تاۋەلسىز باسىلىمنىڭ شىنجاڭ ساپارى: باقىلاۋ كامەراسىنىڭ استىنداعى اۆتونوميا

تاۋەلسىز، تانىمال "The Wall Street Journal" باسىلىمىنىڭ جۋرناليستەرى قىتايدا قازان ايىندا وتكەن قۇرىلتايدان كەيىن شىنجاڭعا ساپارلادى. ولار الەمدەگى ەڭ قاتاڭ باقىلاۋداعى وسى ءبىر اۆتونوميالى تەرريتوريانىڭ شىنايى كەلبەتىن 12 كۇندىك ساپارىندا انىق كوردى. سونداي-اق، ادام قۇقىعى تاپتالعان 23 ملن تۇرعىننىڭ جاعدايىن الەمگە پاش ەتتى. جۋرناليستەر قۇمىل، ءۇرىمجى، قاشقار، اقسۋ، حوتان قاتارلى ۇيعىرلار باسىم كوپ قونىستانعان ايماقتاردا جۋرناليستىك زەرتتەۋلەر جاساعان. دەگەنمەن، بۇل اتالعان ايماقتاردان تىس قازاقتار باسىم قونىستانعان وڭىرلەردە، ايتالىق شىنجاڭنىڭ سولتۇستىگىندە دە  قاتاڭ باقىلاۋ جۇزەگە اسىرىلۋدا. تومەندە، «WSJ» باسىلىمى جۋرناليستەرىنىڭ ساپار ەستەلىگىن اۋدارىپ بەرىپ وتىرمىز.

ورتا ازيادا قىتايدىڭ باتىس شەكاراسىنا ورنالاسقان ءۇرىمجى قالاسى - الەمدەگى ەڭ قاتاڭ باقىلاۋعا الىنعان قالالاردىڭ ءبىرى. قىتاي ۇكىمەتى «بولشەكتەۋشى كۇشتەرگە» سوققى بەرۋ ءۇشىن، ءۇرىمجىنى ەڭ وزىق عىلىم-تەحنيكا قۇرال-جابدىقتارمەن جابدىقتالعان تاجىريبە الاڭىنا اينالدىرعان. ءار-ءتۇرلى وزىق تەكسەرۋ اپپاراتتارىمەن بىرگە ۆوكزالعا، ءاربىر اۋلاعا، قوناق ۇيلەر مەن ساۋدا ورتالىقتارىنا، بانك سەكىلدى ورىندارداعى كىرەبەرىستىڭ بارىنە بيومەتريا قۇرىلعىلارى ورناتىلعان.  قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ باس-باسىنا ۇستاعان ارنايى اسپاپتارى ارقىلى جۇرگىنشىلەردىڭ ۇيالى تەلەفوندارىن جانە ونداعى ساقتالعان قۇجاتتاردى تەكسەرەتىن بولعان. جانار-جاعارماي بەكەتىندە جۇرگىزۋشىلەر جەكە كۋالىكتەرىن تەكسەرتۋى جانە كامەرالارعا ءتۇسۋى كەرەك.

ءۇرىمجى‑ شىنجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالى ايماعىنىڭ ورتالىق قالاسى. شىنجاڭ سىندى ۇيعىرلار كوپ قونىستانعان وڭىردە بولشەكتەۋشىلەرگە قارسى قولدان كەلەر بارلىق مۇمكىندىكتەر جاسالعان. باقىلاۋدىڭ ەڭ جاڭا قۇرىلعىلارىن سىناقتان وتكىزەتىن الاڭ دەۋگە بولادى. ادام قۇقىعىن قورعاۋشى ۇيىمداردىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، قىتاي ۇكىمەتى بۇل باستاماسىن ەل كولەمىنە جالپىلاستىرماق.

