قىتاي، اقش جانە كحدر باسشىلارى. فوتو: Daily Express.

قىتاي باسشىسى شي جينپيڭ ءوزىنىڭ ارنايى ەلشىسىن سولتۇستىك كورەياعا جىبەرگەننەن كەيىن، تۇبەكتە بىرقاتار نازىك ديپلوماتيالىق قادامدار جاسالدى. دەگەنمەن، بۇعان سولتۇستىك كورەيانىڭ قانداي جاۋاپ قايتاراتىنىن بولجاپ ايتۋ قيىن. وسىدان تۋرا ءبىر اي بۇرىن قىتايدىڭ بەس جىلدا ءبىر وتەتىن ۇلتتىق كونگرەسى – قكپ-نىڭ XIX قۇرىلتايى اياقتالدى. ءداستۇر بويىنشا قىتاي ۇكىمەتى ءوزىنىڭ قۇرىلتايىنداعى جاڭا ساياساتىن وزىمەن ۇقساس باعىتتاعى سوتسياليستىك ەلدەرگە تانىستىرىپ، وكىلدەر اتتاندىرادى. بىراق رەسمي بەيجىڭ تارابى پيوڭياڭعا (پحەنيانعا) تۇبەك داعدارىسىن شەشۋ ءۇشىن ارنايى ەلشىنىڭ اتتاناتىنىن بىردەن اشىپ جاريالامادى.

قىتاي سولتۇستىك كورەيانى رايىنان قايتارا الا ما؟

دەگەنمەن، كوپتەگەن حالىقارالىق باق وكىلدەرى كحدر-نى ءوزىنىڭ يادرولىق جانە زىمىرانداردى دامىتۋ باعدارلامالارىنان باس تارتۋعا كوندىرۋ قىتاي باسشىسى جىبەرگەن ارنايى ەلشى ساپارىنىڭ ءساتتى-ءساتسىز بولۋىمەن تىكەلەي قاتىستى دەپ قارادى. قىتاي ەلشىسى سۇڭ تاۋ ساپارىنان كەيىن دە قىتاي ءسىم-ءى «قوس باعىتتى سۋسپەنزيا» جاريالادى. سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق قارۋدى پايدالانۋىن قىتاي دا جاقتامايدى. سۇڭ تاۋ بۇل پوزيتسيانى ساپار كەزىندە ايتقان بولۋى مۇمكىن. «قوس باعىتتاعى سۋسپەنزيا» دەگەنىمىز، سولتۇستىك كورەياعا قاراتا يادرولىق باعدارلاما مەن زىمىران سىناقتارىن توقتاتۋدى، اقش پەن وڭتۇستىك كورەياعا كحدر-عا قاراتقان اۋقىمدى اسكەري جاتتىعۋلارىن توقتاتۋعا شاقىرۋ.

سولتۇستىك كورەيانىڭ وسىعان دەيىنگى قادامدارى ءوزىنىڭ يادرولىق باعدارلاماسىنا قارسى حالىقارالىق وپپوزيتسيالىق كۇشتەردىڭ قارسى شارالارىنا قارامايتىنىن، بۇل تەك ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ دەپ بىلەتىنىن انىق كورسەتتى. دەگەنمەن سولتۇستىك كورەيا مەن اقش اراسىنداعى ديالوگتاردى ورناتىپ، تۇبەكتىڭ ديپلوماتيالىق قادامدارىن ىلگەرىلەتۋدىڭ مۇمكىندىگىن انىق ايتۋ قيىن. وسىمەن بىرگە وڭتۇستىك كورەيا كحدر-دان كەلەتىن يادرولىق قاۋىپتەن قورعانۋ ءۇشىن «ساد» زىمىران قورعانىس جۇيەسىن ورناتۋى، قىتاي مەن وڭتۇستىك كورەيا اراسىندا داعدارىستى قالىپتاستىردى. بۇل دا قىتايدىڭ سولتۇستىك كورەيانى رايىنان قايتارۋ ءۇشىن ىنتاسىن ارتتىرادى.

