فوتو: ريا نوۆوستي ۋكراينا

قازان ايىنىڭ 1-ءى كۇنى كاتالونيادا تاۋەلسىزدىك الۋعا بايلانىستى رەفەرەندۋم وتكەنى بەلگىلى. ەل حالقىنىڭ 42 پايىزى قاتىسقان رەفەرەندۋمدا داۋىس بەرۋشىلەردىڭ 90 پايىزى كاتالونيانىڭ تاۋەلسىز ەل اتانعانىن قولدايتىندارىن بىلدىرگەن. بىراق رەسمي مادريد كاتالونيا حالقىنىڭ 42 پايىزى قاتىسقان رەفەرەندۋم قورىتىندىسىن زاڭسىز دەپ تانىپ، "رەفەرەندۋمدى ۇيىمداستىرۋشىلار كاتالونيا تاۋەلسىزدىگىن قۇردىمعا جىبەردى" - دەپ مالىمدەگەن. وسىعان بايلانىستى الەم نازارىن وزىنە اۋدارتقان كاتالونيا رەفەرەندۋمىنا دەيىن جانە كەيىن بۇل ايماقتا قانداي ساياسات جۇرگىزىلگەندىگىنە قىسقاشا توقتالاتىن بولساق.

رەفەرەندۋمعا ەكى اپتا قالعاندا رەسمي مادريد كاتالونيا ۇكىمەتىنىڭ بىرقاتار مينيسترلەرىنىڭ ۇيىندە ءتىنتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن. جەرگىلىكتى اسكەر مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى رەفەرەندۋم وتكىزۋگە قارسى شىعۋدان باس تارتقان سوڭ، يسپانيا بيلىگى كاتالونياعا ۇلتتىق گۆارديا مەن ارنايى جاساق ساربازدارىن كىرگىزەدى. رەفەرەندۋم قانداي دا ءبىر حالىقارالىق باقىلاۋشىلاردىڭ قاتىسۋىنسىز وتكەن. ۇيىمداستىرۋشىلار باستاپقىدا داۋىس بەرۋشىلەر ءوز داۋىسىن ەلەكتروندى چيپتەر ورناتىلعان كارتالار ارقىلى بەرەدى دەپ جوسپارلاعان. الايدا ورتالىق بازا ءوز جۇمىسىن باستاماي جاتىپ توقتاتقاننان كەيىن، بارلىعى ءوز داۋىسىن ەسكىشە بيۋللەتەن ارقىلى بەرگەن. رەفەرەندۋمنىڭ ۇيىمداستىرىلۋ دەڭگەيى تومەن بولعانى سونشالىق، كەز كەلگەن ادامنىڭ ۇيدەگى پرينتەر ارقىلى بيۋللەتەن جاساپ، ونى قالاعان سايلاۋ جاشىگىنە اپارىپ تاستاي بەرۋىنە مۇمكىندىگى بولعان. بىراق وسىنىڭ بارلىعىنا قاراماستان جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى "ەل حالقىنىڭ 90,9 پايىزى تاۋەلسىز ەل بولۋدى قولداپ داۋىس بەردى" دەگەن مالىمدەمە تاراتقان.

فوتو: elpais.com

بىراق كوپتەگەن يسپانيالىق جانە حالىقارالىق ساراپشىلار رەفەرەندۋمنىڭ شىن مانىندەگى قورىتىندىسى بۇل ەمەس دەپ ەسەپتەيدى. ولاردىڭ ويىنشا، كاتالونيا بيلىگىنىڭ ەشقانداي حالىقارالىق ۇيىمدار مەن رەسمي ءمادريدتىڭ كەلىسىمىنسىز وتكىزگەن رەفەرەندۋمىنىڭ شىن مانىندەگى قورىتىندىسى -پوليتسيامەن قاقتىعىستا زارداپ شەككەن 844 ادام. ونىڭ وزىندە ولاردىڭ قانداي دارەجەدەگى دەنە جاراقاتتارىن العاندىعى جايىندا نە رەسمي مادريد بيلىگى، نە كاتالونيا بيلىگى ەشبىر مالىمەت تاراتپادى. جەرگىلىكتى باق وكىلدەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، پوليتسيامەن قاقتىعىس كەزىندە ءبىر ادامنىڭ كوزىنە وق تيگەن جانە ءبىر ادام ينفاركت العان. كاتالونيا اۆتونومياسىنىڭ رەسمي وكىلى جوردي ءتۋرۋلدىڭ ايتۋىنشا، ەل بيلىگى رەفەرەندۋم وتكىزۋگە  2315 سايلاۋ ۋچاسكەسىن اشپاق بولعان. بىراق ۇلتتىق گۆارديا مەن ارنايى جاساق ساربازدارى ولاردىڭ تولىققاندى جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەرمەگەن. ءتىپتى 207 سايلاۋ ۋچاسكەسىن جاۋىپ تاستاعان.

