Jergilikti internet-baylanıstı baqılauğa arnalğan aqparattıq barlau köligi. Almatı qalası. 24 säuir 2021 jıl. Foto: QT / Kültegin Aspanwlı

Apta bası, düysenbi tüste Ortalıq kommunikaciyalar qızmeti alañında «İşki ister organdarın cifrlandıru» taqırıbında ötken brifingte vice-ministr QT redakciyasınıñ miting kezderinde internettiñ bwğattaluı jaylı swrağına jauap berdi. Bwğattau mäselesinen basın alıp qaşqan vice-ministr jauabı zañnamağa qabıspaydı. 

– Internetti bwğattau mäselesi İİM organdarınıñ qwziretine kirmeydi. Meniñ oyımşa, siz bwl swraqtı basqa memlekettik organdarğa qoyuıñız qajet. Olar mindetti türde jauap beredi degen senimdemin, – dedi işki ister vice-ministri Säken Särsenov.

«Bwl swraq bizdiñ qwziretimizge kirmeydi» degen är jiında belgilengen aymaqqa jaqın qoyılatın arnaulı kölikter men bwğattau apparattarınıñ ministrlikke qatısı joğın mälimdedi. Äldebir memlekettik organnıñ atın naqtılaudı swrağanda aulaq degen sıñaymen joğarıdağı sözin tağı qaytaladı.

«İşki ister ministriniñ orınbasarı retinde aytarım – biz mwnday jwmıspen aynalıspaymız» dep kesip ayttı Särsenov.

Dese de Ükimet qabıldağan şeşim basqa tärizdi. 2019 jılğı mausım ayında prezident saylauınan keyin narazılıq köñil-küy üdegen twsta elde äleumettik jeliler bwğattalıp, internet öşirilgen edi. Sol kezde OKQ-da wyımdastırılğan brifingte Bas prokuratura ökili Saparbek Nwrpeyisov organnıñ ol oqiğa qatısı joğın aytıp, internet bwğattauğa qwziretti vedomstvolardı atağan.

«Ükimettiñ 2018 jılğı 25 qazan küni şığarğan qaulısı boyınşa, internetti äleumettik, tabiği jäne tehnogendik tötenşe jağdaylar kezinde bwğattauğa boladı. Bwl qwziret tört memlekettik organ – bas prokuratura, wlttıq qauipsizdik komiteti, işki ister ministrligi jäne qorğanıs ministrligine berilgen. Qwjatta tört memlekettik organğa tiisti ökilettikter berilgen», – degen edi ol 2019 jılğı 13 mausımda.

Qaulı qauqarı turalı sol kezdegi aqparat ministri Däuren Abaev tizimge WQK, İİM, Bas prokuratura jäne Qorğanıs ministrligi kiretinin tüsindirgen.

Bir ğana Almatı qalasınıñ özinde biıl bilik rwqsat etpegen 23 qazan (QDT), 18 qırküyek (Dempartiya), 6 şilde (QDT, Dempartiya), 15 mamır (Dempartiya),  1 mamır (QDT) künderi  ötken nemese bastalmay jatıp ayaqtalğan miting-şeru kezinde aumaqta mobil'di internet öşirilgen.  Biliktiñ eş eskertusiz nemese oqiğadan keyin tüsindirmesiz internetti bwğattau saldarınan Ortalıq sayabaq, Astana jäne Respublika alañı, Abay eskertkişiniñ mañayı siyaqtı köpşilik jinalatın orındardağı şağın jäne orta käsipkerler men türli mekemeler zardap şegedi.

Osınday narazılıq akcciyalardıñ birinde qırküyektiñ 18-i, tirkelmegen Dempartiya  jaqtastarınıñ mitingi küni QT tilşisi äkimdik mañayında mobil'di internet istemeuiniñ sebebin swrap, wyalı operatorğa habarlasıp kördi. Activ («Ksell» AQ) baylanısınıñ Call ortalıq mamanı «QR Baylanıs turalı zañınıñ» 41-1-babı («Baylanıs jelileriniñ jäne (nemese) qwraldarınıñ jwmısın toqtata twru tärtibi») boyınşa terrorizm qaupine qatıstı qwzırlı organdardıñ tapsırmasımen uaqıtşa, belgisiz merzimge deyin jwmıs istemeytinin» jetkizgen.

Azamattıq qoğam ötkizetin är sankciyalanbağan jiın «äleumettik, tabiği jäne tehnogendik tötenşe jağday» retinde bağalanuı sebepti öşirile me, bwğattau şeşimin qabıldau algoritmi qalay iske asadı, oğan jauaptı twlğalar kimder, bwğattau şığını qanşa mölşerde jäne qanday qarjı közinen öteledi degen swraqtardıñ bas aşıq qalıp otır. Bwl jöninde redakciya birer ay bwrın Almatı qalası äkimdigi men Policiya departamentine, İİM jäne Wlttıq qauipsizdik komitetine resmi swrau hat joldağan. Tap osı saualdar jauapsız qalıp keledi.

Söz bostandığı reytinginde «cenzura basım» el retinde tömen (180 eldiñ işinde 155-orında) twratın Qazaqstan Freedom House halıqaralıq wyımınıñ internet erkindigi tiziminde de Resey, Belarus', Iran jäne Qıtay sekildi avtoritar eldermen bir qatarda twr. Biılğı esepte 70 eldiñ arasında (100 wpaydan nebäri) 33 wpaymen «interneti erkin emes» dep bağalandı.

The Qazaq Times