ەلباسى ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىنا قاتىستى

جيىن بارىسىندا قازاقستان حالقىنا «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى جولداۋدىڭ باستى ماقساتتارى مەن مىندەتتەرى تالقىلاندى. ەلباسى 2025 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارىن ازىرلەۋ كەزىندە «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنىڭ ماقساتتى ينديكاتورلارىن نازارعا الۋدى تاپسىردى. بۇل تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ رەسمي سايتى حابارلادى.

كەڭەستە ۇلتتىق بانك توراعاسىنىڭ، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى – اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترىنىڭ، ۇلتتىق ەكونوميكا، قارجى، ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلەرىنىڭ، سونداي-اق شىعىس قازاقستان مەن الماتى وبلىستارى اكىمدەرىنىڭ باياندامالارى تىڭدالدى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەل ەكونوميكاسىن ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن قاجەتتى الەۋەت بار ەكەنىن ايتىپ، ىشكى جالپى ءونىمنىڭ تۇراقتى ءوسىمىن 5% دەڭگەيىندە ساقتاۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى.

– تاياۋ جىلدارى يمپورت الماستىرۋ ىشكى جالپى ءونىمنىڭ 5%-عا دەيىنگى ءوسىمىن بەرە الادى. ەكسپورتقا بەلسەندى تۇردە مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋ جاعدايىندا ونەركاسىپتىڭ باسىمدىعى بار سەكتورلارىنداعى ءوسىمنىڭ ءوزى عانا 6 ميلليارد دوللار بولادى. بۇل ەكسپورتتىڭ كولەمىن 20%-عا دەيىن، ىشكى جالپى ءونىمنىڭ كولەمىن 5%-عا دەيىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەدى. ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا تەك قاشاعاننىڭ ۇلەسى ىشكى جالپى ءونىمنىڭ 2-2,5% دەڭگەيىندە بولادى دەپ جوبالانىپ وتىر، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قازاقستان پرەزيدەنتى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا قولعا الىنىپ، وڭىرلەردە تۇرالاپ قالعان جوبالارعا نازار اۋداردى. ەلباسى اكىمدەرگە دامۋ ينستيتۋتتارىمەن جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ، قالىپتاسقان جاعدايدى تۇزەۋدى تاپسىردى.

سونداي-اق، نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇكىمەت پەن اكىمدەر تاراپىنان شەشىم قابىلداۋدى قاجەت ەتەتىن بىرقاتار تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ وزەكتىلىگىن اتاپ ءوتتى.

بيزنەستەگى احۋال

مەملەكەت باسشىسى قاتىسۋشىلار نازارىن شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتىڭ تاۋار شىعارۋ مەن قىزمەتتەر كورسەتۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى، ونىڭ سۋبەكتىلەرى مەن وندا جۇمىس ىستەيتىن ادامدار سانىنىڭ قىسقارۋى ۇردىستەرىنە اۋداردى.

قازاقستان پرەزيدەنتى بيزنەستى رەتتەيتىن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ كوپ ەكەنىن ەسكەرتىپ، ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن دەنساۋلىعىن قورعاۋعا قاتىسى جوق باسى ارتىق كەدەرگىلەردى ازايتۋدى تاپسىردى.

– ۇكىمەت جوسپارلى تەكسەرىستەردىڭ توقتاتىلعانى، قاتەرلەردى باسقارۋدىڭ جاڭا جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلگەنى، مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋدىڭ ەلەكتروندىق نىسانعا كوشكەنى جونىندە باياندايدى. الايدا، تەكسەرۋشى ورگاندار قىزمەتكەرلەرىنىڭ سانى ءىس جۇزىندە قىسقارعان جوق. ۇكىمەتكە باس پروكۋراتۋرامەن جانە «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن بىرلەسىپ، باقىلاۋ-قاداعالاۋ فۋنكتسيالارىنا اۋقىمدى رەۆيزيا جۇرگىزۋدى تاپسىرامىن. مەرزىمى – توقساننىڭ سوڭىنا دەيىن، – دەدى ەلباسى.

بۇدان بولەك، نۇرسۇلتان نازارباەۆ بيزنەس سالاسىنداعى قازىرگى زاڭنامانى ىزگىلەندىرۋ، سونداي-اق جاڭا كەدەن كودەكسىن ازىرلەۋ بارىسىندا اكىمشىلەندىرۋ ءراسىمىن جەڭىلدەتۋ جونىندە جۇمىس جۇرگىزۋدى تاپسىردى.

