Putin jattığudı baqılauda. Foto: Euronews.

Älem geosayasatı abır-sabır küyde twrğanda, äsirese AQŞ-Resey, Resey-NATO, Resey-Europa, AQŞ-Soltüstik Koreya, AQŞ-Iran aralarında şielenisken qayşılıqtar köbeyip, Batıs pen Şığıstıñ qwlağı oq dauısına türuli twrğan sätte, Resey men Belarus' birlesken «Batıs-2017» attı zor kölemdi äskeri oqu-jattığuın (bwdan bılay ÄOJ) ötkizdi. Bwğan külli Batıs jwrtınıñ alañdauşılıq bildirgeni ras. Sebebi, bwl jolı älemdegi ekinşi iri äskeri derjava öziniñ äskeri quatın tolıq körsetuge tırıstı.  

Batıs elderi nege «Batıs»-tan qorıqtı?

Resey jaq bwl jolğı ÄOJ-nı aşıq-jariya türde ötkizdi. Demek, «Batıs-2017» Batıs elderin üreylendirgenimen sol elderdegi qorğanıs küşteri üşin Reseydiñ äskeri quatın naqtı saralay aluına ülken oray boldı. YAğni, reseylik qarulı küşterdiñ qaru-jaraq, özge de ozıq soğıs qwraldarındağı jañalıqtar men özgede reformaların anıq baqılau mümkindigine ie boldı.

Sarapşılardıñ pikirine qarağanda, äskeri qolbasşılıq teoriyağa ayrıqşa män bere otırıp, strategiyalıq jattığular barısında jaña ülgiler qalıptasıp şığadı äri sınnan ötedi. Sondıqtan da mwnday kölemdi äskeri oqu-jattığular twtas armiyanıñ qanşalıqtı dayındıqta ekenin de anıq körsete aladı.

Resey tarabı bwl retki äskeri oqu-jattığuğa 13 mıñğa tayau äsker qatısqanın alğa tartqan edi. Alayda, Batıs sarapşıları jattığudıñ salmağın saralay kele Resey körsetken bwl mälimetke sene almadı. Olar jattığuğa qatısqan äsker sanı bwl şamadan keminde bir esege köp boluı mümkin dep qaraydı.

«Batıs» äskeri jattığuı kezinde NATO tarabı kirpik qaqpastan añdumen boldı deuge boladı. Resey men Belarus' äskeri quatın naqtı bağamdau üşin olar sputnik pen radarlarınıñ barlıq mümkindikterin paydalana otırıp, jattığudı qadağaladı. Sonıñ nätijesinde NATO tarabı Reseyde bolıp jatqan äskeri quattı jañartu bağdarlamasınıñ deñgeyinen birşama mälimet ala aldı. Sebebi, bwl äskeri jattığuğa Kreml' jaq jüzege asırğalı otırğan äskeri qaru-jaraqtı jappay jañartu jäne damıtu bağdarlamasınıñ ıqpalı bolmay qalmaydı. Olar jattığu alañına jaña soğıs qwraldarı men tehnikaların ala kirgeni de belgili.

Jalpı zamanaui jabdıqtalğan armiya meken men orındı taldamastan, maqsattı orındauğa qabiletti bolmaq. Aytalıq, qwrlıq, äue jäne suda da berilgen mindetti operaciyanı orınday aladı. Qazirgi kezde NATO-ğa müşe elderden qwralğan armiya osınday deñgeyde deuge boladı. Äskeri sarapşılar bwl deñgeydi ärqaşan eñ joğarı dayındıq küyde twratın, üylesim tapqan, ozıq tehnikamen jabdıqtalğan äri kerekti infraqwrlımı tolıq bolğan äskeri quat dep tüsindiredi.

Barlıq elderdiñ közqarasında Resey 2008 jılğı Gruziyamen bolğan qaqtığıstıñ jeñimpazı dep qaraladı. Sol rette Resey qarulı küşteri öziniñ älemniñ aldınğı qatarlı äskeri jetistikterin paş etip aldı deuge boladı. «Batıs» jattığuın saralauşılardıñ bäri de Reseydiñ Süriya men Ukrainadağı qadamdarın bwl retki jattığumen qatar saralauğa tırısıp otır. Sebebi, osı üş ortadağı Reseydiñ äskeri äreketterin baqılau arqılı olardıñ qanday bağıtta jaña damıtular jasağalı otırğanın biluge boladı, dep qaraydı äskeri ister sarapşıları.