دەگەنمەن جاعدايدا باسقاشا وزگەرىستەر بولدى. قىتاي ەلشىسىنىڭ سولتۇستىك كورەياداعى ساپارىنان كەيىن، وڭتۇستىك كورەيانىڭ ءسىم باسشىسى قىتايعا ساپارلاي باردى. ونى قىتاي ءسىم باسشىسى ۋاڭ ي جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ سىرتقى ىستەرگە جاۋاپتى باسشىسى فۋ يۋن كۇتىپ الدى. ەكى تاراپ جوعارى دەڭگەيدە ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدى قولعا الدى. وسى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتى ءمۇن جاين بەيجىڭگە ساپارلاي بارماق. قىتاي-وڭتۇستىك كورەيا اراسىندا «ساد» جۇيەسىنە بايلانىستى داعدارىستان ءۇزىلىپ قالعان ىنتىماقتاستىقتى قايتا بەكەمدەۋگە كەلىسىمدەر جاسالدى.

اقش پەن وڭتۇستىك كورەيا بىرىككەن اسكەري جاتتىعۋىن توقتاتا ما؟

وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، 2018 جىلعى قىسقى وليمپيادا كەزىندە ەكى وڭتۇستىك كورەيا اقش-پەن بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋ تۋرالى قاراستىرىلىپ جاتقان كورىنەدى. دەگەنمەن بۇل ءالى دە قارۋلى كۇشتەردىڭ زەرتتەۋ قورىتىندىسىن قاجەت ەتەتىنىن العا تارتتى. ال، سول ەلدىڭ كەيبىر اسكەري لاۋازىمدىلارىنىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، ەگەر كەلەسى جىلدىڭ باسىنان باستاپ سولتۇستىك كورەيا يادرولىق جانە زىمىران سىناقتارىن قايتا باستايتىن بولسا، وندا وڭتۇستىك كورەيا مەن اقش-تىڭ دا بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋىن توقتاتۋ قيىن.

بۇۇ وڭتۇستىك كورەيانىڭ 2018 جىلعى قىسقى وليمپيادانىڭ قارارىن قابىلدادى، ءارى بۇعان اقش، رەسەي، قىتاي جانە سولتۇستىك كورەيانىڭ كەلىسىمىن الدى. ەگەر اقش پەن وڭتۇستىك كورەيانىڭ اسكەري جاتتىعۋلارى توقتاسا، پيوڭياڭ تارابى دا وسى قارعا كەلىسپەك.

كەيبىر ەلدەردىڭ باسىلىمدارىندا، كحدر باسشىسىنىڭ قادامدارى وسى ارقىلى ءوزىنىڭ ديپلوماتياسىنا جول اشۋ، اقش پەن وڭتۇستىك كورەيانى كەلىسىمگە كوندىرۋ ءۇشىن جاساپ وتىر دەپ قارايدى. دەگەنمەن، بۇل جورامالدىڭ دۇرىس بولۋى ەكى تالاي. تۇبەك جاعدايى الەمدىك دەرجاۆالار اراسىنداعى قاقتىعىسقا ۇلاسا جازداعانعا دەيىن ءوزىنىڭ ىقپالىن كوزدەپ وتىرۋعا كيم جوڭ ۋننىڭ دا جۇرەگى داۋالاماس. سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق باعدارلامادان باس تارتپاۋى، بىردەن-ءبىر، قاۋىپسىزدىگىنىڭ ماڭىزدىڭ كەپىلى رەتىندە يادرولىق قارۋدىڭ بار بولۋى دەپ قاراۋىندا. قىتاي مەن رەسەيگە سولتۇستىك كورەيانى استىرتىن قولداپ وتىر دەگەن ايىپتاردا ايتىلعان. سولاي بولعان كۇندە دە، قازىرگى كەزدە تۇبەك جاعداي جاڭا وزگەرىستەرگە تۇسە باستادى.

“The Qazaq Times”