Şığıs Qazaqstanda Zaysannan bastalıp oblıs ortalığına aparatın küre jol köligi bardı da, köligi joqtı da şarşatıp keledi. Rekonstrukciya bastalğalı beri jolauşılar aynalma joldarmen qatınap jür. «Uaqıtşa salınğan oyqı-şoyqı jolmen 40 tonnalıq jük mäşineleri jüredi. Bwdan soñ nesi qaladı?» dep aşınğan jergilikti (Tarbağatay men Kökpekti audanınıñ) taksi jürgizuşileri narazılıq bildirip, bwlay jalğasa berse, joldı jauıp tastaytındarın da ayttı.

Baybura asuı men Qalbatau auılınıñ aralığı, şamamen, 60 şaqırım. Biz tildesken jürgizuşiler ökiliniñ aytuı boyınşa, osı jolğa qazir eki-eki jarım sağat uaqıt ketedi. Al rekonstrukciya bastalmay twrıp, arı aytqanda, bir sağatta jetetin. «Şañ jwtıp, uaqıttan wtılıp qana qoymay, kün sayın kölikti jöndetuge aparatın boldıq. Birese döñgelegi jarıladı, birese disk şağıladı, birese karter tesiledi... Üş jıldan beri joldıñ probleması köbeyip ketti» dedi narazı top.

– Joldıñ qwrılısında şaruamız joq, mejelegen uaqıtında ayaqtasa boldı dedik. Bizge qazir, birinşi kezekte, aynalma joldı tegistep berse eken. Sodan soñ joldıñ oyranın şığaratın 30-40 tonnalıq auır kölikterdiñ jüruine şekteu qoyuın talap etemiz. Äytpese, tabısımızdıñ köbi kölik jöndeuge ketedi. Uaqıtşa jol bolğanımen, qanşama halıq jürip jatır. Mınau künniñ ıstığında şañ jwtıp, solqıldap jetkenşe diñkeñ qwridı. Eskertip ayttıq, 15 kün işinde talabımızdı orındaytın şığar, – dedi kökpektilik taksişi Serikbay Irsımbetov.

«Bwl altın tasitın kölikter»

Taksiler aytqan auır jük kölikteri qaydan payda boldı jäne olarğa tıyım saluğa bola ma? Bwl swraqqa jauap izdep «Qazavtojol» kompaniyası oblıstıq filialınıñ direktorı Erlan Qalımovqa bardıq.

– Bizdegi joldar 13 tonna salmaqqa arnap salınğan. Respublika boyınşa 11 tonnağa deyin salmaqpen jüruge rwqsat berilgen. Artıq eki tonna – zapas. Al narazı adamdar aytıp otırğan Howo markalı jük mäşineleri – negizinen ken şığaratın orında jürui tiis tehnikalar. Jalpığa ortaq avtomobil' joldarımen jüruine rwqsat joq. Dese de, olardıñ osı jolmen qatınağanı ras. Bizge bwl kölikterdiñ qaydan şığıp, qayda baratını belgili: Baybura asuınan Belousov ken-bayıtu käsipornına altın tasımaldaydı. Qazir olardıñ jürmeui üşin kölik inspekciyası jäne kölik prokuraturasımen birge jwmıs istep jatırmız. Mısalı, bizdiñ mamandar auır jük kölikteri jolğa şıqqan jağdayda suretke tüsirip, atalmış mekemelerge joldap otıradı, – deydi Erlan Qalımov.

«Qazavtojol» kompaniyası oblıstıq filialınıñ direktorı Erlan Qalımov

Onıñ aytuı boyınşa, jöndeu jwmısı ayaqtalğan «Qalbatau – Öskemen» bağıtındağı jaña jolda da atalğan auır kölikter jürgen. Qazir bwl aralıq ta baqılauğa alındı.
Şığıs Qazaqstan boyınşa köliktik baqılau inspekciyasınıñ aqparatına süyensek, Bayburadan ken jöneltetin käsiporındar: «Gornyak staratel'der arteli» men Goldstone Minerals kompaniyaları. Al jükti tasımaldaytın kölik iesi – RG Royal Cargo kompaniyası.

– Atalmış kompaniya ökilderimen jiın ötkizdik. Jük mäşinelerine rwqsat etilgen şamadan artıq jük tiemeudi jäne ken qazuşılarğa jüktiñ negizgi böligin temir jolmen tasımaldaudı eskertip, özara kelisimge keldik, – deydi inspekciya mamanı Almaz Kadenov.
Erlan Qalımovtıñ aytuı boyınşa, osımen kölik jürgizuşileri kötergen mäsele «şeşildi». Ombı – Mayqapşağay tasjolın rekonstrukciyalau ayaqtalğan soñ da jük kölikteri jaña jolmen jürmeydi. Olarğa qazirgi aynalma joldar beriledi.

