Foto: platon.asia

Reseyde orın alğan iri sayasi jağdaylardan keyin Kreml'ge Euroodaqtıñ ğana emes, Amerikanıñ da poziciyası özgere bastadı. Ekonomikalıq sankciyalar qwrsauında qalğan Resey üşin Bryussel'de jaña strategiya jüzege aspaq. Al avtoritar bilik wstanğan agressiyalıq sayasattıñ euroatlantikalıq aymaqqa äserinen qauiptengen NATO elderi bwl jolı reseylik vektordıñ bağıtın qayta qaramaq. Demek, aldağı uaqıtta Batıs sayasatınan qanday da bir özgerister kütu kerek pe?

Jaqında Europalıq odaq Reseymen sayasi qatınastar turalı strategiyalıq pikirtalas jürgizbek. Bwl mäseleni Europa tarapı AQŞ prezidenti Djo Baydenmen de talqılaydı. Bwl strategiyalıq pikirtalastıñ kul'minaciyasına 25-26 naurızda Euroodaq sammitinede nükte qoyıluı kerek edi. Biraq Covid-19 ştamdarınıñ artuına baylanıstı Europalıq Keñestiñ basşısı Çarl'z Mişel' memleket jäne ükimet basşılarınıñ beynekonferenciyasın ötkizu turalı şeşim qabıldadı.

Beynekonferenciya qarsañında Mişel' Vladimir Putinge bir şart qoydı: eger Resey Minsk kelisimderin orındauda nätije körsetse, Batıs elderine qarsı gibridti jäne kiberşabuıldardı toqtatıp, adam qwqıqtarın saqtau principine bağınsa ğana Euroodaq Reseyge qatıstı wstanımın özgertedi.

Sonımen, 25 naurızda odaqqa müşe elderdiñ basşıları Reseyge qatıstı sayasi wstanımdarın işinara deñgeyde jäne Aq üy basşısı Djo Baydenmen birge talqılaydı.

Europadan alıstap, Qıtayğa bet bwru

Aqpannıñ basında EO-nıñ sırtqı sayasat jönindegi Joğarğı ökili Jozep Borrel Mäskeuge saparlay bardı. Keyin Sırtqı ister ministrleri EO Keñesiniñ otırıstarında Reseymen qarım-qatınastı jii talqılay bastadı. Euroodaq ökili bwl jöninde: «Resey EO-ğa qarsı wstanımdı tañdağanı anıq. Reseyde de, Şeşenstanda da, odan tıs jerlerde de adam qwqıqtarı künnen künge taptalıp jatır. Resey biligi bwl mäselelerdi şeşuge qwlıqsız ekenin körsetti. YAğni Resey avtoritarlıq memleket bağıtın tañdap, Europadan alıstap bara jatır. Europa bwdan qorıtındı şığaruı kerek», – dedi.

Bir qızığı, Batıs elderi Beyjiñ men Mäskeuge adam qwqıqtarın bwzıp, bilikti sınağandardı qudalağan üşin sankciya salıp jatqan twsta Qıtay jäne Resey sırtqı ister ministrleri kezdesti. Olar mälimdemesinde BWW Qauipsizdik keñesiniñ twraqtı müşeleriniñ sammitin ötkizuge şaqırdı. Osılayşa, jahandıq teke-tires Qıtay men Reseydi özara odaqtas boluğa itermeledi.

Wzaq uaqıttan beri Qıtay men Resey ortasında sayasi-äskeri odaqtıñ qwrıluı turalı türli pikirler talastı küyde kele jatqan. Eki el arasındağı senimsizdik jäne odaqtasuğa mümkindik bermeytin birqatar müdde qayşılıqtarı turalı da saytımızda kölemdi saraptamalar jazılğan bolatın. Degenmen, AQŞ bastağan Batıs elderiniñ demokratiyağa qarsı Beyjiñ men Mäskeuge bağıttalğan şekteu, tejeu şaraları bwl eki öñirlik baqtalas eldiñ özara ıntımaqtı tereñdetuine türtki bolğanday.

