Foto: rus.err.ee

Osıdan tura eki jıl bwrın Eurodaq pen Türkiya arasında küşine engen kelisimşart boyınşa Ankara Europağa bas sauğalauşı bosqındarğa tosqauıl jasau üşin bar küşin jwmsauı kerek bolatın. Büginde Bryussel' atalğan kelisimniñ sätti jüzege asırılğandığına europalıq qoğamnıñ közin jetkizgisi kelgenmen, halıqaralıq sarapşılardıñ pikirinşe atalğan mäsele boyınşa közdelgen maqsat öz märesine jetpegen.

Kelisimşartqa säykes, Süriyadan EO territoriyasına zañsız türde tabanı tigen ärbir migrant üşin Euroodaq Türkiya tarapınan süriyalıq bir bosqındı zañdı türde qabıldauğa mindetti. Alayda, Eurokomissiyanıñ mälimetine zer salsaq, "1:1 zañınıñ" saqtalmağanına köz jetkizuge boladı. Eurokomissiya bergen statistika boyınşa, eger eki jıl işinde EO Türkiya şekarasınan 12, 5 mıñ migrant qabıldap alğan bolsa, şamamen 2,1 mıñ migranttı keri qaytarğan. YAğni, körip otırğanımızday, arasalmaq altı esege az.

Üstimizdegi jıldıñ aqpan ayında Italiya men Vatikan elderine jasağan saparında Türkiya prezidenti R.T.Erdoğan EO-tıñ Ankarağa köşi-qon dağdarısın retteu üşin qajetti 6 mlrd euro töleu turalı uädesin orındamağanın aytıp, şağımdanğan bolatın. "EO bosqındardı asırauğa qajetti 6 mlrd euro töleuge uäde bergen bolatın. Alayda, büginge deyin biz tek 900 mln euro ğana aldıq" , - degen Erdoğan, atalğan qarjınıñ memlekettik qazınağa emes, halıqaralıq wyımdar arqılı Türik Qızıl jartı ay qoğamına audarılğanına basa nazar audarttı. Eger EO Ankaranıñ bosqındardı öz territoriyasında bwdan bılay da wstap twrğanın qalasa, onda Bryussel' Türkiya tarapına atalğan qarjını tügel audarıp qana qoymay, kezinde öz mindetine alğa jauapkerşilikti orındauğa mäjbür.

Bwl jerdegi negizgi äñgimeniñ törkini Euroodaqtı bası artıq bosqındardan qorğauşı rölin atqaruşı Tayau Şığıs elderinen, sonıñ işinde eñ aldımen Süriyadan ağılğan bosqındar üşin qajetti lagerdi qarjılandıruda bolıp twr.  Büginge deyin bir-birine ayıp tağıp kelgen qos taraptıñ (EO jäne Türkiya) talabımen atalğan kelisimşart birneşe märte qayta qaralğan bolatın. Byurssel' Türkiyağa bosqındardı qajetti deñgeyde wstap twra almadı degen kinä artsa, al Ankara EO-tıñ qarjılandıru turalı uädesiniñ swyılıp ketkendigine narazı. Osı twsta ayta ketetin tağı bir jayt, Türkiya territoriyasındağı bosqındar sanı jağınan älem boyınşa birinşi orında twr. Türkiyanıñ İşki ister ministrligi, bosqındar mäselesi jönindegi basqarmanıñ mälimetinşe, elde 3,3 mln.nan astam siriyalıq azamat tirkelgen. Olardıñ 230 mıñı 10 äkimşilik aymaqtağı 21 lagerde twrıp jatsa, qalğanı 81 şetkeri aymaqqa bas sauğalağan.

Sarapşılardıñ pikirinşe, Süriyanıñ soltüstik-şığısında äreket etuşi "Zäytün bwtağı" operaciyası köptegen jaña bosqındardıñ payda boluına jol aşıp otırğan sıñaylı. Süriyadağı adam qwqıqtarı jönindegi ğılımi mekemeniñ mälimetine qarağanda, ötken aptanıñ özinde 150 mıñ afrindik twrğın öz üylerin tastap ketuge mäjbür bolğan. Al olardıñ basım köpşiligi Süriya-Türkiya şekarasına bağıt alğan.

EO elderi men Türkiya arasındağı qarım-qatınas äsirese 2016 jıldıñ 15 şildesindegi töñkeris äreketinen keyin uşığa tüskeni belgili. Ankara Fetullah Gülenniñ jetekşiligindegi "FETO" wyımına qarsı äreketine jetkilikti deñgeyde qoldau körsetpegenin aytıp bağuda. Onıñ sebebi retinde, wyımnıñ köptegen müşeleriniñ  Europağa bas sauğalap jatqandıqtarın alğa tartuda. Bwdan bölek, Kürd Jwmısşı Partiyası belsendileriniñ EO elderine at basın jii bwrularınıñ kesirinen de Ankara europalıq odaqtastarına degen senimin joğaltqan siyaqtı. Türkiya ükimetiniñ uäjine qwlaq türsek, eger Kürd Jwmısşı Partiyası Türkiyada terrorlıq wyım dep tanılsa, onda nelikten onıñ müşeleri men jaqtastarı Europa qalalarında jiındar ötkizu mümkindigine ie bolıp, reykruntingtik qızmettermen aynalısıp, qarjılıq qoldaular tabuda?  Mine, Ankaranıñ qıtığına tiip twrğan mäseleniñ tağı biri osı bolsa kerek.

Özine bağıttalğan osınday sıni pikirlerdi sayabırsıtu maqsatında bolsa kerek, ötken aptada Eurokomissiya EO-nıñ Türkiyadağı bosqındar üşin 3 mlrd euro köleminde tranş jwmıldıruğa dayın ekenin habarlağan bolatın. Al Türkiya men EO arasındağı kelisimniñ negizgi şarttarınıñ biri retinde qarastırılğan Şengen aymağına şığuşı türik azamattarına vizasız rejim mäselesiniñ birjaqtı etiluine äli köp uaqıt bar sekildi.

EO-tıñ köşi-qon mäselesi jönindegi komissarı Dimitris Avramopulostıñ mälimdeuinşe, Bryussel' men Ankara birinşi kezekte qauipsizdikke qatıstı ekijaqtı mämilege kelgenderi jön. "Türkiya Europalıq Keñes pen EO standarttarına jaqın bolu üşin öz zañnamasına birqatar özgerister engizui tiis. Türkiya öziniñ terrorizm turalı tüsinigin Europalıq Keñes pen EO standarttarına säykestendirui kerek" , -deydi.

“The Qazaq Times”