زاڭعا ءتيىستى وزگەرىستەر ەنگىزىلمەي، قانداستاردىڭ قۇجاتتىق ماسەلەسى شەشىم تاپپايدى

كوشى-قون مەن قانداستارعا ازاماتتىقتى جەڭىلدەتىلگەن جولمەن بەرۋ تۋرالى زاڭ-ەرەجەلەرگە وزگەرىستەر ەنگىزبەي، اتامەكەنىندە «قاشقىن» اتالعان قانداستاردىڭ قۇجاتتىق پروبلەماسى شەشىلمەيدى! كەشە، الماتى قالاسىندا ناقتى قۇجاتتىق ماسەلەلەرى بار قانداستار مەن كوشى-قون مەكەمەلەرىنىڭ جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم وكىلدەرىنىڭ كەزدەسۋىندە وسىنداي قورىتىندى جاسالدى. بۇل كەزدەسۋدى «ادىرنا» قوعامدىق بىرلەستىگى ۇيىمداستىرعان بولاتىن.

بىرنەشە جىلدان بەرى، شىنجاڭداعى ساياسي جاعدايعا بايلانىستى قىتايداعى قازاقتاردىڭ جانە سول ەلدەن اتامەكەنگە ورالعان قازاقتاردىڭ قۇجاتتىق ماسەلەلەرى كۇردەلى پروبلەمانىڭ بىرىنە اينالدى. قانداستاردىڭ ازاماتتىق الۋى ەكى ەل اراسىنداعى بىرقاتار قۇجاتتىق راسىمدەۋلەردى قاجەت ەتەتىندىكتەن، ول جاقتاعى قىسىمنىڭ ارتۋى ەلگە كەلگەن قانداستاردىڭ دا قر ازاماتتى بولۋىنا وزىندىك نۇقسانىن جەتكىزدى. بىلتىردىڭ وزىندە 50 مىڭعا جۋىق قانداسىمىزدىڭ قۇجاتتىق ماسەلەلەرى بار ەكەنى ءمالىم بولدى. قوعامدىق ۇيىمدار مەن ازاماتتىق بەلسەندىلەردىڭ ات سالىسۋىندا، بەلگىلى دەڭگەيدە ناتيجەلى جۇمىستار دا اتقارىلدى.

دەگەنمەن، ماسەلەگە تەرەڭدەي ۇڭىلە تۇسكەندە، وسىنشاما ادامدى سارساڭعا سالعان ماسەلەنىڭ سەبەبى تەك قانا قىتايداعى ساياسي جاعدايعا عانا بايلانىستى ەمەس ەكەنىن، كەيبىر ءبىر-بىرىنە كەرەعار زاڭ-ەرەجەلەردىڭ دە ماسەلەنى قيىنداتىپ وتىرعانىن بايقالادى. بۇل اسىرەسە قۇجاتتارىنىڭ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن جەكەلەر ءۇشىن كوبىرەك قيىندىق تۋدىرىپ وتىر.

اشالاي ايتاتىن بولساق، قحر پاسپورتىنىڭ جانە جەكە كۋالىگىنىڭ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن كوپتەگەن ازاماتتار قىتايداعى جاعدايعا بايلانىستى شەكارادان ءوتىپ، قۇجاتتارىن قايتالاي جاساتۋعا مۇمكىندىگى بولمادى. ال، مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن قۇجاتتارمەن قر ازاماتتىعىن الۋ ءبىزدىڭ زاڭىمىزعا دا سىيمايدى. بىلتىردان بەرى وسىنداي جارامسىز قۇجاتتارمەن نە قىتايعا وتە الماي، نە قازاقستان ازاماتى بولا الماي، زاڭ-ەرەجەلەردىڭ اراسىندا قىسپاققا تۇسكەن قانداستاردىڭ ماسەلەسى باسپاسوزدەردە كوتەرىلىپ، بەلگىلى دەڭگەيدە جەڭىلدىكتەر دە الدى. ايتالىق، قر ءسىم تارابى مەن قىتاي ەلشىلىكتەرىنىڭ سەلبەسۋىمەن وسىنداي جەكەلەرگە قحر جەكە كۋالىگى مەن پاسپورتتارى جاڭارتىلىپ بەرىلدى، تيىسىنشە بۇرىنعى ۆيزاسى مەن شەكارادان وتكەنى تۋرالى تاڭبالارى بار قۇجاتتارى جارامسىز ەتىلدى.