Tasımaldauşınıñ aytarı bar

Biz endi jer qoynauın paydalanatın «Gornyak staratel'der arteli» men Goldstone Minerals kompaniyalarımen baylanısqa şığuğa talpındıq. Bir qızığı, eki käsiporınnıñ direktorı Ardager Arinov esimdi bir azamat bolıp şıqtı. Biz tildesken osı käsiporındardıñ ökili swraqtarımızdı resmi türde jazbaşa qabıldaytının ayttı. Biraq «13 tonnadan artıq salmaq tiegen kölikti osı jolmen jürgizuleriñizge ne sebep?», «Auır jük kölikteri qazir de jürip jatır ma? Täuligine qanşa kölik qatınaydı?», «Sizder jöneltetin kölikterdiñ markaların jazıp berseñiz?» degen swraqtarımızğa jauap bermedi. «Qanday da bir qosımşa mälimet beru mümkin emes ekenin habarlaymız» dep qısqa qayırğan.
Esesine tasımaldauşı kompaniya – RG Royal Cargo-nıñ direktorı Qanat Asqarbekov tildesuge kelisim berdi.

– Qalbataudan 20 säuirde jük tasi bastadıq. Oğan deyin bwl jaqtan tasığan joqpız. Qazir zañ bwzılmauı üşin rwqsat etilgen şamada ğana jük alamız. Neşe ret jol üstinde bizdi tekserip, ölşep körgen. Zañ bwzılmauı üşin Shacman sekildi qıtaydıñ jük kölikterimen tasımaymız. Howo markalı jük kölikteri bizde joq. Tek 50 şaqtı kädimgi Kamaz jüredi, – dedi Qanat Asqarbekov.

– Biz halıqtı tüsinemiz. Jol bwzıldı dep şulaydı. Sol üşin 13 tonnadan asırmaymız. Kökşetaudan tağı da Kamazdar aldıramız. Köteretin salmağı az, biraq kütimi men şığını Shacman-darmen birdey bolsa da, tek Kamaz aldıratın boldıq. Tek qana Kamaz. Al endi halıq ta bizdi tüsinetin şığar. Şınımen de, joldıñ sapası joq. Qıtayda, mısalı, osınday jalpığa ortaq jolda 60-80 tonnalıq mäşineler jüre beredi ğoy. Nege sonda olardıñ jolı bwzılmaydı? Nwr-Swltan men Pavlodarda da 40 tonnalıqtar jüredi. Al bizde qalay? Auır mäşine jürmeytin Öskemenniñ işindegi köşelerge deyin şwñqırayıp, otırıp ketedi. Tağı bir mäsele, bizde auır kölikter jürmeui kerek bolsa, nege olardı şekaradan kirgizedi? Semeyde «SemAz» kompaniyası da osınday tehnikalar şığarıp jatır emes pe. Şağın jäne orta biznes bwdan keyin qalay damidı? – dedi Qanat Asqarbekov.
Onıñ aytuı boyınşa, qazir Kamazdar Qalbatau – Belousov arasında tünde qatınap jür. Sebebi 25 gradustan joğarı temperaturada asfal't bwzıladı.

Qalbatau men Boğas arası qaşan aşıladı?

Mayqapşağay – Qalbatau jolın rekonstrukciyalau, belgilengen merzim boyınşa, 2022 jılı ayaqtaluğa tiis. Mayqapşağaydan Boğasqa deyingi aralıqtı Qıtaydıñ «Sin'-Sin'» kompaniyası, Boğastan Qalbatauğa deyingi aralıqtı Qazaqstannıñ «Kazgerstroy» kompaniyası jöndep jatır.

– Biıl Boğas pen Mayqapşağaydıñ ortasındağı jol aşıladı. Asfal't jamılğısı töseledi. Keler jıldarı jol belgileri, ayaldamalar, jılı därethanalar ornatamız. Qazaqstandıq kompaniyanıñ qarjılıq jağdayı naşarlap, öz işterinde qılmıstıq is qozğalğan körinedi. Bir jağınan, şekaranıñ jabılıp qaluına baylanıstı tehnikağa tetikter de jetispedi. Boğas pen Qalbatau arası olardan («Sin'-Sin'» kompaniyası jöndep jatqan aralıqtan – red.) keşeuildep jatqanı sodan. Biraq qazir jwmıstarın bastadı. Qarajat aldı. Jalpı, bizdiñ kelisimşart qıtaylıq kompaniyamen jasalğan, «Kazgerstroy» aqşanı solardan alıp otır. Sondıqtan alañdauımızğa negiz joq, közdelgen joba uaqtılı ayaqtaluı tiis, – deydi «Qazavtojol» filialınıñ direktorı Erlan Qalımov.

Onıñ aytuı boyınşa, jol sapasın ZS ENGINEERING kompaniyası men «Jol aktivteriniñ wlttıq sapa ortalığı» qadağalaydı. Odan bölek qarapayım halıq ta kem-ketigin bayqap jatsa, «1403» nömirine fotosuret pen beynejazba jiberip, şağımdana aladı.
Ayta ketu kerek, «öñirdegi küre joldıñ naşarlığınan şığınımız köbeydi» degen taksişiler bağanı qımbattattı. Bwğan «qaltamız qağılıp, jüykemiz jwqarıp, uaqıtımız zaya ketip jatır» dep, jolauşılar da nalidı.

Tasqın Bolatwlı, Şığıs Qazaqstan oblısı