جەمىس-جيدەك ساۋداسىمەن اينالىساتىن پارحات ءيميننىڭ (Parhat Imin) ايتۋىنشا، سويلەسۋ اقىسىن تولەۋ ءۇشىن دە جەكە كۋالىگىن پايدالانۋعا ءماجبۇر. الايدا، سوڭعى كەزدە جەكە كۋالىگىمەن تولەۋ كەزىندە تولەم قابىلدانبايتىن بولعان. ول جانە ءار رەتكى تەكسەرۋ كەزىندە كوپتەگەن اۋرەلەرگە جولىعاتىنىن ايتقان. ول بۇل جاعدايدىڭ نە ءۇشىن ەكەنىن انىق بىلمەيدى، تەك: «مۇمكىن ۇكىمەت تاراپىنان باقىلاۋعا الىنعاندار تىزىمىنە ەنگەن بولارمىن، سوندىقتان مەنىڭ جەكە كۋالىگىممەن سويلەسۋ اقىسىن تاپسىرۋىما دا بۇعاتتاۋ قويىلعان بولار»-,  دەيدى.

2014 جىلى قىتايدىڭ كوپتەگەن  جەرلەرىندە جانكەشتى تەررورلىق شابۋىلدار بولدى. وسىدان كەيىن، قىتاي ۇكىمەتى باقىلاۋدى ءتىپتى دە كۇشەيتكەن. تەررورلىق وقيعالاردىڭ تۋىلۋىن قىتاي بيلىگى شەتەلدەگى يسلامدىق ءدىني ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ جەلىكتىرۋى دەپ سانايدى. قازىر قىتاي بيلىگى قاۋىپسىزدىك كۇشتەرىنە ەڭ وزىق تەحنيكالارمەن جابدىقتاۋدا. قاۋىپسىزدىك تەكسەرۋلەر ۇيعىرلارعا ءتىپتى دە قاتاڭ جۇرگىزىلۋدە.

10 قازاندا وتكەن الەمدىك قاۋىپسىزدىك كورمەسى كەزىندە «گۋاڭجوۋ يۋنسۋڭ»  (CloudWalk Technology Co) تەحنولوگيا كومپانياسىنىڭ جوعارى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى، شىنجاڭداعى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى  100 مىڭ ادامدى باقىلاۋعا پايدالانعان قۇرىلعىلار قىتايدىڭ باسقا پروۆينتسيالارىندا 1 ميلليون ادامدى باقىلاۋعا جەتەتىنىن ايتتى. ال، بۇل كومپانيا شىنجاڭداعى بيومەتريالىق تەكسەرۋ قۇرىلعىلارىن وندىرگەن. دەگەنمەن، شىنجاڭنىڭ جەرگىلىكتى بيلىگى پايدالانىپ وتىرعان بۇل قۇرىلعىلار تۋرالى مالىمەت بەرمەدى.

قازان ايىندا وتكەن قكپ-نىڭ قۇرىلتايىندا شىنجاڭنان بارعان وكىلدەر: «قوعام ورنىقتىلىعى مەن ۇزاق ۋاقىتتىق تىنىشتىق – قازىرگى شىنجاڭنىڭ العا قويعان باستى ماقساتى»، – دەگەن ەدى. ادام قۇقىعىن قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ پىكىرىنشە، شىنجاڭ جاعدايىنان قىتاي ۇكىمەتىنىڭ بولاشاقتاعى باقىلاۋ جۇمىستارىنىڭ باعىتىن بىلۋگە بولادى دەگەن پىكىردە. قىتايدا قوعامدىق باقىلاۋ قىزمەتىندە ىستەيتىن جۋ شىڭ ۋدىڭ (Zhu Shengwu): «قوعامدىق باقىلاۋدان جيناعان تاجىريبەلەرىن ەلدىڭ شىعىس ايماقتارىندا جۇزەگە اسىرۋعا دايىن. سوندىقتان، قازىرگى شىنجاڭ جاعدايى قىتايدىڭ بولاشاعىنا دا بەلگىلى دارەجەدە قاتىسى بار»، – دەگەن.

جۇرگىنشىلەردىڭ اۆتوكولىگىن جانە جەكە لاۋازىمىن انىقتاۋدا. (جازباداعى بارلىق فوتونىڭ كەلۋ قاينارى – Giulia Marchi for The Wall Street Journal  ) .

