حايۋاناتتار پاركىن جابۋ كەرەك

بۇدان ءبىر عاسىر بۇرىن، بالكىم ەلۋ جىلدىڭ الدىندا، ءتىپتى حح عاسىر بىتكەنشە، حايۋاناتتار پاركى كەرەك بولعان شىعار. ال، قازىر ونىڭ تۇككە قاجەتى جوق. ءبىز بۇنى ۇران رەتىندە جالاۋلاتىپ وتىرعان جوقپىز، جاي عانا قاراپايىم قوعام وكىلى رەتىندە وي بىلدىرمەكپىز.

الماتى. ورتالىق ساياباق. فوتو: اۆتوردان

جاقىندا الماتى قالاسىنداعى حايۋاناتتار باعىنا باردىم. بۇرىن «زووپارك» دەگەنگە قۇلقىم بولمايتىن. سەبەبى، تورعا قامالعان اڭداردىڭ مەن ءۇشىن قىزىعى جوق سەكىلدى سەزىلەتىن. باياعى، اۋلا ىشىندە بايلاپ قويعان ءيتىڭ، نە قوراداعى سيىر، قويىڭ سياقتى بولار دەپ ويلايتىنمىن. ونىڭ ۇستىنە، نەشە ءتۇرلى اڭدى تەلەديداردان ابدەن كورىپ جۇرگەنىمىز دە اسەر ەتكەن بولار.

راسىندا، حايۋاناتتاردىڭ مەن ءۇشىن اسا قىزىعى بولعان جوق. شاعىن عانا قورشاۋدىڭ ىشىندە جاتقان ارىستان، جولبارىس دەگەن ايبارلى اڭدار ءتىپتى ادام كەلىپ جاتىر-اۋ دەپ، قاراپ تا قويمايدى. مۇلدەم ەتى ءولىپ، ءجۇنجىپ كەتكەن. تاماققا تويىپ العان جالقاۋ مىسىقتار سەكىلدى، ءمالجىپ، ماۋجىراپ ءوز بەتتەرىمەن جاتىر. ايتەۋىر، دەنەسىندە جانى بار دەمەسەڭ، ءتىرى ولىك. تابيعاتتاعى جىرتقىش مىنەزى، ايبارلى، قاھارلى، ەركىن بولمىس-بىتىمىنەن جۇرداي.

الماتى حايۋاناتتار باعىنداعى شيەبورى. 2016.11.02. فوتو: اۆتوردان

تورعا قامالعان اڭداردىڭ ءبىز ءۇشىن جابايى اڭ رەتىندەگى قىزىعى جوعىنان گورى، ولاردىڭ سونشالىق ايانىشتى ءحالى جۇرەككە اۋىر ءتيدى. اسىرەسە، اق ايۋ، قوڭىر ايۋ، قاسقىر، بۇعى، بۇركىت سەكىلدى اڭ-قۇستاردىڭ تار قاپاستاعى تاعدىرى تەرەڭ ويعا تارتتى. سونىڭ ىشىندە، قاسقىر تۇقىمداس شيە ءبورىنىڭ قيمىل-ارەكەتى كوز الدىمنان كەتپەيدى. ول توردىڭ ىشىندە تىنىمسىز اينادىپ، جەلىپ ءجۇر ەكەن. سول ارەكەتىنەن ءبىر تانعان جوق. زار جەلەدى. قانشا ۋاقىتتان بەرى وسىلاي ماعىناسىز اينالىپ كەلە جاتقانى بەلگىسىز، اياعىنىڭ اتسى تاپتاۋرىن جول بولىپتى.

الماتى حايۋاناتتار باعىنداعى اق ايۋ. 2016.11.02. فوتو: اۆتوردان

ال، سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتتىڭ كوركى، اققارلى الەمنىڭ اق پاتشاسى سانالاتىن اق ايۋدىڭ ءحالى دە سونداي ايانىشتى. تور ىشىندە ءبىر كەسەك شوركەنى كوتەرىپ، ابدەن تاۋسىلعان تۇرمەن كەلگەندەرگە ناراۋ كوز سالادى. قوڭىر ايۋ دا سولاي. تەك، كوكجال قاسقىر عانا اجارىنان تايماعان. بىراق، ىشىندە الدەبىر ىزا، كەك لىقسىپ جاتقانداي. ادامدارعا ەمەس، باسقا ءبىر جاققا قاراپ، شيرىعىپ تۇردى.

الماتى حايۋاناتتار باعىنداعى قاسقىر. 2016.11.02. فوتو: اۆتوردان

و.بوكەيدىڭ شىعارماسىنا ارقاۋ بولعان التايدىڭ كەربۇعىسىن كورگەندە ءتىپتى، جانىمىز اۋىردى. تور ىشەندەگى توپىراقتى ءمۇجىپ تۇرعان ونىڭ ءمۇيىزى اربيىپ، قابىرعاسى تال-تال بولىپ، ارىقتاپ كەتىپتى. «سەلت» ەتپەيدى. «سەلت» ەتەرگە شامادا جوق-اۋ.

