شىعىس قازاقستاندا زايساننان باستالىپ وبلىس ورتالىعىنا اپاراتىن كۇرە جول كولىگى باردى دا، كولىگى جوقتى دا شارشاتىپ كەلەدى. رەكونسترۋكتسيا باستالعالى بەرى جولاۋشىلار اينالما جولدارمەن قاتىناپ ءجۇر. «ۋاقىتشا سالىنعان ويقى-شويقى جولمەن 40 توننالىق جۇك ماشينەلەرى جۇرەدى. بۇدان سوڭ نەسى قالادى؟» دەپ اشىنعان جەرگىلىكتى (تارباعاتاي مەن كوكپەكتى اۋدانىنىڭ) تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى نارازىلىق ءبىلدىرىپ، بۇلاي جالعاسا بەرسە، جولدى جاۋىپ تاستايتىندارىن دا ايتتى.

بايبۋرا اسۋى مەن قالباتاۋ اۋىلىنىڭ ارالىعى، شامامەن، 60 شاقىرىم. ءبىز تىلدەسكەن جۇرگىزۋشىلەر وكىلىنىڭ ايتۋى بويىنشا، وسى جولعا قازىر ەكى-ەكى جارىم ساعات ۋاقىت كەتەدى. ال رەكونسترۋكتسيا باستالماي تۇرىپ، ارى ايتقاندا، ءبىر ساعاتتا جەتەتىن. «شاڭ جۇتىپ، ۋاقىتتان ۇتىلىپ قانا قويماي، كۇن سايىن كولىكتى جوندەتۋگە اپاراتىن بولدىق. بىرەسە دوڭگەلەگى جارىلادى، بىرەسە ديسك شاعىلادى، بىرەسە كارتەر تەسىلەدى... ءۇش جىلدان بەرى جولدىڭ پروبلەماسى كوبەيىپ كەتتى» دەدى نارازى توپ.

– جولدىڭ قۇرىلىسىندا شارۋامىز جوق، مەجەلەگەن ۋاقىتىندا اياقتاسا بولدى دەدىك. بىزگە قازىر، ءبىرىنشى كەزەكتە، اينالما جولدى تەگىستەپ بەرسە ەكەن. سودان سوڭ جولدىڭ ويرانىن شىعاراتىن 30-40 توننالىق اۋىر كولىكتەردىڭ جۇرۋىنە شەكتەۋ قويۋىن تالاپ ەتەمىز. ايتپەسە، تابىسىمىزدىڭ كوبى كولىك جوندەۋگە كەتەدى. ۋاقىتشا جول بولعانىمەن، قانشاما حالىق ءجۇرىپ جاتىر. مىناۋ كۇننىڭ ىستىعىندا شاڭ جۇتىپ، سولقىلداپ جەتكەنشە دىڭكەڭ قۇريدى. ەسكەرتىپ ايتتىق، 15 كۇن ىشىندە تالابىمىزدى ورىندايتىن شىعار، – دەدى كوكپەكتىلىك تاكسيشى سەرىكباي ىرسىمبەتوۆ.

«بۇل التىن تاسيتىن كولىكتەر»

تاكسيلەر ايتقان اۋىر جۇك كولىكتەرى قايدان پايدا بولدى جانە ولارعا تىيىم سالۋعا بولا ما؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ «قازاۆتوجول» كومپانياسى وبلىستىق فيليالىنىڭ ديرەكتورى ەرلان قالىموۆقا باردىق.

– بىزدەگى جولدار 13 توننا سالماققا ارناپ سالىنعان. رەسپۋبليكا بويىنشا 11 تونناعا دەيىن سالماقپەن جۇرۋگە رۇقسات بەرىلگەن. ارتىق ەكى توننا – زاپاس. ال نارازى ادامدار ايتىپ وتىرعان Howo ماركالى جۇك ماشينەلەرى – نەگىزىنەن كەن شىعاراتىن ورىندا ءجۇرۋى ءتيىس تەحنيكالار. جالپىعا ورتاق اۆتوموبيل جولدارىمەن جۇرۋىنە رۇقسات جوق. دەسە دە، ولاردىڭ وسى جولمەن قاتىناعانى راس. بىزگە بۇل كولىكتەردىڭ قايدان شىعىپ، قايدا باراتىنى بەلگىلى: بايبۋرا اسۋىنان بەلوۋسوۆ كەن-بايىتۋ كاسىپورنىنا التىن تاسىمالدايدى. قازىر ولاردىڭ جۇرمەۋى ءۇشىن كولىك ينسپەكتسياسى جانە كولىك پروكۋراتۋراسىمەن بىرگە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. مىسالى، ءبىزدىڭ ماماندار اۋىر جۇك كولىكتەرى جولعا شىققان جاعدايدا سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، اتالمىش مەكەمەلەرگە جولداپ وتىرادى، – دەيدى ەرلان قالىموۆ.

