەبەسىمەن كونستيتۋتسياعا ەنگىزۋگە تىرىستى. سەبەبى، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن جاپونياعا ارميا ۇستاۋعا شەكتەۋ قويىلعان. تەك ءوزىن ءوزى قورعاۋ كۇشتەرى دەپ اتالعان قورعانىس كۇشتەرى قۇرالعان.

وسىعان دەيىن جاپونيا تارابى قىتايدىڭ شىعىس قىتاي تەڭىزى ايماعىنداعى اسكەري قادامدارىنىڭ كەڭەيۋىنەن الاڭداپ، قورعانىس قۋاتىن ارتتىرۋعا تىرىسىپ كەلگەن. قىتايمەن اراداعى تەرريتوريالىق جانجالدار جاپونيانىڭ تەڭىز قورعانىس قۋاتىن ارتتىرۋعا يتەرمەلەپ وتىر.

زاڭداعى 9-باپ ءماتىنى: ادىلدىك پەن تارتىپكە نەگىزدەلگەن حالىقارالىق بەيبىتشىلىككە ۇمتىلعان جاپون حالقى ۇلتتىڭ ەگەمەندىك قۇقىعى ءۇشىن سوعىستان ماڭگىلىككە باس تارتادى. سونداي-اق حالىقارالىق داۋلاردى شەشۋدە قاۋىپ-قاتەردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ارميا ۇستاۋعا تىيىم سالىنادى.

"The Qazaq Times"