قازان ايىنىڭ 1-ءى كۇنى وتكەن رەفەرەندۋمدا داۋىس بەرۋشىلەردىڭ اراسىندا «بارسەلونا» فۋتبول كلۋبىنىڭ ويىنشىسى جەرار پيكە دە بولعان. ونىڭ كومانداسى ءدال سول كۇنى ءوز الاڭىندا «لاس-پالماس» كومانداسىمەن ويىن وتكىزگەن. باستاپقىدا كلۋب باسشىلىعى ويىندى كەيىنگە قالدىرماق بولعان. بىراق ولاي ىستەگەن جاعدايدا تەحنيكالىق جەڭىلىس الاتىندىقتارىن ەسكەرىپ، ويىندى كورەرمەندەرسىز ستاديوندا وتكىزگەن. اتالمىش ويىنعا «لاس-پالماس» كومانداسىنىڭ ويىنشىلارى تۇتاس يسپانيانى ناسيحاتتايتىن فورما كيىپ شىققان. ويىنان كەيىن «بارسەلونا»  فك باسشىلىعى «كاتالونيانىڭ كوپتەگەن جەرلەرىندە ەل حالقىنىڭ دەموكراتيالىق جولمەن تاڭداۋ جاساۋىنا كەدەرگى كەلتىرىلۋدە» دەگەن مالىمدەمە جاساعان. ال كاتالونيا اۆتونومياسىنىڭ رەسمي وكىلى جوردي تۋرۋل رەسمي ءمادريدتى ەل حالقىنا رەپرەسسيا جاساۋدا دەپ ايىپتاپ: «ءبىز ەنريك ميلو باستاعان يسپانيا ۇكىمەتىنىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن تالاپ ەتەمىز» - دەپ مالىمدەگەن. يسپانيانىڭ وپپوزيتسيا وكىلدەرى دە ەلدە بولىپ جاتقان جاعدايلاردى پايدالانىپ، يسپانيا پرەمەر-ءمينيسترى ماريانو راحويانىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن سۇرايدى. وسىدان كەيىن ەل بويىنشا الەۋمەتتىك جەلىلەردە #RajoyDimision (راحويا وتستاۆكاعا كەتسىن) دەگەن حەشتەگتەر لەزدە تەرەپ كەتكەن.

جالپى كاتالونيا وسىعان دەيىن 2009 جانە 2011 جىلدارى يسپانيادان ءبولىنىپ شىعۋعا بايلانىستى ەلدە بىرنەشە رەت رەفەرەندۋم وتكىزگەن. بىراق ولاردىڭ بارلىعى ناتيجەسىز بولعان. 2014 جىلى كاتالونيا بيلىگىنىڭ زاڭ شەڭبەرىندە رەفەرەندۋم وتكىزۋىنە يسپانيا سوتى تىيىم سالعان. وسىدان كەيىن ولار ەلدە «ءسىز كاتالونيانىڭ تاۋەلسىز مەملەكەت بولعانىن قالايسىز با؟»  دەگەن تاقىرىپتا الەۋمەتتىك ساۋالناما وتكىزگەن. ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشا، كاتالونيا حالقىنىڭ 81 پايزى «ءيا» دەپ جاۋاپ بەرەدى. 2015 جىلى كاتالونيا پارلامەنتى يسپانيادان ءبولىنىپ شىعۋعا بايلانىستى دەكلاراتسيا قابىلداعان. ال 2017 جىلى قىركۇيەك ايىنىڭ 6-سى كۇنى ەل پارلامەنتى رەسمي ءمادريدتىڭ كەلىسىمىنسىز  قازان ايىنىڭ 1-ءى كۇنى رەفەرەندۋم وتكىزۋگە شەشىم شىعارعان. ال بۇل شەشىمنىڭ ناتيجەسى قانداي بولعانىن سوڭعى ۋاقىتتا كاتالونيادا بولىپ جاتقان جاعدايلار كورسەتتى.

“The Qazaq Times”