– رەۆيزيا جۇرگىزىپ، بارلىق ءتيىمسىز سالىق جەڭىلدىكتەرىن جانە ارتىقشىلىقتاردى الىپ تاستاۋ قاجەت. سالىق زاڭناماسى ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتى، ينۆەستيتسيا تارتۋدى ىنتالاندىرىپ، كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ ۇلەسىن ازايتۋعا ءتيىس، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

كاسىپكەرلىك اياسىن كەڭەيتۋ

قازاقستان پرەزيدەنتى مەملەكەتتىك كاسىپورىندار ۇلەسىن ازايتۋ قاجەتتىگىن، جەكەشەلەندىرۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەتتىك مەنشىكتە قالدىرىلۋى نەگىزدى دەپ تانىلعان ۇيىمداردىڭ ناقتى ءتىزىمىن جاساۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

– ۇكىمەتكە «Yellow Pages» قاعيداتىنا سايكەس مەملەكەت يەلىگىندە قالۋعا ءتيىس مەكەمەلەر مەن كاسىپورىنداردىڭ تۇپكىلىكتى تىزبەسىن ازىرلەۋدى تاپسىرامىن. بۇل تىزبەزگە ەنبەگەن كاسىپورىندار 2020 جىلعا دەيىن جەكەشەلەندىرىلۋگە نەمەسە جابىلۋعا ءتيىس. بۇعان دەيىن بەكىتىلگەن جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىنىڭ تىزبەسىنە قاتىستى جۇمىستى 2020 جىلعا دەيىن ەمەس، 2018 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ىسكە اسىرۋ قاجەت، – دەدى ەلباسى.

سونداي-اق، نۇرسۇلتان نازارباەۆ مەملەكەت-جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگىن دامىتۋ جونىندە جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستىڭ جەتكىلىكسىزدىگىن ايتىپ، بۇل جۇمىسقا تىكەلەي اكىمدەر جاۋاپتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– مەملەكەت-جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگىن، اسىرەسە كوممۋنالدىق جانە الەۋمەتتىك سالالاردا دامىتۋ قاجەت. مەملەكەتتىك تاپسىرىستاردى ورنالاستىرعاندا ورىنداۋشى رەتىندەگى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ جەكەمەنشىك سەكتور الدىندا ەشقانداي باسىمدىعى بولماۋعا ءتيىس. ۇكىمەت راسىمدەردى جەڭىلدەتۋ، ۇيلەستىرۋ تۇرعىسىنان جانە ادىستەمەلىك، ينفراقۇرىلىمدىق تۇرعىدان بارلىق قاجەتتى قولداۋدى قولداۋدى كورسەتۋگە ءتيىس. بيزنەسكە ناقتى شارتتار ۇسىنىپ، مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ ۇزاق مەرزىمگە نەگىزدەلگەن كەپىلدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

مەملەكەتتىك ساتۋ الۋ سالاسى

قازاقستان پرەزيدەنتى مەملەكەتتىك ساتۋ الۋ سالاسىندا يمپورتتى الماستىرۋعا جانە وتاندىق ءوندىرىستى دامىتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزاتىن جاعداي جاساۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋداردى.

وسى ورايدا مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە اكىمدىكتەرمەن جانە بيزنەس وكىلدەرىمەن بىرلەسىپ، ءىرى كاسىپورىنداردا جەرگىلىكتى قامتۋ ۇلەسىن ارتتىرۋ جونىندە  ماقساتتى تۇردەگى ناقتى ينديكاتورلار بەلگىلەۋدى تاپسىردى.

سونىمەن قاتار، نۇرسۇلتان نازارباەۆ وتاندىق وندىرۋشىلەرگە مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتۋ شارالارىن قابىلداۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

– ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان، ياعني «وففتەيك» كەلىسىم-شارتتارىن جاساۋدى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. زاماناۋي تەحنولوگيالار مەن يننوۆاتسيالاردى ەنگىزۋ قاجەت. بيۋدجەتتىك نىساندارعا قاتىستى جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتامالار ازىرلەۋ كەزىندە ەڭ الدىمەن وتاندىق ءونىمدى قامتىعان ءجون. ساتىپ الۋ راسىمدەرى مەن وندىرۋشىلەرگە قاتىستى بىرىڭعاي IT-پلاتفورما ازىرلەۋ كەرەك، – دەپ تاپسىردى قازاقستان پرەزيدەنتى.

اۋىل شارۋاشىلىعى كەشەنىن دامىتۋ

قازاقستان پرەزيدەنتى ەل ەكونوميكاسىندا اگرارلىق سەكتوردىڭ الەۋەتى جەتكىلىكتى تۇردە پايدالانىلماي وتىرعانىن، بىلتىر ءوندىرىس كولەمى بەس جىل بۇرىنعى دەڭگەيمەن سالىستىرعاندا ەلەۋسىز ءوسىم كورسەتكەنىنە توقتالىپ ءوتتى.

– اگروحولدينگتەردىڭ قارجىلىق جاعدايى قاناعاتتانارلىقتاي ەمەس. اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن ساتىپ الۋ مەن ليزينگكە الۋدى سۋبسيديالاۋعا مول قاراجات بولىنۋدە. سونىمەن بىرگە، بۇل جۇمىس جەتكىلىكتى تۇردە ءبىر جۇيەگە قويىلىپ، ۇيىمداستىرىلماعان. ەلىمىزدە اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى ءتۇرلى وندىرۋشىلەردەن ساتىپ الىنادى. سول سەبەپتەن قوسالقى بولشەكتەر بىرىزدىلەندىرىلمەيدى. ماشينا پاركى ۇتىمدى پايدالانىلمايدى. ءبىر وڭىردە كومبايندار بوس تۇرسا، باسقالارىندا ولار جەتىسپەيدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

وسىعان وراي باس پروكۋراتۋراعا ەسەپ كوميتەتىمەن بىرلەسىپ ءتيىستى تەكسەرىس جۇرگىزۋ، ال پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى – اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترىنە قالىپتاسقان جاعدايدى تۇبەگەيلى وزگەرتۋ تاپسىرىلدى.

