Oyan, Qazaqstan ازاماتتىق ۇيىمىنىڭ سانكتسيالانباعان ميتينگى تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنىڭ الدىندا ءانۇران شىرقاۋمەن اياقتالدى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

قاراشانىڭ 9-ى الماتىدا Oyan, Qazaqstan ازاماتتىق ۇيىمىنىڭ سانكتسيالانباعان بەيبىت شەرۋى ءوتتى. ءدال وسى كۇنى Respublika قوزعالىسى دا ەل استاناسىندا رۇقسات ەتىلگەن ميتينگ وتكىزدى. 

ادەتتەگىدەي ازاماتتىق فورماداعى قۇزىرلى ورگان قىزمەتكەرلەرىنىڭ باقىلاۋىمەن وتكەن شەرۋدە ازاماتتىق ۇيىم بەلسەندىلەرى كەزەكتەسە وتىرىپ اشىق ميكروفوندا ءوز پىكىرىن ورتاعا سالدى. ءسوزدىڭ اۋانى ەلدەگى ساياسي-قوعامدىق، الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىك ماسەلەلەرىنە بايلانىستى ءوربىدى. اباي ەسكەرتكىشى تۇبىندە سپيكەرلەر ورىسشا-قازاقشا ۇندەۋ جولداپ جاتتى.

اباي ەسكەرتكىشىنىڭ تۇبىنە جينالعان نارازى بەلسەندىلەر. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

بيىل 5 ماۋسىمدا، سايلاۋ الدىن قۇرىلعان ۇيىمنىڭ بەلسەندىلەرىنىڭ ءبىرى ساياساتتانۋشى ديماش ءالجانوۆ قازاقستاندا پرەزيدەنت وكىلەتىن كەمىتىپ، مەملەكەت پارلامەنتتىك فورماعا اۋىسۋى كەرەك دەدى. ءالجانوۆ ءوز سوزىندە:

– ءبىز جاسپىز جانە ەلدى وزگەرتۋ مۇمكىندىگىمىز بار. قورقا-قورقا باتىرعا اينالدىق. قورقۋدى قوياتىن كەز كەلدى! وتىز جىل بويى بيلىك «اۋەلى – ەكونوميكا، ساياسات سودان سوڭ عانا» دەپ ايتىپ كەلدى. بۇل ساياسات ءبىزدى تىعىرىققا تىرەدى. سول ءسوزدى ايتقانداردىڭ اتى-ءجونى قازىر Forbes جۋرنالىندا جۇر، – دەدى.

سپيكەرلەردىڭ ءبىرى ديماش ءالجانوۆ. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

اباي ەسكەرتكىشىنىڭ ماڭىن جاڭعىرتا سويلەگەن بەلسەندى جاستار جيىندا «پارلامەنتتىك رەسپۋبليكا»، «گۇل وسسە جەردىڭ كوركى، شال كەتسە ەلدىڭ كوركى»، «گۇقساتسىز بەيبىت شەرۋ»، «ءبىزدىڭ بوستاندىعىمىز بارلىق اباقتىدان مىقتىراق»، «قازىر بولماسا، قاشان؟»، «شۇكىر، ءتاۋبا»، «مىقتى پارلامەنت، ءادىل سايلاۋ، قۇقىقتىق مەملەكەت»، «ەركىندىك سانكتسيا قاجەت ەتپەيدى»، «سىزدەر ءبىزدى نۇرلاندىرىپ جاتسىزدار»، «ساياسي تۇتقىندارعا بوستاندىق» دەگەن جازۋى بار پلاكاتتار مەن باننەرلەر ۇستاپ تۇردى.

كورنەكى پلاكات-باننەرلەر. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

كورنەكى پلاكات-باننەرلەر. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

كورنەكى پلاكات-باننەرلەر. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

كورنەكى پلاكات-باننەرلەر. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

كورنەكى پلاكات-باننەرلەر. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

كورنەكى پلاكات-باننەرلەر. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

بەلسەندى ءدىلدا رامازان. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

«ءبىز مۇندا جايدان-جاي نە كەزدەيسوق كەلگەن جوقپىز. 86 جىل ءبىزدىڭ ەسىمىزدە ءارى ءبىز قورىقپايمىز. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىز»، – دەدى بەلسەندى ءدىلدا رامازان. سەكسەنگە تارتا ازامات قاتىسقان جيىندا قايتا ءسوز العان ديماش ءالجانوۆ «ديكتاتۋرا اۋرۋىنا» شالدىققان مەملەكەتتىڭ جالعىز ەمى – ساياسي رەفورما» ەكەنىن قاداپ ايتقان بەلسەندى «بيلىكتىڭ ءبىر ادامنىڭ قولىندا بولۋ» سالدارلارىن ءسوز ەتتى.