«قازاۆتوجول» كومپانياسى وبلىستىق فيليالىنىڭ ديرەكتورى ەرلان قالىموۆ

ونىڭ ايتۋى بويىنشا، جوندەۋ جۇمىسى اياقتالعان «قالباتاۋ – وسكەمەن» باعىتىنداعى جاڭا جولدا دا اتالعان اۋىر كولىكتەر جۇرگەن. قازىر بۇل ارالىق تا باقىلاۋعا الىندى.
شىعىس قازاقستان بويىنشا كولىكتىك باقىلاۋ ينسپەكتسياسىنىڭ اقپاراتىنا سۇيەنسەك، بايبۋرادان كەن جونەلتەتىن كاسىپورىندار: «گورنياك ستاراتەلدەر ارتەلى» مەن Goldstone Minerals كومپانيالارى. ال جۇكتى تاسىمالدايتىن كولىك يەسى – RG Royal Cargo كومپانياسى.

– اتالمىش كومپانيا وكىلدەرىمەن جيىن وتكىزدىك. جۇك ماشينەلەرىنە رۇقسات ەتىلگەن شامادان ارتىق جۇك تيەمەۋدى جانە كەن قازۋشىلارعا جۇكتىڭ نەگىزگى بولىگىن تەمىر جولمەن تاسىمالداۋدى ەسكەرتىپ، ءوزارا كەلىسىمگە كەلدىك، – دەيدى ينسپەكتسيا مامانى الماز كادەنوۆ.
ەرلان قالىموۆتىڭ ايتۋى بويىنشا، وسىمەن كولىك جۇرگىزۋشىلەرى كوتەرگەن ماسەلە «شەشىلدى». ومبى – مايقاپشاعاي تاسجولىن رەكونسترۋكتسيالاۋ اياقتالعان سوڭ دا جۇك كولىكتەرى جاڭا جولمەن جۇرمەيدى. ولارعا قازىرگى اينالما جولدار بەرىلەدى.

تاسىمالداۋشىنىڭ ايتارى بار

ءبىز ەندى جەر قويناۋىن پايدالاناتىن «گورنياك ستاراتەلدەر ارتەلى» مەن Goldstone Minerals كومپانيالارىمەن بايلانىسقا شىعۋعا تالپىندىق. ءبىر قىزىعى، ەكى كاسىپورىننىڭ ديرەكتورى ارداگەر ارينوۆ ەسىمدى ءبىر ازامات بولىپ شىقتى. ءبىز تىلدەسكەن وسى كاسىپورىنداردىڭ وكىلى سۇراقتارىمىزدى رەسمي تۇردە جازباشا قابىلدايتىنىن ايتتى. بىراق «13 توننادان ارتىق سالماق تيەگەن كولىكتى وسى جولمەن جۇرگىزۋلەرىڭىزگە نە سەبەپ؟»، «اۋىر جۇك كولىكتەرى قازىر دە ءجۇرىپ جاتىر ما؟ تاۋلىگىنە قانشا كولىك قاتىنايدى؟»، «سىزدەر جونەلتەتىن كولىكتەردىڭ ماركالارىن جازىپ بەرسەڭىز؟» دەگەن سۇراقتارىمىزعا جاۋاپ بەرمەدى. «قانداي دا ءبىر قوسىمشا مالىمەت بەرۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن حابارلايمىز» دەپ قىسقا قايىرعان.
ەسەسىنە تاسىمالداۋشى كومپانيا – RG Royal Cargo-نىڭ ديرەكتورى قانات اسقاربەكوۆ تىلدەسۋگە كەلىسىم بەردى.

– قالباتاۋدان 20 ساۋىردە جۇك تاسي باستادىق. وعان دەيىن بۇل جاقتان تاسىعان جوقپىز. قازىر زاڭ بۇزىلماۋى ءۇشىن رۇقسات ەتىلگەن شامادا عانا جۇك الامىز. نەشە رەت جول ۇستىندە ءبىزدى تەكسەرىپ، ولشەپ كورگەن. زاڭ بۇزىلماۋى ءۇشىن Shacman سەكىلدى قىتايدىڭ جۇك كولىكتەرىمەن تاسىمايمىز. Howo ماركالى جۇك كولىكتەرى بىزدە جوق. تەك 50 شاقتى كادىمگى كاماز جۇرەدى، – دەدى قانات اسقاربەكوۆ.

