Almatınıñ aportı alma swrıpınıñ işindegi eñ äygilisi. Ülkendigi men hoş iisi, dämi añızğa aynalğan. Sol aporttar büginde köp kezdespeydi. Oğan ärtürli sebep bar. 1913 jılı Mäskeude Romanovtar äuletiniñ taqqa otırğanına 300 jıl toluına baylanıstı ötkizilgen toyğa bizdiñ qazaqtıñ üş jüzinen barğan aqsaqaldar patşa toyına Almatınıñ aportın alıp barğan. Onıñ ärqay­sısınıñ salmağı 1 kilogramm 200 gramm – 1 kilogramm 300 grammnan şıqqan eken. Toyğa jinalğan qauım sol jerde ölşep körip, Almatınıñ almasına tañqalısadı.
Odan beri bir ğasır ötti, tarih üşin köp bolmağanımen, bügingi kün üşin wzaq uaqıt. Aporttardıñ sapası da, sanı da tömendedi. Eñ aldımen taudağı täbiği ortanı büldirip köptegen qwrılıstar salındı. biik taudıñ basında, belgili bir özine tän biiktikte öskende ğana nağız aport bola aladı. Onıñ topıraqtı tez arada qwnarsızdandırıp tastaytın qasieti tağı bar. Aporttı ösiru üşin osınıñ bärin oylastırıp otırmasa, türi wqsağanmen, özi nağız aport bolıp şığa qoymaydı.
Aporttıñ naşarlauınıñ tağı bir sebebin mamandar bılay tüsindiredi: "aport birneşe virus türimen za­qım­dalğan. Onıñ işinde tört latentti vi­rus bar. Virus infekciyası iştegi qw­rt siyaqtı aport ağaşın işten sorıp, önimin azayta­dı, almanıñ sapasın tö­men­detedi"-deydi. Sonday-aq soñğı jıldarı telituşi retinde qı­tay­dıñ jäne sibirdiñ uaq alma ağaş­ta­rın qoldandı. Olar aportqa säykes kelmeydi, tipti bir-birin bötensidi. Osılayşa alma wsaqtalıp, sätsiz zertteu saldarınan da azayıp ketti.
Aport almasınıñ keremet boluı­nıñ bastı faktorı – ol İle Alatauı­nıñ erek­şe ekologiyalıq jağdayı men tabi­ğatı. Bwl sortqa qolaylı jağday – osı taudıñ teñiz deñgeyinen 900-950 metr­den 1300-1350 metr aralığındağı keñistik. Joñğar Alatauında bwl ke­ñis­tik 850-1250 metr aralığında jatır. Al, aport bağı bwdan joğarı ornalassa, oğan qajetti jılu jetispeydi, odan tö­men bolsa, ar­tıq­tıq etedi. Ökinişke oray ol jerlerde ösiruge jağday jasalmadı, basqa jerge köşirilgen, budandastırılğan qalamşeler öziniñ qasietin joğalttı. Maqtanışqa aynaldırar aport twqımın saqtap, onı eksporttıq önimge aynaldıruğa bolar edi, biraq ol qoldan keler me eken? Bwl jağı belgisiz.

Nwrbätima Baytwrsın