Foto: YouTube

Şetelik BAQ ökilderinen bastap, qazaqstandıq BAQ-qa deyin jarısa jazıp, sızıp, aytıp jatqan qazaq-qırğız qarım-qatınasınıñ uşığıp twrğanına bir aydan astam uaqıt ötti. Qazaqstandı biri maqtap, biri dattap jürgen qırğız prezidenti Almazbek Atambaev qazaq biligin sınap kün ara mälimdeme jasaudı ädetke aynaldırdı. Qazaqstan biligi oğan qarsı resmi jauap qatpasa da şekara küşeytu, qırğız süt önimderin elge kirgizbey qoyu sındı türli qadamdarğa baruda. Jalpı qazaq-qırğız qarım-qatınasındağı dau Qırğızstanda prezident saylauı ayaqtalsa da basılar emes.

Qırğız elinde prezident saylauı ayaqtalğanına bügin üşinşi kün. Biraq eldiñ qazirgi prezidenti Almazbek Atambaev qazaq biligine qarata mälimdeme jasauın toqtatar emes. Köpşilik Atambaevtıñ bwğan deyingi mälimdemelerin saylau kezinde öziniñ sayasi izbasarı Sooronbay Jeenbekovqa wpay jinap beru üşin jasadı» dese, qazir onıñ ne üşin daurığıp jau izdep jürgenin eşkim döp basıp ayta almaydı. Öytkeni ol mälimdeme jasağan sayın qazaq biligine toqtalıp ketetin bolğan. Atambaev tipti öziniñ soñğı aytqan sözinde Qazaqstan men Resey arasına ot salıp, AQŞ-tı da aynalıp ötpedi. Ol qırğız studentterine prezident şäkirtaqısın beru saltanattı şarasında: «Men mümkin bwğan deyin Nazarbaev jayında emociyağa berilip köp dünieni dwrıs aytpağan şığarmın. Ol kisi de men siyaqtı sengiş adam. Mümkin onıñ basındağı problema menikinen qarağanda köp şığar. Biraq onıñ janındağı oligarhtardıñ qoyğan maqsatı basqada. Qazaqstan bekerden-beker kirill älipbiinen, latın älipbiine köşeyin dep jatqan joq. Bwl - Reseyden alşaqtau. Reseymen şakaralas audandarda Qazaqstan AQŞ äskerimen birge birikken oqu-jattığu jwmıstarın ötkizude. Soñğı jıldarı biz Qazaqstannıñ Euraziyalıq ekonomikalıq odaqtı qwlatu üşin türli qadamdar jasap jatqanın körip otırmız» - dep mälimdeme jasadı. Atambaevtıñ Qazaqstan tarapına qarata aytqan bwl pikiri bwrınğı pikirlerden özgerek ekendigin esti adam birden bayqaytını anıq. Ol bwğan deyin Qazaqstandağı jemqorlıq pen wrlıq jayında aytıp kelse, endi Resey men Qazaqstan arasına ot jağuğa kirisken.

Keşeli beri Qazaqstan men Qırğızstan bwqaralıq aqparat qwraldarı resmi Bişkektiñ Talas su qoymasındağı sudı Qazaqstanğa qarata ağızıp jibergeni jayında jarısa jazuda. Qırğızstan auıl, su jäne tamaq önerkisibi ministrligi taratqan mälimet boyınşa, 1975 jılı salınğan Talas su qoymasına jöndeu jwmıstarın jürgizu maqsatında qoymadağı su 18 qazan küni tolığımen jiberilgen. Bwnıñ qazaq-qırğız qarım-qatınasındağı jağdaylarğa eşqanday qatısı joq, tek säykestik qana. Biraq bir qızığı qazan ayınıñ 10-ı küni Qazaqstan tarapı da şekaranı küşeytilgen rejimge köşirgende ol jağdaydıñ Atambaev mälimdemelerine eşqanday qatısı joq degen bolatın. Osı jağdaylardan keyin köptegen qarapayım qırğızstandıqtar äleumettk jelilerde «qazaqtar biz senderge qarata Talas su qoymasındağı sudı tolığımen jiberdik, endi ne isteydi ekensiñder köreyik. Al şekaranıñ jabıluı bizge ğana emes, senderge de qiındıq tuğızadı. Endi Qazaqstanda azıq-tülik bağası qımbattaytın boladı» - degen mağınada türli posttar jaza bastağan. Biraq qırğızstandıq ğalamtor qoldanuşılarınan qazaq internet paydalanuşıları da qalıs qalıp jatqan joq. Olar da öz kezeginde Atambaevtan bastap, kezinde qırğızdar basın alğan Kenesarı hanğa deyingi aralıqtı tolıqtay jazıp, sızuda. Köptegen sarapşılar men sayasatkerler «Atambaev pen Nazarbaev teketiresi qos eldiñ halqına äser etip jatqan joq. Bwl tek qazaq-qırğız biliginiñ mäselesi» dep gazet, jurnal, sayt betterinde aytıp jatır. Biraq olar äleumettik jelilerde bolıp jatqan Qazaqstan men Qırğızstan azamattarınıñ mıltıqsız maydanın bayqamağan tärizdi. Nemese körip twrsa da Ortalıq Aziya elderiniñ biligine tän qoğam dertin jasıru taktikasın wstanğan. Bir sözben aytqanda Atambaev pen Nazarbaevtıñ bwl jolğı janjalı eki wlttı bir-birine qarsı qoymasa da, qos eldiñ qoğamın eki topqa bölip tastadı.