ۇيىم مۇشەسى جۋرناليست ايسانا ءاشىم. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

ءسوز سويلەۋشى بەلسەندىلەردىڭ ءبىرى قوعامنىڭ مەديتسينا، ءبىلىم، قورعانىس ت.ب. وزگە سالالارىنداعى جايىن قوزعاپ، پوليتسەيلەردىڭ قىلمىسپەن كۇرەسۋگە ەمەس، شەرۋگە  قاتىسۋشىلاردى جازالاۋعا «جۇيرىك» ەكەنىن سىنادى.

بەلسەندى دارحان. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

بەلسەندى ءالنۇر يلياشەۆ اكىمدىك وكىلدەرى مەن بارلاۋشىلارعا "العىسىن" ءبىلدىردى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

ءتۇس الەتىنەن شاڭقاي تۇسكە دەيىن (14:00-15:30) وتكەن بەيبىت جيىنعا «ءداستۇرلى» تۇردە «سىرت كوز باقىلاۋشىلار» توبى: قالالىق قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايدار ەسەنبەكوۆ پەن قاسىنا ەرگەن وزگە دە «نوكەر-شەنەۋنىكتەرگە»  قاراتا ءالنۇر يلياشەۆ «العىسىن ءبىلدىردى». اشىق ميكروفون سپيكەرلەرىنىڭ سوڭىن الا بەلسەندى قاراشانىڭ توعىزى وتكەن ميتينگتە توعىز قاعيداعا نەگىزدەلگەن ارنايى قارار (رەزوليۋتسيا) قابىلدادى.

الماتى قالاسى قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايدار ەسەنبەكوۆ ۇنەمى ميتينگتەردى "جاعالاپ" جۇرەدى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

الماتى قالاسى قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايدار ەسەنبەكوۆ قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسى شەرۋگە شىققان نارازىلاردى عيمارات ىشىنە كىرۋگە شاقىرۋدا. الماتى قالاسى. 4 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

بۇركەنگەن «دوسە» جيناۋشىلار

جيىننىڭ باس-اياعىن قالت جىبەرمەي بەينەتاسپاعا تارتىپ جۇرگەن بەلگىسىز ادام. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

"قارا ادامدار" قۇرامىنىڭ الماتىلىق نۇسقاسى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

"پايدالى بۋمەرانگ" وپەراتسياسى اياسىندا... 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

ولار ءتىپتى "كوزىلدىرىكسىز" دە جۇرە الادى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

سودان كەيىن جاستار اباي ەسكەرتكىشىنىڭ تۇبىنەن دوستىق داڭعىلىن بويلاي ورگە قاراي جىلجىپ، ساتپاەۆ كوشەسىنەن وڭعا بۇرىلدى. جول بويىندا بەلسەندىلەر: «پارلامەنتتىك رەسپۋبليكا ءۇشىن»، «ساياسي تۇتقىندارعا بوستاندىق»، «ويان، قازاقستان» جانە «بوستاندىق» دەپ ۇرانداتتى. قالىڭ نارازىلار كوشىن كورگەن جۇرگىزۋشىلەر سيگنال باسىپ، «بولىساتىن» ەمەۋىرىنىن تانىتتى. رەسپۋبليكا الاڭىنداعى تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنە قاراي مارش جاساپ جەتكەن كەزدە نارازىلار مەملەكەتتىك ءانۇراندى شىرقادى.