NATO nege Reseydiñ äskeri qimıldarın közden tasa qaldırmaydı?

Reseydiñ äskeri modernizaciyası qay deñgeyge keldi? Mañızdısı Resey josparlap otırğan strategiyalıq qorğanıstı jañartuğa qanşalıq qarjı ketui mümkin? Äri bwl qarjını Reseydiñ qaltası kötere ala ma? NATO men oğan müşe elderdiñ añdığanı osı swraqtardıñ jauabı.

«Batıs» ÄOJ öz märesine jetti. Ol turalı ärtürli bağalar aytılıp jatır. Köp sandı pikirler Reseydiñ 2030 jılğa deyin josparlap otırğan äskeri modernizaciyasınıñ jartısına juığı jüzege asqan deuge boladı. Solay bola twrsa da, keybir jaqtarda Resey armiyası öziniñ bwrınğı qabiletterin joğalta bastağan. Aytalıq, Resey armiyası qaytadan ülken diviziyalardı jasaqtauğa kirisken. Biraq, sonıñ keybireulerine adamdardıñ jetispey jatqanı bilinedi. Biraq jalpılama jetistigi Resey armiyasında qwraldandıru jappay jürgizilip jatqandıqtan NATO küşterimen bolğan tehnikalıq körsetkiş barğan sayın qısqara tüsedi.

Resey üşin özi josparlağanday äskeri jañartudı tolıq qarjımen qamdau qiınğa soğadı. Batıs elderimen boğan teke-tirester, AQŞ-pen bolğan qırği-qabaq qarım-qatınas Kreml'ge köptegen sankciyalardıñ salmağın salıp otır. Soñğı bes altı jıldan beri Reseydi şırmağan sankciya onıñ ekonomikasın da tiisti därejede tömendetti. Tap osı küydegi Resey tek işki quattıñ jäne bazanıñ keñdiginen ğana şıdastıq berip keledi. Sonday kezderde älemniñ ekinşi orınındağı armiyasın tolıqtay jañartıp şığu qiınnıñ qiını.

Reseyge äskeri quattı jañartu nege kerek boldı ?

Meyli qalay bolsa da Kreml' sol eldiñ qorğanıs quatın eseley arttıruğa bilgir. Oğan sebep te jeterlik. NATO-nıñ irgesi keñeygen sayın, Resey öziniñ şekarasınıñ qauipsizdiginen alañdaulı. Oğan qosa AQŞ-tıñ äskeri byudjetin eşbir el qaytalay almaytınday deñgeyge köterui, Reseyge alda boluı mümkin qauiptiñ dabılın qaqtı. Äskeri qarajattıñ kölemi men tehnikanıñ kemeldigi jağınan AQŞ-tiki Reseyden basım. Dese de, AQŞ-tıñ da key jerde Reseyge jol beretin kezderi bar. Äsirese, zımıran qozğaltqıştarı men ğarış salasında Reseydiñ basım jaqtarı köp.

Keñes odağı kezinde biri kommunizmdi, endi biri demokratiyanı jappay älemge nasihattap jarısqa tüsti. Bwl bügingi Resey men Qwrama Ştat arasındağı bäsekeniñ bastı sebepteriniñ biri. Qazirdiñ özinde Orta, Tayau-Şığıstağı jäne özge aymaqtardağı jasalıp jatqan reseylik jäne amerikalıq qadamdardıñ bäri de köbine köp osı atalğan eki eldiñ bäsekesiniñ serialdı jauaptarı bolıp keledi. Ekinşi dünie jüzilik soğıstan keyin jappay damıtılğan AQŞ qorğanıs quatı bwl künde älemniñ aldında. Uaşington Reseyden saqtana qarauın bir sät toqtatqan emes. Sondıqtan, AQŞ şeteldegi äskeri bazalarınıñ köbi derlik Reseydiñ jolın tosuğa strategiyalıq mañızdı jerlerge ornalastırılğan. Auğanstan soğısınan tartıp, Ukraina dağdarısına deyin eki eldiñ jauaptasuı däl osı strategiyalıq basımdıqqa qol jetkizu üşin deuge boladı.

“The Qazaq Times”