Toqaevtıñ Mañğıstaudağı jwmıssızdıq jäne eñbek dauı turalı moyındauı. Aqordağa ayan «arandatuşı kompaniyalar» tizimi

Qazaqstannıñ ekinşi prezidenti Toqaev alğaşqı ret Mañğıstau oblısında örşip twrğan eñbek dauı jöninde mälimdeme jasadı. Ol sözinde QazMwnaygaz kompaniyasın sınap, jwmısşı tabınıñ jäne jwmıssız azamattarğa jağday-mümkindik jasauğa tapsırma berdi.

Mañğıstau ölkesine is-saparmen barğan Toqaev 22 qırküyek küni oblıstıñ äleumettik-ekonomikalıq damuına arnalğan keñeste «aymaqta eñbek dauı örşip twr, eldegi eñbek dauınıñ 80%-ı osı öñirde boladı» dep mälimdedi.

– Elimizde eñbek daularınıñ 80%-ı Mañğıstau oblısında boladı. Jıl basınan beri öñirde osınday 150 dau tuındadı. Onıñ 130-dan astamı mwnay-gaz sektorında. 8 iri käsiporın dağdarıs aldında twr. Qazir jwmıs azayıp jatır. Sonıñ saldarınan 1,5 mıñ adam jwmıssız qaluı mümkin. Bwlardıñ barlığı mwnay salasında qızmet körsetetin kompaniyalarda isteydi. Biz bıltır birdey qızmet atqaratın jwmısşılarğa tölenetin jalaqı da birdey boluın zañ jüzinde mindettedik. Olarğa öndiriste jäne twrmısta teñ jağday jasaluın talap ettik. Äkimdik qwzırlı organmen birlesip, eñbek zañnamasınıñ saqtaluına qatañ baqılau jasauı kerek, – dedi prezident Ükimet qwramı qaşıqtan qosılğan jiında.

Ol auqımdı merdigerlik jwmıstardıñ köp jağdayda «birkündik jalğan kompaniyalarğa» beriluin «özekti mäsele» dep atadı. Atalğan kompaniyalardıñ qwral-jabdığı, qajetti mamandarı da joq, tapsırıstı alu üşin bağanı ädeyi tömendetip, esesine jalaqığa jwmsalatın qarjıdan paydasın öndiretini aytıldı. Toqaev qosalqı merdigerlik jwmıstıñ auqımın şektep, är kompaniyağa beriletin tapsırıstıñ kölemi 25%-dan asırmaudı wsındı. Jalğan kompaniyalardıñ jolın kesu üşin tenderge qatısuşılarğa qoyılatın biliktilik talabın qataytıp, tapsırıs alatındarğa jalaqınıñ tömengi şegin bekitip beru kerek. Prezident sözinşe, satıp alu erejeleri özgeredi, sonday-aq jwmısşılarına joğarı eñbekaqı töleytin firmalarğa qosımşa jeñildikter qarastırıladı.

Toqaev eñbek daularınıñ basım böligi «Qazmwnaygazğa» enşiles kompaniyalardan şığıp jatqanın aytıp, «Samwrıq-Qazına» men «Qazmwnaygaz» bwl mäselemen mıqtap aynalısuı tiis dedi.

«Keybir jeke kompaniya basşıları jwmısşıların ereuilge ädeyi itermeleydi. Bwl kompaniyalardıñ tizimi mende bar. Maqsatı halıqtı qalqan etip, memleketten aqşa alu. Biz mwnı bilemiz. Olar bölingen qarjını jwmısşılarğa bermey, öz qaltasına basadı. Mwnday qitwrqı ärekettiñ jolın kesu kerek. Osınday kompaniyalarğa auditorlıq jäne tağı basqa tekseris jürgizu kerek. Jwrttı arandatıp, memleketke qoqan-loqı körsetuge bolmaydı. Bäri zañ ayasında jasaluğa tiis» dedi Aqorda basşısı.

Ol Jañaözende twraqtı jwmıs isteytin vedomstvoaralıq ştab qwru qajettigin, oğan memlekettik organdar men «Camwrıq-Qazına» belsene qatısuı kerek dedi. Prezident oblıstağı «jwmıssızdıq mäselesi uşığıp twrğanın» moyındadı. Onıñ aytuınşa, jwmıssızdar sanı 17,1 mıñ adamğa jetken. Ol «jergilikti jwrt jwmıs tappay jürse, merdigerler basqa jaqtan jwmıs küşin tartıp jatır» dep jergilikti kompaniyalardı sınadı. Ol äkimdik pen «Samwrıq-Qazınağa»birinşi kezekte jwmıssızdıq mäselesin şeşuge köñil böludi tapsırdı. «Jwmıs beruşilerdiñ 40%-ı ğana qızmetkerleriniñ zeynetaqı salımın tölep otır, basqası qayda?» dep şüylikti. Qwzırlı organdar adamdardıñ şınımen jwmısqa twrğan ya twrmağanın, qağaz jüzinde esepte ğana ornalastırılğanı jaylı «ülken swraqtı»  anıqtauğa mindetteldi. Toqaev juırda özi tağayındağan öñir äkimi Noğaevqa biıl «Eñbek» bağdarlaması boyınşa bilim alğan azamattardıñ birde-biri jwmısqa ornalasa almağanın eskertip, osı mäseleni jeke baqılauğa aludı tapsırdı.

Ol jartı sağattan asa uaqıtqa sozılğan bayandamasında Jañaözende «jağday kürdeli» ekenin, qımbatşılıq beleñ alğanın aşıq ayttı. Jwrttı jwmıspen qamtuğa arnayı jospar nemese jol kartası jasalu qajet dedi. Toqaev bayandamasında ol moyındağan mäseleler men olardı şeşuge arnalğan tapsırma-wsınıstar az aytılmadı. Söziniñ soñına qaray ol Ükimet pen äkimdikke eki aptada oblıstı damıtuğa arnalğan keşendi jospardı bekitudi tapsırdı. Redakciya aldağı uaqıtta jağdaydıñ özgeru barısın baqılaytın boladı.

2021 jılı Mañğıstau oblısındağı jwmısşılar ereuili ädettegiden jiilep, narazılıq şaraları aytarlıqtay köbeydi.  Jazdıñ özinde jiırmağa tarta käsiporın jwmısşıları jalaqı ösirudi jäne eñbek jağdayın jaqsartudı talap etti. Talabı eskerilmegen soñ aptalap jatuğa mäjbür bolğan jwmısşılar ädette prezident Toqaev pen prem'er-ministr Maminniñ atına äleumettik jeliler men internet platformaları arqılı aşıq ündeu jasaydı. Köp jağdayda jwmıs beruşiler ereuilşilermen kelissöz ötkizip, olardıñ talaptarın tolıq jäne köbine işinara orındadı.

Täuelsizdiktiñ 30 jılında öñirge 7 trillion teñgeden astam investiciya tartılsa da jergilikti twrğındarğa jwmıs tapşı, jwrttıñ twrmısı naşar.

"The Qazaq Times"