اباي ەسكەرتكىشى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

Oyan, Qazaqstan ۇيىمداستىرڭان ميتينگى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

بەلسەندى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

ۇيىم سپيكەرلەرى ءسوز سويلەۋدە. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

سانكتسيالانباعان ميتينگى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

Oyan, Qazaqstan ۇيىمداستىرڭان ميتينگى مارشقا ۇلاستى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

Oyan, Qazaqstan ۇيىمداستىرڭان ميتينگى مارشقا ۇلاستى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

ساتپاەۆ بويىمەن تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنە بەتتەگەن بەلسەندىلەر كوشى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

Oyan, Qazaqstan ۇيىمداستىرڭان ميتينگى مارشقا ۇلاستى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

Oyan, Qazaqstan ۇيىمداستىرڭان ميتينگى مارشقا ۇلاستى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

"كوكجايلاۋدى ساقتاۋ". 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

Oyan, Qazaqstan ۇيىمداستىرڭان ميتينگى مارشقا ۇلاستى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

Oyan, Qazaqstan ۇيىمداستىرڭان ميتينگى مارشقا ۇلاستى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

"گۇل وسسە - جەردىڭ كوركى، شال كەتسە - ەلدىڭ كوركى" دەگەن پلاكات ۇستاعان بوزبالا. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

"بەيجاي قارايتىندارعا" رەنىشىن ءبىلدىرىپ تۇرعان بەلسەندى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

نارازىلار تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنە كەلگەننەن كەيىن تارقاستى. 9 قاراشا 2019 جىل. الماتى. فوتو: QT

وسىلايشا ءبىر جارىم ساعات كولەمىندە وتكەن ميتينگ قاتىسۋشىلارى تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىندەگى باسقوسۋدان كەيىن تارقاستى. بۇعان دەيىن ۇيىم مۇشەسى اسەم جاپيشەۆا اتالعان شەرۋگە اتازاڭ مەن حالىقارالىق قۇقىقتىق پاكتىلەر نەگىزىندە اكىمدىكتەن ەشقانداي رۇقسات سۇرامايتىنىن، ويانقازاقستاندىقتارعا پوليتسيا تاراپىنان قىسىم كورسەتىلگەنىن مالىمدەگەن بولاتىن.

***

9 قاراشا وتكەن ميتينگ بويىنشا Oyan, Qazaqstan رەزوليۋتسياسى

ۇقسك اياسىنداعى الدامشى رەفورمالار ەلىمىز شىعا الماي جاتقان تۇراقتى ساياسي داعدارىستى كۇشەيتە تۇسپەك. نازارباەۆتىڭ مەملەكەتتى باقىلاۋىندا ۇستايتىن، اۆتوريتارلى ساياساتى – باسقارۋ جۇيەسى رەتىندە ءتيىمسىز. ول قوعامنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق ومىرىنە شەكتەۋ قويادى. بۇل جاپپاي سىبايلاس جەمقورلىق پەن تاپتىق تەڭسىزدىكتىڭ كۇشەيۋىنە اكەلىپ سوقتى.

ەلگە ساياسي رەفورمالار قاجەت، ال ولار بۇگىن ورىندالۋى ءتيىس. ول ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ كەپىلى بولادى. ساياسي جۇيە بيلىكتىڭ بارلىق تارماقتارىنان جوعارى تۇرعان پرەزيدەنتكە ەمەس، مىقتى پارلامەنتكە نەگىزدەلۋى كەرەك.

ءاربىر ازامات قۇرمەتكە، ءادىل سايلاۋ ارقىلى مەملەكەتتىڭ باسقارۋ ىستەرىنە قاتىسۋعا قۇقىلى. ورتاق ۇيىمىزدە ءبارىمىز تەڭبىز.

ەگەر پارلامەنتتىك سايلاۋعا دەيىن رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلماسا، قوعام مەن بيلىك ارازدىعى كۇشەيىپ، پارلامەنت قوعام ءۇشىن لەگيتيمدى ءارى ساياسي تىرەك بولا المايدى.

