توقاەۆتىڭ ماڭعىستاۋداعى جۇمىسسىزدىق جانە ەڭبەك داۋى تۋرالى مويىنداۋى. اقورداعا ايان «ارانداتۋشى كومپانيالار» ءتىزىمى

قازاقستاننىڭ ەكىنشى پرەزيدەنتءى توقاەۆ العاشقى رەت ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ءورشىپ تۇرعان ەڭبەك داۋى جونىندە مالىمدەمە جاسادى. ول سوزىندە قازمۇنايگاز كومپانياسىن سىناپ، جۇمىسشى تابىنىڭ جانە جۇمىسسىز ازاماتتارعا جاعداي-مۇمكىندىك جاساۋعا تاپسىرما بەردى.

ماڭعىستاۋ ولكەسىنە ءىس-ساپارمەن بارعان توقاەۆ 22 قىركۇيەك كۇنى وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا ارنالعان كەڭەستە «ايماقتا ەڭبەك داۋى ءورشىپ تۇر، ەلدەگى ەڭبەك داۋىنىڭ 80%-ى وسى وڭىردە بولادى» دەپ مالىمدەدى.

– ەلىمىزدە ەڭبەك داۋلارىنىڭ 80%-ى ماڭعىستاۋ وبلىسىندا بولادى. جىل باسىنان بەرى وڭىردە وسىنداي 150 داۋ تۋىندادى. ونىڭ 130-دان استامى مۇناي-گاز سەكتورىندا. 8 ءىرى كاسىپورىن داعدارىس الدىندا تۇر. قازىر جۇمىس ازايىپ جاتىر. سونىڭ سالدارىنان 1,5 مىڭ ادام جۇمىسسىز قالۋى مۇمكىن. بۇلاردىڭ بارلىعى مۇناي سالاسىندا قىزمەت كورسەتەتىن كومپانيالاردا ىستەيدى. ءبىز بىلتىر بىردەي قىزمەت اتقاراتىن جۇمىسشىلارعا تولەنەتىن جالاقى دا بىردەي بولۋىن زاڭ جۇزىندە مىندەتتەدىك. ولارعا وندىرىستە جانە تۇرمىستا تەڭ جاعداي جاسالۋىن تالاپ ەتتىك. اكىمدىك قۇزىرلى ورگانمەن بىرلەسىپ، ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ ساقتالۋىنا قاتاڭ باقىلاۋ جاساۋى كەرەك، – دەدى پرەزيدەنت ۇكىمەت قۇرامى قاشىقتان قوسىلعان جيىندا.

ول اۋقىمدى مەردىگەرلىك جۇمىستاردىڭ كوپ جاعدايدا «بىركۇندىك جالعان كومپانيالارعا» بەرىلۋىن «وزەكتى ماسەلە» دەپ اتادى. اتالعان كومپانيالاردىڭ قۇرال-جابدىعى، قاجەتتى ماماندارى دا جوق، تاپسىرىستى الۋ ءۇشىن باعانى ادەيى تومەندەتىپ، ەسەسىنە جالاقىعا جۇمسالاتىن قارجىدان پايداسىن وندىرەتىنى ايتىلدى. توقاەۆ قوسالقى مەردىگەرلىك جۇمىستىڭ اۋقىمىن شەكتەپ، ءار كومپانياعا بەرىلەتىن تاپسىرىستىڭ كولەمى 25%-دان اسىرماۋدى ۇسىندى. جالعان كومپانيالاردىڭ جولىن كەسۋ ءۇشىن تەندەرگە قاتىسۋشىلارعا قويىلاتىن بىلىكتىلىك تالابىن قاتايتىپ، تاپسىرىس الاتىندارعا جالاقىنىڭ تومەنگى شەگىن بەكىتىپ بەرۋ كەرەك. پرەزيدەنت سوزىنشە، ساتىپ الۋ ەرەجەلەرى وزگەرەدى، سونداي-اق جۇمىسشىلارىنا جوعارى ەڭبەكاقى تولەيتىن فيرمالارعا قوسىمشا جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلادى.

توقاەۆ ەڭبەك داۋلارىنىڭ باسىم بولىگى «قازمۇنايگازعا» ەنشىلەس كومپانيالاردان شىعىپ جاتقانىن ايتىپ، «سامۇرىق-قازىنا» مەن «قازمۇنايگاز» بۇل ماسەلەمەن مىقتاپ اينالىسۋى ءتيىس دەدى.