Batıstıñ Reseyge qatıstı 5 qağidası

2016 jılı Resey Qırımdı anneksiyalauı Ukrainanıñ odan äri twraqsızdanuına äkep soqtı. Älem elderiniñ nazarın audarğan oqiğadan keyin AQŞ pen Euroodaqtıñ Reseyge qatıstı principteri özgerdi. Birinşi kezekte Minsk kelisimine qol qoyıldı.

Europa üşin reseylik vektordıñ ekinşi qağidatı retinde «Şığıs äriptestigi» jäne Ortalıq Aziya elderimen baylanıstı naqtılau boldı. Strategiyanıñ üşinşi tarmağı – Euroodaqtıñ qauip-qaterlerge, atap aytqanda, energetikalıq qauipsizdik nemese gibridtik soğıs mäselelerine twraqtılığın küşeytu. Al soñğı tarmaq Resey Federaciyasındağı azamattıq qoğamdı qoldau, adam qwqıqtarı mäselesine bağıttalğan.

Euroodaq üşin Reseyge qatıstı birıñğay wstanımnıñ joğın eskersek, joğarıda atalğan bes qağidat mına tarmaqtarmen tolıqtırıluı tiis: Reseydiñ halıqaralıq jäne adam qwqıqtarın bwzu äreketterine qarsı şaralar qoldanu; EO-ğa qısımdı küşeytuin tejeu.

Key sayasattanuşılardıñ pikirinşe, Euroodaq basşılığınıñ wstanımı Putin üşin erekşe röl atqarmaydı. YAğni Reseyge qarsı agressivti sayasat jürgizu üşin onıñ qarjılıq mümkindikteri, qauipsizdik şaraları jetkiliksiz. Sondıqtan da Euroodaq birıñğay işki poziciyasın naqtılauı tiis.

Sankciya qwrsauında

Skripal'dar men Kreml' sınşısı Naval'nıy ulanğannan keyin AQŞ Reseyge qarsı sankciyanıñ jaña legin bastadı. Euroodaq ta qarap qalğan joq. Al AQŞ Wlttıq barlau qızmetiniñ Reseyge qatıstı bayandaması jariya bolğannan keyin, Mäskeu kezekti märte sankciya astında qaldı. Djo Baydenniñ Putindi «qandıqol» dep esepteui de Amerika-Resey baylanısına sızat tüsirdi.

18 naurızda AQŞ Sauda departamenti Sergey Skripal' men YUliya Skripal' jäne Aleksey Naval'nıydıñ ulanuına baylanıstı Reseymen sauda-sattıqta jaña şekteulerdi qatayttı. Oğan säykes, AQŞ wlttıq qauipsizdikke qatısı bar tauarlar men tehnologiyasın Reseyge eksporttaudı toqtatadı. Mäsele qorğanıs salasında qoldanılatın önimder men türli maqsatta qoldanıluı mümkin tauarlar jöninde bolıp otır. Sonıñ saldarınan Reseydiñ aviaciya jäne ğarış salası iri mäselege kezigui mümkin.

Skripal'dar otbası ulanğannan keyin Amerika biligi himiyalıq qaruğa tıyım salu turalı 1991 jılı qabıldanğan zañ ayasında eki sankciya salğan. Naval'nıydıñ ulanuına baylanıstı bıltır tamız ayında jäne biıl naurız ayında soğan wqsas şaralar qoldanıldı. Qara tizimge birqatar jeke jäne zañdı twlğalar engen, arasında reseylik ğılımi instituttar da bar.

Öz kezeginde Kreml'diñ AQŞ pen Euroodaq wstanımdarına qatıstı reakciyası da tañqaldırğan joq. Bwl jolı da Resey öz tarapına bağıttalğan küdikter men mälimdemelerdi tübegeyli joqqa şığarıp, sankciya qwrsauında qalğan seriktesi Qıtayğa bet bwra bastadı.

"The Qazaq Times"