ءبىز كەلەسى قاعيدالارعا نەگىزدەلگەن رەفورمالاردى تالاپ ەتەمىز:

  1. ءبىز، بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ نەگىزگى قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتۋدى، سونداي-اق بارلىق ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەردى توقتاتۋدى تالاپ ەتەمىز. ءار ادام ءسوز بوستاندىعىنا جانە ءوزىنىڭ جەكە كوزقاراسىن بىلدىرۋگە، كەز - كەلگەن اقپاراتقا قول جەتكىزۋگە جانە ونى تاراتۋعا، سونداي-اق بەيبىت جينالىستاردى وتكىزۋگە جانە بىرلەسۋ بوستاندىعىنا قۇقىلى. بۇل ءۇشىن ەشبىر ازامات قۋدالانباۋى، تۇتقىندالماۋى نەمەسە سوتتالماۋى كەرەك.
  2. كونستيتۋتسيانى قوسا العانداعى ازاماتتاردىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعىن قازىرگى تاڭدا شەكتەيتىن بارلىق زاڭدار ادام قۇقىقتارىنىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارىنا، زاڭ ۇستەمدىگى قاعيداسىنا سايكەستەندىرىلۋى ءتيىس.
  3. بيلىكتىڭ ءبولىنۋى قاعيداسىن ۇستانا وتىرىپ پارلامەنتتىك رەسپۋبليكاعا ءوتۋ قاجەت. بۇل اشىق جانە تەڭگەرىمگە يە جۇيە قۇرۋدىڭ ايىرىلماس بولىگى. قۋاتتى پارلامەنت ءبىر مانداتتى وكرۋگتەر ارقىلى حالىق اتىنان وكىلەتتىك ەتەدى جانە اتقارۋشى بيلىكتى قۇرايدى. وسىعان وراي، كەڭ وكىلەتتى پرەزيدەنت ينستيتۋتى جويىلۋى ءتيىس. شامادان تىس كۇشتىڭ ءبىر قولدا شوعىرلانۋى زورلىق - زومبىلىق پەن اۆتوريتاريزمگە الىپ كەلەتىنى انىق.
  4. ءبىز، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مۇددەلەرىن قۇرمەتتەۋدى قامتاماسىز ەتۋدى تالاپ ەتەمىز. بىزگە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدىڭ تولىققاندى جۇيەسى قاجەت. ءماسليحاتتار كوپشىلىك جۇيەسى ارقىلى سايلانۋى ءتيىس جانە ولاردىڭ وكىلەتتىكتەرىن كەڭەيتۋ كەرەك. بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەر تىكەلەي داۋىس بەرۋ ارقىلى سايلانۋى ءتيىس.
  5. ءبىز، بۇكىل سايلاۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋدى تالاپ ەتەمىز. بۇل جۇيەنىڭ شىنايى جانە ءادىل سايلاۋ وتكىزۋ جونىندەگى حالىقارالىق ستاندارتتارعا جانە دەموكراتيالىق قوعامداعى مىندەتتەمەلەرگە سايكەس بولۋى كەرەك.
  6. ءبىز، سوت بيلىگىنىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن سوت جۇيەسىن تۇگەلدەي رەفورمالاۋدى جانە پرەزيدەنتتىڭ سۋديالاردى تاعايىنداۋدان باس تارتۋىن تالاپ ەتەمىز. قازىلار القاسىنىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىسىن ەنگىزۋ كەرەك جانە كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قالپىنا كەلتىرىلۋى ءتيىس.
  7. پوليتسيا قوعام (بۇقارا) مەن پارلامەنتكە ەسەپ بەرۋى ءتيىس. ونىڭ بار مىندەتى - زاڭ مەن ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ جانە قىلمىسقا قارسى كۇرەس. پوليتسيا ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن شەكتەۋ ءۇشىن پايدالانىلماۋى كەرەك.
  8. ءبىز، مەملەكەتىمىزدىڭ بارلىق ينستيتۋتتارى ءۇشىن ءتيىمدى باسقارۋ پرينتسيپتەرىن ەنگىزۋدى تالاپ ەتەمىز. بارلىق بيلىك ورگاندارىنىڭ قىزمەتى اشىق جانە قوعامعا ەسەپ بەرۋى كەرەك. بۇل - جەمقورلىقتى جەڭۋدىڭ جالعىز جولى.
  9. ساياسي جۇيەنى رەفورمالاۋ، بيلىكتىڭ بارلىق تارماقتارىنا وكىلەتتىلىكتىڭ تەڭدەي ءبولىنۋى جانە تاۋەلسىز باقىلاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ ساياسي قۇرىلىمىنىڭ رەفورماسى نەگىزىندە تاۋەلسىز كوميسسيا قۇرىلۋى ءتيىس.

"The Qazaq Times"