QR twñğış prezidenti N. Nazarbaev. Foto: Financial Times.

Ötken aptanıñ soñında Batıstıñ ıqpaldı basılımdarınıñ nazarı eki taqırıpqa köbirek toqtaldı. Biri Ortalıq Aziyadağı sayasi özgerister, ekinşisi Süriyada territoriyası joyılğan, biraq armiyası bar «Islam memleketi» küşteri.  Bwl eki taqırıp Batıs elderin avtoritarizm men terrorizmniñ bolaşağı turasında oylandırmay qoymaydı.

Batıstağı tanımal basılımdarınıñ biri Financial Times Nazarbaevtıñ öz ökilettiligin toqtatuı jäne bas qala atınıñ özgertiluin talqılağan. «Nazarbaev otstavkağa ketkenimen bilikten alıs ketken joq», – dep jazğan Financial Times. Sonday-aq, 79 jastağı liderdiñ Qauipsizdik keñesin basqarıp, ömir boyı wlt köşbasşısı bolıp qala beretinin, al onıñ potencialdı mwrageri retinde Dariğa Nazarbaevanıñ dayındalğanın jazğan. Degenmen atalğan basılım, osınşama özgeristerge qaramastan, «Nazarbaev däuiri» ayaqtalıp kele jatır dep esepteydi.

Biraq, batıstıq basılımdardıñ birqatarı post-keñestik respublikanıñ avtoritarlıq dinastiyadan köri, demokratiyalıq elge aynaluğa beyim dep ümit artadı. Sonıñ özinde, Keñes odağı qwlağannan keyin elde Nazarbaev öz biligin ornatqanın, memlekettik instituttar men saylaudı bilik öz baqılauında wstağanın, negizgi aktivterde Nazarbaev pen oğan jaqın adamdar ielik etetinin aşıq jazğan. Bwğan qosa elde tereñdep ketken korrupciya men adam qwqığınıñ bwzıluı sındı kürdeli mäselelerdiñ bar ekenin sınğa alğan. Bwğan ükimetti sınğa alğan azamattarğa oydan şığarılğan qılmıstar tağılıp, mitingiler küşpen taratılatının mısalğa aladı. Degenmen, Financial Times basılımı Nazarbaevtı özge orta aziyalıq liderlerge qarağanda ayırmaşılığı zor dep bağalağan.

BBC bolsa: «Nazarbaev – öte aqıldı avtokrat. Ol memleketti qwrıp, Qıtay men Reseydiñ ortasında twrğan, bir jağınan Europağa şektesetin eldi qol astına wstap twrdı. Täjikstandağıday azamattıq soğısqa jol bermedi nemese Özbekstan men Türkimenstanğa wqsas bütindey jeke basqa tabındıru sayasatın jürgizbedi», – dep bağalaydı. BBC sonday-aq, Nazarbaevtıñ narıqtıq ekonomikanı tüzip, elge investorlardı bastap kelgenin, 2017 jılı elge tartılğan investiciya köleminiñ 147 mlrd AQŞ dolların qwrağanın aytıptı.

Biraq, ärine eşkim de mäñgilik emes. Özinen keyin kimniñ prezident boluı Nazarbaevtı da köbirek oylandırğanı sözsiz. Äsirese, 2016 jılı Karimovtıñ qaza boluı onıñ bilikti tınış küyde basqa bireuge ötkerip beru turalı plandarın tezdetken boluı mümkin deydi batıstıq BAQ. Alayda, wzaq uaqıttan beri josparlanğan plan bolmağan künde de, Dariğa Nazarbaevanıñ Senat basına kelui – onı öziniñ mwrageri retinde körgisi keletinin añğartadı dep qaraydı.

Financial Times bolsa post-keñestik memleketterdi eki lagerge böledi. Aytalıq, Gruziya, Ukraina, Qırğızstan jäne Armeniya qatarlı elder revolyuciya arqılı demokratiyalıq jolğa tüsuge wmtılğan bir lager retinde esepteydi. Al Qazaqstandı ekinşi lagerdegi elderdiñ qatarına qosadı. Bwl qatarda Äzirbayjan men Belarus'ti mısal etedi. Ilham Alievtiñ bilikti Geydar Alievten mwrağa alğan bolsa, Lukaşenko öziniñ wlın mwrager retinde dayındap otırğanın alğa tartqan.

Qazaqstandıq sayasattıñ bolaşağı turalı söz etkende, atalğan basılımdar, eger qazaq biligi de dinastiyalıq jolğa bet alatın bolsa, onda klandıq kapitalizmge batıp, demokratiyadan auılı alşaqtay tüsu qaupiniñ bar ekenin eskertedi. Al kerisinşe, Nazarbaev nemese onıñ mwrageri aşıq jüye qwrıp, ädil saylau arqılı biliktiñ almasuın qamtamasız etse, onda onıñ «Wlt köşbasşısı», «Elbası» ataqtarı layıqtı berilgen bolıp sanaladı, äri osıdan keyin ğana bas qalanıñ atın özgertu turalı oylansa orındı boladı dep qaraydı.

“The Qazaq Times”