«كەيبىر جەكە كومپانيا باسشىلارى جۇمىسشىلارىن ەرەۋىلگە ادەيى يتەرمەلەيدى. بۇل كومپانيالاردىڭ ءتىزىمى مەندە بار. ماقساتى حالىقتى قالقان ەتىپ، مەملەكەتتەن اقشا الۋ. ءبىز مۇنى بىلەمىز. ولار بولىنگەن قارجىنى جۇمىسشىلارعا بەرمەي، ءوز قالتاسىنا باسادى. مۇنداي قيتۇرقى ارەكەتتىڭ جولىن كەسۋ كەرەك. وسىنداي كومپانيالارعا اۋديتورلىق جانە تاعى باسقا تەكسەرىس جۇرگىزۋ كەرەك. جۇرتتى ارانداتىپ، مەملەكەتكە قوقان-لوقى كورسەتۋگە بولمايدى. ءبارى زاڭ اياسىندا جاسالۋعا ءتيىس» دەدى اقوردا باسشىسى.

ول جاڭاوزەندە تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن ۆەدومستۆوارالىق شتاب قۇرۋ قاجەتتىگىن، وعان مەملەكەتتىك ورگاندار مەن «Cامۇرىق-قازىنا» بەلسەنە قاتىسۋى كەرەك دەدى. پرەزيدەنت وبلىستاعى «جۇمىسسىزدىق ماسەلەسى ۋشىعىپ تۇرعانىن» مويىندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، جۇمىسسىزدار سانى 17,1 مىڭ ادامعا جەتكەن. ول «جەرگىلىكتى جۇرت جۇمىس تاپپاي جۇرسە، مەردىگەرلەر باسقا جاقتان جۇمىس كۇشىن تارتىپ جاتىر» دەپ جەرگىلىكتى كومپانيالاردى سىنادى. ول اكىمدىك پەن «سامۇرىق-قازىناعا»بىرىنشى كەزەكتە جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىن شەشۋگە كوڭىل ءبولۋدى تاپسىردى. «جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ 40%-ى عانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ زەينەتاقى سالىمىن تولەپ وتىر، باسقاسى قايدا؟» دەپ شۇيلىكتى. قۇزىرلى ورگاندار ادامداردىڭ شىنىمەن جۇمىسقا تۇرعان يا تۇرماعانىن، قاعاز جۇزىندە ەسەپتە عانا ورنالاستىرىلعانى جايلى «ۇلكەن سۇراقتى»  انىقتاۋعا مىندەتتەلدى. توقاەۆ جۋىردا ءوزى تاعايىنداعان ءوڭىر اكىمى نوعاەۆقا بيىل «ەڭبەك» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان ازاماتتاردىڭ بىردە-ءبىرى جۇمىسقا ورنالاسا الماعانىن ەسكەرتىپ، وسى ماسەلەنى جەكە باقىلاۋعا الۋدى تاپسىردى.

ول جارتى ساعاتتان اسا ۋاقىتقا سوزىلعان بايانداماسىندا جاڭاوزەندە «جاعداي كۇردەلى» ەكەنىن، قىمباتشىلىق بەلەڭ العانىن اشىق ايتتى. جۇرتتى جۇمىسپەن قامتۋعا ارنايى جوسپار نەمەسە جول كارتاسى جاسالۋ قاجەت دەدى. توقاەۆ بايانداماسىندا ول مويىنداعان ماسەلەلەر مەن ولاردى شەشۋگە ارنالعان تاپسىرما-ۇسىنىستار از ايتىلمادى. ءسوزىنىڭ سوڭىنا قاراي ول ۇكىمەت پەن اكىمدىككە ەكى اپتادا وبلىستى دامىتۋعا ارنالعان كەشەندى جوسپاردى بەكىتۋدى تاپسىردى. رەداكتسيا الداعى ۋاقىتتا جاعدايدىڭ وزگەرۋ بارىسىن باقىلايتىن بولادى.

2021 جىلى ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى جۇمىسشىلار ەرەۋىلى ادەتتەگىدەن جيىلەپ، نارازىلىق شارالارى ايتارلىقتاي كوبەيدى.  جازدىڭ وزىندە جيىرماعا تارتا كاسىپورىن جۇمىسشىلارى جالاقى ءوسىرۋدى جانە ەڭبەك جاعدايىن جاقسارتۋدى تالاپ ەتتى. تالابى ەسكەرىلمەگەن سوڭ اپتالاپ جاتۋعا ءماجبۇر بولعان جۇمىسشىلار ادەتتە پرەزيدەنت توقاەۆ پەن پرەمەر-مينيستر ءماميننىڭ اتىنا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ينتەرنەت پلاتفورمالارى ارقىلى اشىق ۇندەۋ جاسايدى. كوپ جاعدايدا جۇمىس بەرۋشىلەر ەرەۋىلشىلەرمەن كەلىسسوز وتكىزىپ، ولاردىڭ تالاپتارىن تولىق جانە كوبىنە ءىشىنارا ورىندادى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا وڭىرگە 7 تريلليون تەڭگەدەن استام ينۆەستيتسيا تارتىلسا دا جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا جۇمىس تاپشى، جۇرتتىڭ تۇرمىسى ناشار.

"The Qazaq Times"