WSJ باسىلىمىنىڭ جۋرناليستەرى قازانداعى شىنجاڭعا ساپارلارى كەزىندە ىڭعايسىز ءارى ءماجبۇر تۇردە ءبىر قاتار تەكسەرۋ بەكەتتەرىنەن وتۋىنە تۋرا كەلدى. شيڭ-شيڭ شيا (Xing Xing Xia/星星峡) دەپ اتالاتىن بايىرعى جىبەك جولىنداعى ماڭىزدى بەكەتتىڭ ءبىرى، ءارى شىنجاڭنىڭ شىعىس شەكاراسىندا تەكسەرۋ ءتىپتى قاتاڭ جۇرگىزىلۋدە. بۇل جەردە قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى سىرتتان كىرگەن بارلىق كولىكتەردى ءتىنتىپ تەكسەرەدى جانە جۇرگىنشىلەردىڭ لاۋازىمى تۋرالى انىقتاۋ الىپ بارادى.

ولار جۋرناليستەردەن شىنجاڭعا كەلۋ ماقساتىن ءتۇسىندىرۋدى تالاپ ەتتى.  بۇل قاتارلى بەكەتتەردە حان ۇلتىنان بولماعان بارلىق جۇرگىزۋشىلەر دە ەلەكتروندى تەكسەرۋ ەسىكتەرىنەن ءوتۋى كەرەك.  ساپاردىڭ كەلەسى نۇكتەسى 500 مىڭ حالقى بار قۇمىل قالاسىنا كىرە بەرىستە تاعى دا وسىنداي تەكسەرۋگە تاپ بولدى. ونداعى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى جۋرناليستەردى اينالاسى تولىقتاي باقىلاۋ كامەرالارىمەن جابدىقتالعان بولمەگە الىپ كىرىپ، پاسپورتتارى مەن جەكە كۋالىك نومىرلەرىن تىركەۋگە العان.

اقسۋداعى جول شەتىنە قويىلعان باقىلاۋ كامەراسى.

اتالعان باسىلىمنىڭ جۋرناليستەرى قالالار اراسىنداعى جولداردا ءار 250 مەتر سايىن باقىلاۋ كامەراسىنا كەزدەسىپ وتىرعان. ولار جانە جۋرناليستىك زەرتتەۋ ءۇشىن بارعان اۋىلدى جەرلەردەن جەرگىلىكتى ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرى جاعىنان ەسكەرتۋ الىپ، كەتۋىنە تۋرا كەلىپ وتىرعان.

ۋاشينگتون  ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ انتروپولوگيا زەرتتەۋشىسى داررەن بيلەر (Darren Byler) ەكى جىل ۋاقىت جۇمساپ شىنجاڭنىڭ كوشى-قون ماسەلەسىن زەرتتەگەن. ونىڭ شىنجاڭ جاعدايى تۋرالى: «قازىرگى كەزدەگى شىنجاڭ  يوردان وزەنىنىڭ باتىس جاعالۋى مەن گازا سەكتورىنا قاتتى ۇقسايدى. يزرايل ۇكىمەتى پالەستينالىقتاردى وسىلاي باقىلاپ وتىر»، – دەپ باعالادى.

ۇرىمجىدە ۇيعىرلاردىڭ شوعىرى قونىستانعان «ارداۋچياۋ» دەپ اتالاتىن الىپ بازارى بار. بۇل ارادا ارالىقتارى 200-300 مەتر شاماسىندا «حالىقتىق پوليتسيا بەكەتى» دەپ اتالاتىن ورىندار بار. بۇل ورىندار جۇرگىنشىلەرگە سۋسىن بەرۋ جانە ۇيالى تەلەفوندارىن قۋاتتاۋ سىندى قىزمەت كورسەتەدى. ال شىن مانىسىندە بۇل «حالىقتىق پوليتسيا بەكەتىنىڭ» باستى مىندەتى - اينالانى قاباق قاقپاي باقىلاۋعا الۋ.

ال، شەتەلدەردە قاشىپ جۇرگەن ۇيعىر ازاماتتارىنىڭ ايتۋىنشا، قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەر ۇيعىر جاستارىن وسىنداي «پوليتسيا بەكەتىنە» الىپ كىرىپ، ۇيالى تەلەفوندارىن تەكسەرەدى. سوندىقتان ولار ەكى تەلەفون پايدالانۋعا ءماجبۇر. ءبىرىن قالا ىشىندە وسىنداي تەكسەرۋلەرگە دايىن بولۋ ءۇشىن الىپ جۇرسە، ال ەندى ءبىرىن ۇيدە ەركىن پايدالانۋعا ىستەتەدى.

