Tayuan keñistigine kirgen Qıtay wşaqtarı. Foto; VOA.

Gonkong öziniñ jetkilikti deñgeydegi narazılığın körsetti. Rekordtıq sandağı şeruşiler bir jaz boyı Hañkoñ köşelerin bosatpay, twtas älem nazarın özine audardı. Amal ne, tegeurindi kommunistik rejim öz şeñgelin salıp, bwl künde Hañkoñda öz degenin jasay bastadı. Ärine, qazir de narazı top barlıq mümkindikterin paydalanıp, qarsılığın bildirude. Äytkenmen, köp ötpey Beyjiñ biligi Hañkoñdağı  özine qarsı küşterdi tolıq baqılauına aladı dep kütilude. Osılayşa Qıtay irgesindegi «Batıs qaqpası», «Demokratiya körigi», «Aziyanıñ jwldızı» QKP-nıñ şılauına ketpek. Eger process eş tosqauılsız jalğasa berse, kelesi kezek Tayuanğa (Tayvan') kelgeli twr.

Qıtay Halıq-azattıq armiyasınıñ qazirgi äreketterinen Qıtaydıñ kelesi nısanası Tayuan ekenin twraqtandıruğa boladı. Soñğı uaqıttarda Qıtaydıñ äue küşteri Tayuan keñistigine jii kirip, aralğa jaqın keñistiktegi belsendiligin arttırdı. Sonıñ qatarında Qıtaydıñ iri bombalauşı wşaqtarı men quattı şabuılşı jauıngerlik wşaqtarı da bar. Bwl ärine, Tayuan qorğanıs küşterine qısımdı auırlatadı. Tınımsız äue qaupine qarsı äreketter Tayuannıñ şabuılğa qarsı erik-jigerin älsiretui mümkin. AQŞ pen Tayuannıñ bwrınğı äskeri şendileri jağınan bwl «Swr aymaq» taktikası dep atalğan.

Şın mänisinde, Qıtay-Tayuan arasındağı qaqtğıs qaupi soñğı on jıldıqtağı eñ joğarı deñgeyde twr. Qıtaydıñ äskeri wşaqtarı derlik kün sayın Tayuan keñistigine kiredi, key künderi birneşe ret qaytalanadı.  Tayuan Qorğanıs ministrligine silteme jasağan Reuters agenttigi qırküyekten beri qaray Qıtay wşaqtarı bwnday operaciyalardı 100-den astam ret orındağan eken. Qıtay Halıq-azattıq armiyasınıñ qazirgi äreketterin bağalağanda, Tayuanğa bağıttalğan äue qısımdarı aldağı uaqıtta teñiz äskeri-jattığuları, kiber-şabuıl jäne diplomatiyalıq oqşaulau äreketterimen qostaluı mümkin.

Atalğan «Swr tüsti aymaq» taktikası Qıtay üşin tiimdi ekeni bayqaladı. Qıtaydıñ qorğanıs byudjeti qazir älemde ekinşi orında. Öziniñ zor mümkindikterin paydalana otırıp, Tayuan sındı şağın eldiñ keñistigine tınımsız äskeri wşaqtarın jiberip, qarsılasın qorğanıs şığındarına batıradı jäne bwl äreket wzaq uaqıtqa jalğassa Tayuannıñ qarsı küresuge degen küş-jigeri älsireydi.

Qıtaydıñ qazirgi basşısı Şi Jinpiñ bilikke kelgennen keyin eldiñ äskeri quatın qarqındı damıttı. Äsirese, teñiz jäne äue küşteri Qıtay tarihındağı eñ äleuetti deñgeyge jetti. Şi öziniñ ökiletti kezeñinde Tayuandı Qıtayğa tolıqtay bağındıru arqılı tarihta qalğısı keletini anıq körinip keledi. Keybir aqparat qwraldarı bölisken äskeri sarapşılardıñ pikirine qarağanda, qazirgi äskeri quatımen Qıtay Tayuandı bir kün işinde jaulap aluğa qabiletti. Ärine, bwl tek Qıtay Halıq-azattıq armiyasınıñ quatın negiz etkendegi bağalau. Bwl arada Tayuannıñ da özindik qorğanıs qabiletin bağalamauğa bolmaydı.

Biıl Qıtay kommunistik biligi öziniñ wlttıq müddelerine qatıstı keybir mäselelerde şın kespirin körsetti. Gonkong, ündi-qıtay şekara janjalı, Tayuan, Oñtüstik Qıtay teñizi, AQŞ-pen bolğan mämileler de Beyjiñ biligi birjaqtı wstanımın qorğaudan bas tartpaytının bayqattı. Aytalıq, bwğan deyin Tayuanğa «qaru arqılı nemese qarusız bağındıru teoriyaları» pikirtalastı küyde bolğan. Al, qazir bwnday pikirtalas toqtap, Tayuandı qaru arqılı bağındırudıñ ıqtimal josparları tüzilip jatqanı anıq. Bwnday boljamdı Tayuan Qauipsizdik qızmetiniñ ağa keñesşileri de rastap otır. «Reyter» agenttigine bergen pikirinde olar «Qıtay biligi qazir äskeri is-qimıldardıñ ıqtimal josparların talqılau jäne twjırımdau kezeñinde» degen közqarastarın bölisken.

Degenmen, Qıtaytıñ Tayuan isteri jönindegi keñesi bwnday pikirlerdi teristep mälimdeme de jasağan.  Olar Qıtay äli de bwrınğı wstanımında, Tayuanmen beybit jolmen birgiu wstanımın qoldap keledi degen. Biraq, Tayuan Wlttıq Qorğanıs ministrligi Qıtaydıñ «Swr tüsti aymaq» taktikasına qarsı twru teñiz jäne äue patrul'derin küşeytip, jauıngerlik dayındıqtı arttıratındığın mälimdedi. Tayuan äskerleri «Arandatpau jäne jaudan qorıqpau» wstanımdarın bekemdeuge tırısuda.

Tayuan men Qıtay arasındağı ıqtimal soğıs qateriniñ taldauğa, saraptauğa twratın twstarı meylinşe köp. Qazirşe, eki eldiñ arasında qaqtığıs qateriniñ eñ joğarı deñgeyde twrğanın aytudıñ özi jetkilikti. Tayuan taqırıbı bir qarağanda bizden alıs, qatıssız taqırıptıñ biri körinedi. Anığında olay emes, eger Qıtay öziniñ şığısı men şığıs oñtüstigindegi barlıq mäselelerin öz müddesine şeşse, kezek Ortalıq Aziyağa keleri sözsiz.

“The Qazaq Times”