ال، ەندى ەرەجەلەردىڭ قايشىلىعى دا وسى جەردە بايقالدى. ءبىزدىڭ زاڭعا ساي ەشبىر ۆيزاسىز، شەكارادان كىرگەنى تۋرالى تاڭباسى جوق قۇجاتتارمەن قر ازاماتتىعىنا قابىلداۋ مۇمكىن ەمەس. قۇجاتتارىن جاڭارتقان تۇلعالار (قحر ازاماتتارى) زاڭ بويىنشا سول ەلگە بارىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونسۋلدىق قىزمەتىنەن ۆيزا الىپ جانە شەكارادان كىرگەن تاڭباسىمەن قايتىپ كەلۋى كەرەك. الايدا، ۆيزاسى بار قۇجاتتارى جارامسىز بولعان ازاماتتار ءۇشىن جاڭا قۇجاتپەن شەكارادان شىعۋ قالىپتى رەجيمدە جۇزەگە اسپايدى. زاڭعا ساي ولاردى دەپورتاتسيالاۋ كەرەك، ال دەپورتاتسيالانعان ادام قر شەكاراسىن كەمىندە بەس جىل ىشىندە قايتا اتتاي المايدى. قازىرگى قىتايداعى جاعدايعا بايلانىستى ول جاقتا 5 جىل تۇرىپ، قايتا ەلگە كەلە الۋىنا ەشكىم دە كەپىلدىك بەرە المايدى. بارىنشا قىسقاشا بايانداعاندا جاعداي وسىلاي.

كەشەگى كەزدەسۋدە، الماتى قالالىق الەۋمەتتىك ءال-اۋقات باسقارماسى كوشى-قون ءبولىمىنىڭ باسشىسى گۇلبارام تەمەشقىزى مەن دقق الماتى قالالىق فيليالىنىڭ باسشىسى ايبوپە ماقۇلبەكقىزى دا قانداستاردىڭ قۇجاتتىق قيىنشىلىقتارىن شەشۋ ءۇشىن قاتىستى زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەك ەكەندىگىن قۋاتتادى.

تاعى ءبىر ايتا كەتۋگە ءتيىستى جاعداي – جەرگىلىكتى ينسپەكتورلاردىڭ قىزمەت ساپاسى جانە ولاردىڭ قانداستارعا ۇستاعان پوزيتسياسى مەملەكەتىمىزدىڭ ەگەمەندىك العاننان بەرى جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ساياساتىنا ساي ەمەس. اسىرەسە، وبلىس، اۋداندارداعى كوشى-قون باسقارمالارىندا «تورەشىلدىككە» بەرىلگەن، ءوزىنىڭ قۇزىرەتىن اسىرا پايدالانعىسى كەلەتىن ينسپەكتورلاردىڭ ارەكەتى تۋرالى ءار رەتكى باس قوسۋلاردا ايتىلىپ جاتادى. بۇنداي جاعدايلار كوبىندە، الماتى وبلىسىنىڭ اۋداندارىندا كوپتەپ كەزدەسەتىنىن ايتا كەتۋ كەرەك. ءتىپتى،  الماتى قالاسىندا 5 جۇمىس كۇنىندە دايىن بولاتىن «ورالمان كۋالىگى» الماتى وبلىسىنىڭ ورتالىعىندا ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىتتا ازەر بەرىلەدى. كەيبىر ورىنداردا دەلدالدارمەن استاسقان ينسپەكتورلار ماقساتتى تۇردە قۇجاتتاردى قابىلداماي، دەلدالدارعا جۇگىنۋگە يتەرمەلەيتىنىن ايتادى.

ناۋرىز ايىندا، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ قۇجاتتىق قيىنشىلىعى بار قانداستارعا كەشىرىممەن، جەڭىلدەتىلگەن تۇردە ازاماتتىق بەرۋ تۋرالى ارنايى تاپسىرما بەرگەن دە ەدى. سونىڭ وزىندە كەيبىر ماسەلەلەر زاڭ-ەرەجەلەردىڭ ءبىر-ىرىنە قايشى بولۋىنان جۇزدەگەن ادامدى سارپالداڭعا سالىپ وتىر.

ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن زاڭ ەرەجەلەردى وزگەرتۋگە ۇسىنىس حاتتار قاتىستى قۇزىرلى ورىندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار تارابىنان تالاي مارتە جازىلعان. الايدا، بۇعان زاڭ شىعارۋشىلارىمىز بەلسەندىلىك تانىتپاي وتىر. بۇل رەتتە، «وتانداستار» قورى، «ەلاماناتى» جانە «ادىرنا» سەكىلدى قوعامدىق بىرلەستىكتەرگە تىكەلەي دەپۋتاتتارمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرۋ تۋرالى ۇسىنىس بەرەر ەدىك.

“The Qazaq Times”