ار-داۋ-چياۋ – ۇيعىرلاردىڭ ۇرىمجىدەگى ەڭ نەگىزگى مادەنيەت جانە ساۋدا ورتالىعى. 2009 جىلى 5 شىلدەدە بولعان ۇلتارالىق جانجالدار كەزىندە بۇل ارادا كوپ ادام قازا تاپقان. قازىر، بازار جانىنداعى مەشىت جانە حالىقارالىق ۇلكەن بازار (International Grand Bazaar) دا جابىق كۇيدە. وعان كىرۋ ءۇشىن قات-قابات تەكسەرىستەردەن وتۋگە تۋرا كەلەدى.

ۇلكەن بازارداعى قازىرگى باقىلاۋ.

جوعارىدا اتالعان پارحات يمين بۇرىن ءدىني بۇيىمدار مەن كيىم-كەشەكتەر ساتۋ دۇكەنىن اشقان. 2009 جىلعى قاقتىعىستان كەيىن قۇزىرلى ورىندار ونىڭ دۇكەنىن جاۋىپ تاستاعان. نارازىلىق بىلدىرگەن پارحات ءيميندى قاۋىپسىزدىك كۇشتەرى تاياققا جىققان جانە ۇكىمەت قىزمەتىنە قارسىلىق كورسەتكەنى ءۇشىن التى اي قاماۋعا العان.  سونىڭ سالدارىنان ايىقپاس سىرقاتقا دا شالدىققان. كەيىن دە بىرنەشە رەت قاماۋعا الىپ، سونىڭ بىرىندە ناشا تۇتىنعانى ءۇشىن سەگىز اي قاماۋ جازاسىن بەرگەن.

ۇزاق جىلداردان بەرى شىنجاڭدى قالاي ءتيىمدى باسقارۋ ماسەلەسى قىتايدىڭ ءار كەزەك بيلەۋشىلەرىنىڭ ەڭ باستى باس اۋىرتاتىن تاقىرىبىنا اينالىپ كەلدى. قازىر شىنجاڭنىڭ حالىق سانى 23 ملن ادامدى قۇرايدى. جەر كولەمى 1 ملن 665 شارشى شاقىرىمعا جۋىق. قىتايدىڭ جولعا قويعان «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىنىڭ بويىندا ورنالاسقان. 2016 جىلى تامىز ايىندا قىتاي باسشىسى شي جينپيڭ بۇرىنعى تيبەت اۆتونومياسىن باسقارعان چىن چۋنگونى شىنجاڭنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ەتىپ تاعايىنداعان. ول وسىدان بۇرىن تيبەت اۆتونومياسىندا «حالىقتىق پوليتسيا بەكەتى» ارقىلى تيبەتتى تىنىشتاندىرىپ، ۇكىمەتكە قارسىلىقتى باسقان.

قىتاي رەسميلەرىنىڭ ءساۋىر ايىنداعى جاساعان مالىمەتىنە قاراعاندا، 2017 جىلى ماۋسىم ايىنا دەيىن شىنجاڭنىڭ قاۋىپسىزدىك سالاسىنا بولىنگەن قارجىسى 1 ملرد اقش دوللارىنا جەتكەن. بۇل سوما 2015 جىلى 27 ملن دوللار شاماسىندا بولعان. دەمەك، چىن چۋانگونىڭ ساياساتىنان كەيىن قاۋىپسىزدىك سالاسىنىڭ بيۋدجەتى ءتورت ەسەگە جۋىق وسكەن. مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ءونىمدىرىنىڭ كورسەتكىشىنە قاراعاندا،  ميلليونداعان قاراجات تەك جاۋىنگەرلىك جاتتىعۋ الاڭدارىنا بولىنگەن (جاۋىنگەرلىك جاتتىعۋ دەگەنى قارۋلى كۇشتەردەن تىس بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرىنە بولشەكتەۋشى كۇشتەردىڭ شابۋىلىنا توتەپ بەرۋ جونىندەگى جاتتىعۋلاردى ايتىپ وتىر - QT).

ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرىنەن تارتىپ جەكە كاسىپكەرلەرگە دەيىن جاۋىنگەرلىك جاتتىعۋعا قاتىستىرىلدى.