– ءبىز حالىقتى تۇسىنەمىز. جول بۇزىلدى دەپ شۋلايدى. سول ءۇشىن 13 توننادان اسىرمايمىز. كوكشەتاۋدان تاعى دا كامازدار الدىرامىز. كوتەرەتىن سالماعى از، بىراق كۇتىمى مەن شىعىنى Shacman-دارمەن بىردەي بولسا دا، تەك كاماز الدىراتىن بولدىق. تەك قانا كاماز. ال ەندى حالىق تا ءبىزدى تۇسىنەتىن شىعار. شىنىمەن دە، جولدىڭ ساپاسى جوق. قىتايدا، مىسالى، وسىنداي جالپىعا ورتاق جولدا 60-80 توننالىق ماشينەلەر جۇرە بەرەدى عوي. نەگە سوندا ولاردىڭ جولى بۇزىلمايدى؟ نۇر-سۇلتان مەن پاۆلوداردا دا 40 توننالىقتار جۇرەدى. ال بىزدە قالاي؟ اۋىر ماشينە جۇرمەيتىن وسكەمەننىڭ ىشىندەگى كوشەلەرگە دەيىن شۇڭقىرايىپ، وتىرىپ كەتەدى. تاعى ءبىر ماسەلە، بىزدە اۋىر كولىكتەر جۇرمەۋى كەرەك بولسا، نەگە ولاردى شەكارادان كىرگىزەدى؟ سەمەيدە «سەماز» كومپانياسى دا وسىنداي تەحنيكالار شىعارىپ جاتىر ەمەس پە. شاعىن جانە ورتا بيزنەس بۇدان كەيىن قالاي داميدى؟ – دەدى قانات اسقاربەكوۆ.
ونىڭ ايتۋى بويىنشا، قازىر كامازدار قالباتاۋ – بەلوۋسوۆ اراسىندا تۇندە قاتىناپ ءجۇر. سەبەبى 25 گرادۋستان جوعارى تەمپەراتۋرادا اسفالت بۇزىلادى.

قالباتاۋ مەن بوعاس اراسى قاشان اشىلادى؟

مايقاپشاعاي – قالباتاۋ جولىن رەكونسترۋكتسيالاۋ، بەلگىلەنگەن مەرزىم بويىنشا، 2022 جىلى اياقتالۋعا ءتيىس. مايقاپشاعايدان بوعاسقا دەيىنگى ارالىقتى قىتايدىڭ «سين-سين» كومپانياسى، بوعاستان قالباتاۋعا دەيىنگى ارالىقتى قازاقستاننىڭ «كازگەرستروي» كومپانياسى جوندەپ جاتىر.

– بيىل بوعاس پەن مايقاپشاعايدىڭ ورتاسىنداعى جول اشىلادى. اسفالت جامىلعىسى توسەلەدى. كەلەر جىلدارى جول بەلگىلەرى، ايالدامالار، جىلى دارەتحانالار ورناتامىز. قازاقستاندىق كومپانيانىڭ قارجىلىق جاعدايى ناشارلاپ، ءوز ىشتەرىندە قىلمىستىق ءىس قوزعالعان كورىنەدى. ءبىر جاعىنان، شەكارانىڭ جابىلىپ قالۋىنا بايلانىستى تەحنيكاعا تەتىكتەر دە جەتىسپەدى. بوعاس پەن قالباتاۋ اراسى ولاردان («سين-سين» كومپانياسى جوندەپ جاتقان ارالىقتان – رەد.) كەشەۋىلدەپ جاتقانى سودان. بىراق قازىر جۇمىستارىن باستادى. قاراجات الدى. جالپى، ءبىزدىڭ كەلىسىمشارت قىتايلىق كومپانيامەن جاسالعان، «كازگەرستروي» اقشانى سولاردان الىپ وتىر. سوندىقتان الاڭداۋىمىزعا نەگىز جوق، كوزدەلگەن جوبا ۋاقتىلى اياقتالۋى ءتيىس، – دەيدى «قازاۆتوجول» فيليالىنىڭ ديرەكتورى ەرلان قالىموۆ.

ونىڭ ايتۋى بويىنشا، جول ساپاسىن ZS ENGINEERING كومپانياسى مەن «جول اكتيۆتەرىنىڭ ۇلتتىق ساپا ورتالىعى» قاداعالايدى. ودان بولەك قاراپايىم حالىق تا كەم-كەتىگىن بايقاپ جاتسا، «1403» نومىرىنە فوتوسۋرەت پەن بەينەجازبا جىبەرىپ، شاعىمدانا الادى.
ايتا كەتۋ كەرەك، «وڭىردەگى كۇرە جولدىڭ ناشارلىعىنان شىعىنىمىز كوبەيدى» دەگەن تاكسيشىلەر باعانى قىمباتتاتتى. بۇعان «قالتامىز قاعىلىپ، جۇيكەمىز جۇقارىپ، ۋاقىتىمىز زايا كەتىپ جاتىر» دەپ، جولاۋشىلار دا ناليدى.

تاسقىن بولاتۇلى، شىعىس قازاقستان وبلىسى