بۇعان قوسا، نۇرسۇلتان نازارباەۆ استىقتى ءۇش ءوڭىردىڭ اكىمدەرىنە بيىلعى جىلدىڭ 1 ناۋرىزىنا دەيىن پروبلەمالى اگروحولدينگتەرگە قاتىستى كەلىسىلگەن شەشىم شىعارۋدى تاپسىردى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى

مەملەكەت باسشىسى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردىڭ ماڭىزدىلىعىنا ەرەكشە توقتالىپ، سولاردىڭ ناتيجەلەرىنە سايكەس كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر ساپاسىنىڭ ارتۋى كوزدەلىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.

سونىمەن قاتار، قازاقستان پرەزيدەنتى بۇل سالانى دامىتۋعا بولىنەتىن بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ تيىمدىلىگى تومەن ەكەندىگىن ايتتى.

– ءتۇرلى ەلدەردەن ساتىپ الىنىپ جاتقان قۇرال-جابدىق بىرقاتار وڭىردە كادەگە اسپاي تۇر. ءتيىستى بىرىزدىلەندىرۋ بولماسا، ولاردى قالاي پايدالانامىز؟ ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋگە قاتىستى دا تۇيتكىلدەر بار. مەملەكەت ءنورماتيۆتى ءدارى-دارمەكپەن تەگىن قامتاماسىز ەتەتىندىگىن باسا ايتقىم كەلەدى. بۇل رەتتە جاڭا فارماتسەۆتىك وندىرىستەر سالۋعا دا مۇمكىندىك بەرمەيتىندەر باسەكەلەستىكتەن قورقادى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترىنە بارلىق تۇيتكىلدى ماسەلەلەر بويىنشا تالداۋ جۇرگىزىپ، شەشىم قابىلداۋدى، رەفورمالاردى ساپالى ىسكە اسىرۋدى، سونداي-اق «سك فارماتسيا» كاسىپورنىندا كادرلىق رەۆيزيا جۇرگىزۋدى تاپسىردى.

ءبىلىم بەرۋ سالاسى

مەملەكەت باسشىسى 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كوشۋدىڭ، ءۇش تىلدە ءبىلىم بەرۋدىڭ جانە ۇبت-نىڭ جاڭا جۇيەسىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ، وسى ورايدا بۇل رەفورمالاردىڭ مازمۇنىنا قاتىستى حالىقتى حاباردار ەتۋ ونشا ءتيىمدى ىسكە اسىرىلماي وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.

وسىعان بايلانىستى قازاقستان پرەزيدەنتى جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءتيىستى شارالار قابىلداۋدى تاپسىردى.

مەملەكەت بيۋدجەتىن ءتيىمدى پايدالانۋ

نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇگىندە جۇرگىزىلىپ جاتقان بارلىق رەفورمالار قاجەتتى قارجىلاندىرۋ كوزىمەن قامتاماسىز ەتىلگەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل ورايدا، ەسەپ كوميتەتىنىڭ اقپاراتىنا سايكەس، بىلتىر 160 ملرد تەڭگەدەن استام قاراجات مولشەرىندە قارجىلىق زاڭ بۇزۋ جايتتارى انىقتالعان.

– اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە – 47, تارتىپتىك جازاعا 223 لاۋازىمدى تۇلعا تارتىلعان. 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا، بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمسىز پايدالانۋدىڭ انىقتالعان كولەمى ءۇش ەسە ارتىپ، 382 ملرد تەڭگەگە جەتكەن. ۇكىمەتكە مەملەكەت قاراجاتىنا قىلمىسقا بارابار نەمقۇرايلىلىق تانىتۋ فاكتىلەرىن قاراستىرۋ ءۇشىن ارناۋلى كوميسسيا قۇرۋدى تاپسىرامىن. الدىمەن ءبىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىكتەرىن تەكسەرۋ قاجەت، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

سونداي-اق، مەملەكەت باسشىسى مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارىنا لاۋازىمداردى وڭتايلاندىرىپ، سودان ۇنەمدەلگەن قارجىنى باسقا قىزمەتكەرلەر اراسىندا قايتا ءبولۋ قۇقىعىن بەرۋدى ۇسىندى.

سوڭىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ استانادا «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسى وتەتىندىگىنە جانە كەيىن ونىڭ ينفراقۇرىلىمىن ۇتىمدى پايدالانۋ قاجەتتىگىنە قاتىسۋشىلار نازارىن اۋداردى.

سونداي-اق، مەملەكەت باسشىسى جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالار مەن بەلگىلەنگەن مىندەتتەردىڭ ىسكە اسىرىلۋىنا ءاربىر باسشى تىكەلەي جاۋاپتى بولاتىندىعىن ايتتى.

“The Qazaq Times”