الماتى حايۋاناتتار باعىنداعى بۇعى. 2016.11.02. فوتو: اۆتوردان

ايتا بەرسەڭ، اڭداردىڭ ايانىشتى ءحالى تاۋسىلمايتىن بولار. تەمىر شارباققا قامالىپ، امالى تاۋسىلىپ وتىرعان قىران قۇس تا كوڭىل جابىرقاتتى. ءبىر تال بانان ءۇشىن زور دەنەسىنە قاراماي «بي بيلەپ»، قۇلقىن اسىراعان الىپ ءپىلدىڭ تۇسىنا دا كوپ ايالدامادىق...

الماتى حايۋاناتتار باعىنداعى ءپىل. 2016.11.02. فوتو: اۆتوردان

«حايۋاناتتار پاركى كەرەك، اسىرەسە بالالار كورىپ قۋانادى، اڭ-قۇستىڭ تۇقىمى قۇرىپ كەتپەۋدىڭ الدىن الادى، عىلمي قىزمەتكەرلەر، ستۋدەنتتەر زەرتتەۋ جاسايدى» ت.ب ۋاجدەر ايتىلار. بىراق، ونىڭ ءبارى ادامنىڭ ءوز ارەكەتتەرىن دۇرىسقا شىعارۋ ءۇشىن تاپقان سىلتاۋلارى عانا سەكىلدى.

الماتى حايۋاناتتار باعىنداعى بۇركىت. 2016.11.02. فوتو: اۆتوردان

بۇگىنگى تاڭدا تەحنولوگيا دامىدى. بالالار اڭ مەن قۇستى ونلاين تۇردە، تابيعاتتىڭ ءوز قويناۋىنان-اق تىكەلەي قىزىقتاي الادى. باسقاسىن ايتپاعاندا، حايۋاناتتار دۇنيەسىن ۇزبەي كورسەتەتىن «animal planet» ارناسى سوعان دالەل. ال، ادامدار اڭ-قۇستى تىكەلەي ءوز كوزىمەن كورسىن دەسەك، ۇلكەن تابيعي قورىق جاساپ، بىتكەن اڭ-قۇستىڭ ءتۇرىن سوعان قويا بەرۋگە بولار ەدى. تەمىر توردىڭ ءيا اينەك قۇتىنىڭ ىشىندەگى ءولى-ءتىرىسى بەلگىسىز حايۋاناتتاردى قىزىقتاعاننان گورى، تابيعات اياسىندا ەركىن جۇرگەن اڭ-قۇستى تاماشالاعان الدەقايدا قىزىق، اسەرلى بولماي ما؟!

الماتى حايۋاناتتار باعىنداعى ايۋ. 2016.11.02. فوتو: اۆتوردان

بۇنداي ءتاسىل ءتىپتى، ءحىح عاسىردا-اق جۇزەگە اسقان. گەرمانيالىق كارل حاگەنبەك ەسىمدى ادام، حاگەنبەك حايۋاناتتار قورىعىن قۇرىپ، ءوزى جيناعان اڭ-قۇستاردى سوندا ۇستاعان. تابيعات ەركەلەرىن تار قاپاستا، توردا ۇستاعاننان گورى سونى پايدالى، ادىلەتتى دەپ تاپقان. باسقا ەلدى كىم ءبىلسىن، بىزدەگى حايۋاناتتار پاركىنىڭ شارت-جاعدايى اسا تولىق ەمەس-اۋ. كەيبىر اڭداردىڭ ءولىپ قالعانى تۋرالى ەستىپ تۇرامىز. ولاردىڭ ولىمىنە كەلگەن ادامدار دا سەبەپشى بولاتىن ساتتەر كەزىگەدى. قولدارىنداعى ءتۇرلى ىشپەك-جەمەس سۋسىندارىن بەرەمىز دەپ، ۇساق اڭ-قۇستى اجالعا دۋشار ەتكەن جايتتەر جوق ەمەس.

جولبارىستىڭ ماۋلەندەرى.

قازىر ادامزات دۇنيەسى دامىعان سايىن، تابيعات، حايۋاناتتار الەمى ازىپ بارا جاتىر. اڭ-قۇستى پاركتەن، توردان تاماشالاۋ بۇرىنعى جابايى ءتاسىل، ەسكى ءادىس دەۋگە بولدى. كەرىسىنشە، ولاردى ەركىن تابيعات اياسىنا جىبەرسەك، ول ادامدارعا قىزىقتى، تارتىمدى بولار ەدى، سونىمەن قاتار، حايۋاناتتاردىڭ قۇقىنا قۇرمەت ەتىپ، ازايىن بارا جاتقان اڭ-قۇستاردىڭ ەركىن الەمىن جاسار ەدىك. اڭ مەن قۇستى ءتاڭىر يەمىز تابيعاتتىڭ تۋىندىسى ەتىپ جاراتتى عوي، ولار تەك تابيعات اياسىندا عانا ءوزىنىڭ شىنايى بەينەسىن، بولمىسىن كورسەتەدى جانە سونىسىمەن عاجايىپ.

بەك ايدار

«The Qazaq Times»