Endi qazaq-qırğız qarım-qatınasınan Qırğızstannıñ su jaña prezidenti Sooronbek Jeenbekovke qaray auıssaq. Jeenbekovtıñ prezident saylauında jeñip şığuı tikeley Almazbek Atambaevqa baylanıstı bolğandığın sayasi sauatı bar adam aytpasa da tüsinedi. Äytpese osı uaqıtqa deyin aldın ala boljamdar boyınşa halıqtıñ 65 payızı qoldap kelgen Ömirbek Babanovtıñ 33,47 payız dauıs jinağanına kim senedi? Biraq bwl bölek äñgime. Biz bügin ol jayında emes Sooronbay Jeenbekov jayında äñgime qozğaytın bolamız.

Qazannıñ 16-sı küni saylauda Jeenbekov jeñiske jetti degen habar tarağan bette Sooronbay Jeenbekovtı birinşi bolıp Resey prezidenti Vladimir Putin qwttıqtadı. Odan keyin barıp Qazaqstan basşısı Nwrswltan Nazarbaev pen Özbekstan prezidenti Şavkat Mirzieev qwttıqtau telegrammaların jiberdi. Biraq üş prezident te qwttıqtau hattarında Almazbek Atambaev jayında bir auız söz aytpadı. Şeteldik sarapşılardıñ sözinşe, Qazaqstan, Özbekstan jäne Resey basşılarınıñ qwttıqtau hattarında Almazbek Atambaevtı eleusiz qaldıruı Sooronbay Jeenbekovke belgili bir därejede eskertu boluı mümkin. Olar osı arqılı Jeenbekovke «Atambaev sayasatın jalğastıru körşiles memlekettermen dostıq qarım-qatınas ornatu qiındıq tudıratının» meñzegen. Öytkeni Atambaevtıñ eki künniñ birinde Nazarbaev tarapına sıni pikirlerin qarşa boratuı TMD elderi prezidentteriniñ eşqaysısına wnamağanı belgili. Al Jeenbekovtıñ Atambaev izbasarı ekenin eskersek, onda oğan aldağı uaqıtta körşi memleketterdiñ basşılarımen, äsirese Qazaqstan biligimen kelisimge kelmese baylanıs ornatu qiın bolatını sözsiz. Biraq Sooronbay Jeenbekov qazirdiñ özinde Nwrswltan Nazarbaev jayında jaqsı pikirde ekendigin aytıp ülgerdi. Ol prezident saylauınan keyin jurnalistermen kezdesude: «Men Nwrswltan Nazarbaevtı körşi eldiñ basşısı retinde sıylaymın. Al qazaq-qırğız şekarasındağı dau ol uaqıtşa mäsele» - dep mälimdedi. Ol prezidenttik qızmetke resmi kiriskenen keyin, qazaq biligi jayında türli mälimdeme jasağan men emes Almazbek Atambaev,ol ekeumiz eki bölek adambız dep aytuı äbden mümkin. Öytkeni bwl sayasat, al sayasatta kez kelgen qwral tiimdi. Atambaev qazaq biligin jamandau arqılı Ömirbek Babanovtı halıqqa «qwbıjıq» qılıp körsetip, Jeenbekovqa jeñisti jwlıp alıp berse, Jeenbekov endi «Atambaevtı bilem, biraq bauırlas eldiñ dostığı mağan qımbatıraq» dep qazaq biligimen qarım-qatınasın qayta jaqsartıp aluı mümkin. Ne de bolsa aldağı bir ayda Almazbek Atambaev osı uaqıtqa deyin joq jerden tauıp alğan jaularımen özi tatulaspasa, onda Qırğızstannıñ su jaña prezidentin alda «Atambaev büldirip ketken dünielerdi qalpına keltiru» attı wzaq ta, qiın jol kütip twr.

“The Qazaq Times”