اقىن ءارى كينوگەر ۇيعىر ازاماتى تاحير حامۋتتىڭ (Tahir Hamut) ايتۋىنشا، جەرگىلىكتى قاۋىپسىزدىك تاراۋلارى ماۋسىم ايىنان باستاپ جەكە پاسپورتتارى بار ۇيعىر ازاماتتارىن شاقىرتا باستاعان. ول جانە 90 جىلداردا تۇركياعا بارىپ وقۋ ماقساتتارىندا قۇجاتتار تاپسىرعانىن، الايدا، قۇجاتتارى اراسىنان بولشەكتەۋشىلەر تۋرالى جازىلعان گازەت تابىلعانى ءۇشىن ءۇش جىل قاماۋعا الىنعانىن ايتقان. وتكەن جىلى پاسپورتى بار ۇيعىرلاردىڭ پاسپورتتارىن جيناي باستاعاندا تاحير ءبىر ۇكىمەت قىزمەتكەرىنە 9 مىڭ اقش دوللارى كولەمىندە پارا بەرىپ، پاسپورتىن بەرمەي الىپ قالعان جانە قىزىنىڭ اۋرۋىن ەمدەتۋ سىلتاۋىمەن، اقش-قا قاشىپ بارىپ ۆيردجينيا شتاتىنان ساياسي باسپانا سۇراعان.

مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ قۇجاتتارىندا كورسەتىلگەن مالىمەتتەرگە قاراعاندا، قىتايداعى تەلەكوممۋنيكاتسيانىڭ ەڭ ءىرى الىبى China Telecom كومپانياسىنا قاراستى قىتاي بايلانىس قىزمەتتەرى كومپانياسى وتكەن جىلى ۇكىمەتپەن قۇنى 38 دوللار كەلىسىمشارتقا قول قويىپ، ۇكىمەتتىڭ تالابىمەن شىنجاڭداعى بارلىق مەشىتتەرگە باقىلاۋ اپپاراتتارىن ورناتقان.

شيامىن قالاسى Meiya Pico Information كومپانياسى ءۇرىمجى قالاسىنىڭ قاۋىپسىزدىك تاراۋلارىمەن بىرلەسە وتىرىپ، ۇيالى تەلەفونداردى تەكسەرۋگە ارنالعان ارنايى قۇرىلعىلاردى جاساپ شىعارعان. اتالعان قۇرىلعىنىڭ پايدالانۋ تۇسىندىرمەسى الىنىپ تاستالعان. كومپانيانىڭ ماركەتينگ ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى جاڭ شۋەفىڭ (Zhang Xuefeng) ارنايى جاسالعان اپپاراتتىڭ سمارتفوندارداعى ۆيدەولار مەن اۋديو جازبالاردى ءبىر ساتتە تەكسەرۋگە ارنالعانىن ايتقان.

ءۇرىمجى قالاسىنداعى شىنجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ الدىنداعى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى وسى ارادان وتكەن ستۋدەنتتەر مەن جۇرگىنشىلەردىڭ ۇيالى تەلەفوندارىن تەكسەرۋ كەزىندە، باسىلىم جۋرناليستەرى بۇنىڭ سەبەبىن سۇرادى. الايدا، ولار ونى ءتۇسىندىرىپ بەرۋدەن باس تارتقان.

لي چياڭ (Li Qiang) ەسىمدى حان ۇلتىنىڭ ازاماتى جەكە كاسىپكەرلىكپەن اينالىسادى. ول ءوزىنىڭ مۇنداي تەكسەرىستەردەن ابدەن شارشاعانىن، بۇل ارەكەتتەر تۇرعىنداردىڭ قالىپتى ءومىرى مەن ساۋدا-ساتتىعىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتقانىن ايتقان.

قىتاي ۇكىمەتى شىنجاڭدا ۋاقىتشا قاماۋ يزولياتورلارىنىڭ دا سانىن كوبەيتتى. ونى رەسمي تۇردە «ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعى» دەپ اتايدى. وڭىردەگى رەسمي باسلىم «شىنجاڭ گازەتىنىڭ» مامىر ايىنداعى حابارىنا قاراعاندا وڭتۇستىك شىنجاڭداعى حوتان ايماعىنىڭ وزىندە ەكى مىڭنان استام ادام «ۇيرەنۋ ورتالىقتارىندا» بولعان.

