KHDR üşin Kim Çen In Qwday da, qwdaydan bılay da emes. Foto: naked-science.ru

Britaniya baspasözi: KHDR älemdegi «jiirkenişti» tärtip retinde

"i" gazeti sarapşı Ien Birrelldiñ «Soltüstik Koreyanıñ faşistik basşısınıñ özin saqtauına degen darını orasan zor jäne ol bükil älemge köp qater wsınıp otır» attı maqalasın jariyaladı. Bwl turalı bbc.com jazdı.

Onıñ Malayziyadağı ağası Kim Çen Nam qatıgezdikpen öltirildi. Bwl ölimniñ sebebi belgisiz, biraq olar Soltüstik Koreyanıñ beynesin öte qaterli, öz erejelerimen ömir süretin, adamdardı öltiretin, sonımen qatar yadrolıq qaru jasaytın el retinde körsetedi.

Soltüstikkoreyalıq basşı Kim Çen In sayqımazaqqa wqsauı mümkin, wqsaydı da, ol qorıqqan adamdarmen qorşalğan erke absolyutti monarh, ondağı adamdar ärbir kişigirim kelispeuşilik ölimge äkep soğuı mümkin ekenin biledi.

Şeksiz qatıgezdik, qarumen qorqıtu jäne jauğa qarsı jürek mwzdatatın qaterler Ien Birrelldiñ özin-özi qorğauına bağıttalğan.

Bwl memleketti näsilşildik sıbaylasqan elita basqaradı, ol 25 million halıqtı ärdayım qorqınışta wstap otır dep jazadı basılım.

Basşılıq ürey tudıratın jäne boljap-bolmaytın äreketterge baruı mümkin, biraq olarda qatal logika bar- şeksiz qatıgezdik, qarumen qorqıtu jäne jauğa qarsı jürek mwzdatatın qaterler özin-özi qorğauına bağıttalğan.

Derekterge qarañızdar. Bwl el öte qarqın damıp kele jatqan derjava –Qıtay men tabıstı jäne serpindi Oñtüstik Koreyanıñ ortasındağı kişkentay memleket.

Soltüstik Koreyanıñ ekonomikası Latviya ekonomikasımen tepe-teñ.

El milliondağan adamnıñ ömirin alğan aştıqtı da bastan ötkizdi. Biraq bwl eldi basşılıqta qanday da bolmasın bağamen qaludı közdeytin äulet basqarıp otır. Bwl tärtip 70 jıldan beri basqarıp keledi, elita özin jaqsı sezinedi, al eldiñ ösip kele jatqan yadrolıq küş-quatı tipti iri memleketterdiñ Soltüstik Koreyamen abaylap qatınasu kerektigin bildiredi.

Aqırındap, birte-birte bwl mwralıq diktatura öz ayasın keñeytude. Jaqında ol iri amerikalıq qalalardı «ot teñizine» aynaldıruı mümkin, ol birneşe ret ses körsetken bolatın.

Donal'd Tramp Kim Çen Indı yadrolıq qarudan bas tartuğa köndiremin dep oylaydı. «Bwl jigit oyın oynamaytının moyındau kerek»,-dedi ol jaqında.

Demokratiyanıñ kütpegen qateri

Guardian öziniñ redakciyalıq maqalasında beyresmilik şekarasın qısqartu demokratiyanıñ joyıluına äkep soğuı mümkin deydi.

Sizdiñ smartfonıñız biletin aqparattı tipti HH ğasırdıñ qwpiya qızmetiniñ örşil oficeri qwpiya baqılau kömegimen de ala almas edi.

Bizge belgili mälimetterge süyensek,  Cambridge Analytica firması Donal'd Tramptıñ saylau aldındağı nauqanına kömektesti dep esepteydi, biraq köptegen sarapşılar mwnı joqqa şığarıp otır.

Öz kezinde amerikandıq wrlıqşı Uilli Satton: «Men bankterdi tonaymın, öytkeni aqşa däl sol jerde» degen. Däl solay saylau aldındağı nauqan "Feysbuk", qoldanadı, öytkeni saylauşılar sol jerde. "Feysbuk" adamdardı sendiruge nemese sendirmeuge qolaylı orın. Biz mwnı «jalğan jañalıqtar» mısalında kördik. Biraq bwl köpşilikpen talqılanadı.

"Feysbuk"-tağı habarlamalar men jarnamalar bir adamğa nemese adamdar tobına bağıttalğan. Olardı top şeñberinen basqa eşkim köre almaydı.

Bizdiñ demokratiyalıq ülgi köpşilik nauqanğa jäne jasırın dauıs beruge negizdelgen. Biraq bwl tehnologiyanıñ damuı adamdardıñ kim üşin jäne ne üşin dauıs beretini köpşilikke belgili bolıp qalsa,   barlığın basınan ayağına deyin özgertui mümkin, degenmen, ayğaqtardı ol jasırın türde alatın boladı jäne onı köpşilik alañda talqılay almaydı.

Key mağınada bwl demagogtarğa, ädiletsiz qorğauşılarğa wqsaydı, jäne jarnamalıq agentikter adamdardı aynaldırdı, biraq mwnı qoldanu bwl ürdisti jeñildetedi jäne tiimdi etedi.

Bwl aqparattı qoldanu mümkindigin bizdiñ arnayı qızmettiñ iskerligin baqılağanday qadağalauımız kerek. Demokratiya osını talap etedi, dep sanaydı Guardian.

Fariza Mwqanova

"The Qazaq Times"