قىتاي مەن قىرعىزستان شەكاراسىنا جاقىن قاشقاردان اۆتوكولىكپەن جولعا شىققان WSJ باسىلىمىنىڭ جۋرناليستەرى جارتى ساعاتتان كەيىن سالىنۋ ۇستىندەگى قۇرىلىسقا كەزدەستى. ونىڭ اينالاسى بيىك قابىرعالارمەن قورشالعان، ال وعان ۇلكەن ارىپتەرمەن «ءار ۇلت حالقى بەينە انار جەمىسىندەي ءبىر-بىرىمەن جاقىن، ءبىر-ءبىرىن قاپسارا قۇشاقتايدى» دەپ جازىلعان. الايدا، تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا بۇل «ۇيرەنۋ ورتالىعى» دەپ اتالاتىن ۋاقىتشا قاماۋ يزولياتورى بولىپ شىقتى. ونداعى كۇزەتشىلەر جۋرناليستەردى بۇل ورىنعا جاقىنداتپاعان.

حامۋتتىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ قاشقارداعى ءبىر تۋىسى يسلام ءدىن بويىنشا وتكەن جينالىسىنا قاتىسقانى ءۇشىن سوتتالعان. ال تاعى ءبىر تۋىسى اقش-تاعى تۋىسقانىنا قوڭىراۋ شالعاننان كەيىن ءىز-ءتۇسسىز جوعالىپ كەتكەن. قاشقاردىڭ جەرگىلىكتى ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرى جۋرناليستەردىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتقان. ءۇرىمجى قالاسىمەن سالىستىرعاندا قاشقارداعى باقىلاۋ ءتىپتى دە قاتاڭ. قاشقاردا قىتاي ۇلتىنىڭ ۇلەس سالماعى 7 پايىزعا دا جەتپەيدى.

اقسۋ ايماعىنداعى تۇرمىستىق بۇيىمدار ساۋداسىمەن اينالىساتىن جياڭ چياڭكۋننىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي ساۋدا جاساۋ ءۇشىن بىرنەشە مىڭ اقش دوللارىن شىعىنداعان ەكەن. وعان قوسا تۇرمىستىق نەمەسە اس پىشاقتارىن ساتىپ الۋشىلاردىڭ دا جەكە كۋالىك ءنومىرى، سۋرەتى، ۇلتى سياقتى مالىمەتتەردى ەستەلىككە الىپ وتىرۋىنا جانە ونى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرىنە جەتكىزىپ وتىرۋىنا تۋرا كەلگەن. ونىڭ ايتۋىنشا، بارلىق پىشاق بۇيىمدارىنا QR كود باسىلعان جانە ونى ساتىپ العان ادامنىڭ بارلىق جەكە مالىمەتتەرى وسى كودقا تىركەلەدى. مۇنداي پىشاقتى ساتىپ الۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە جەكە كۋالىگىڭىزبەن ءجۇرۋىڭىز كەرەك دەيدى.

WSJ باسىلىمىنىڭ جۋرناليستەرى جاساعان شىنجاڭ ساپارىنىڭ سوڭعى كۇنى تاڭعى ساعات 5-تە اۋەجايعا بارا جاتقان جولدا، ءبىر اۆتوكولىك سوڭدارىنا تۇسكەن. قىتايدىڭ باس قالاسى بەيجىڭگە جەتكەنشە بەلىنە باقىلاۋ اپپاراتىن بايلاعان اۋەسەرىكتەردىڭ ءبىرى جۋرناليستەردىڭ قيمىلىن اڭدۋمەن بولعان. الايدا، بەيجىڭگە جەتكەننەن كەيىن ول جۋرناليستەردىڭ بۇل ايتقاندارىن مويىنداماعان. ءارى ءوزىنىڭ ارەكەتى ولاردىڭ قىزمەت كورسەتۋىندە قامتىلعان ارەكەتتەر ەكەنىن العا تارتقان. ال، اۋە كومپانياسى بۇل قىزمەتكەر اۋە پوليتسياسى، ساپار كەزىندەگى اماندىققا جاۋاپتى قىزمەتكەر دەپ تۇسىندىرگەن.

“The Qazaq Times”