Qıtay törağası men Resey prezidenti. Foto: regnum

AQŞ-tıñ wlttıq qauipsizdik strategiyasına baylanıstı qwjat jariyalandı. Qwjatta Resey «halıqaralıq arenadağı twraqsızdandıruşı», al Qıtay Amerika üşin «qauipti äri jetekşi qarsılas» retinde körsetilgen.

Qauipsizdik strategiyası jariyalanğan soñ memlekettik departamenttiñ ökili Ned Praystıñ mälimdemesinde: «Qıtay – bizdiñ negizgi bäsekelesimiz. Qıtay biz üşin XXI ğasırdağı bastı geosayasi qarsılas sanaladı. Basqa memlekettermen, äsirese Reseymen salıstırğanda Qıtaydan tönetin qauip joğarı. Resey aymaqtardağı ıqpalın qamtamasız etuge tırısadı. Alayda, Resey Qıtay siyaqtı äleuetke, mümkindikterge ie emes», – dedi.

Bayden äkimşiligi bastı qarsılas sanalatın memleketter qatarında Iran men Soltüstik Koreyanı da atağan. Biraq «bwl memleketterden tönetin qauipten Qıtay qaupi basım» – delingen qwjatta.

Strategiya turalı qwjatta barğan sayın avtoritarizmniñ älemde trendke aynalıp, auqımı wlğayğanı jäne demokratiyağa qauip töndirip jatqanı aytılğan. Sonımen qatar, demokratiyalıq normalar men oğan negizdelgen halıqaralıq tärtipti qorğau qajettiligi bayandalğan. Strategiyada Europa pen Aziya elderimen odaqtıq qarım-qatınastı damıtudıñ mañızdılığı birneşe ret atap ötiledi.

AQŞ tarapı Qıtay men Reseydegi adam qwqıqtarı mäselesin jii köterip keledi. 17 aqpanda Bayden Qıtay biliginiñ Şıñjañdağı äreketin ayıptap, adam qwqıqtarın bwzuı jauapsız qalmaytının eskertken. Sol küni Bayden mälimdemesinde: «Men BBW-da jäne özge de halıqaralıq wyımdarmen adam qwqıqtarın qorğaudı jalğastıramın. Qazir Qıtay älemdik köşbasşı boluğa tırısadı. Bwl ataqqa ie bolu üşin basqa memleketterdiñ senimine ie boluı kerek. Al Qıtay biligi adam qwqıqtarın öresel bwzıp keledi. Mwnıñ jauapsız qalmaytının eskertemin. Şi Jiñ Piñ bwl ärekettiñ qanday nätije beretinin jaqsı biledi», – dedi.

2018 jıldıñ tamızında BWW Adam qwqıqtarı jönindegi Joğarğı Komissar basqarmasınıñ ökilderi Şıñjañdağı tüzetu lagerlerinde 1 mln-ğa juıq mwsılmanjardıñ zañsız wstalğanın jäne adam qwqıqtarınıñ taptalğanın mälimdedi. Basqarma bwl jağdayğa alañdauşılıq bildirip, osı aymaqqa baqılauşılar jiberudi wsındı. Qıtay biligi Şıñjañda penitenciarlıq mekemelerdiñ auqımdı jelisin qwru turalı aqparattı birneşe ret joqqa şığardı. Sonımen qatar, 2018 jıldıñ soñında olar öñirde bilim beru jäne käsiptik dayarlau ortalıqtarı jwmıs isteytinin habarlağan. Qıtay şeneunikteriniñ mälimdeuinşe, onda terrorizm men ekstremizm ideyalarınıñ ıqpalına tüsken, qıtay tilin, jazu negizderin, kommunikativtik dağdılardı jäne QHR zañnamasınıñ negizderin oqitın adamdar bar. Bwl ortalıqtardağı adamdardıñ naqtı sanın Qıtay biligi jasırın wstap otır.

Al 3 naurızda AQŞ Naval'nıy isine baylanıstı Reseyge qarsı sankciya engizip, ekonomika, qorğanıs salasında kömek körsetu bağdarlamaların toqtattı. Sankciya 1991 jılı qabıldanğan «Himiyalıq jäne biologiyalıq qarudı baqılau jäne onı qoldanuğa tıyım salu turalı» zañ ayasında jüzege asıp otır. Sankciyadan keyin Reseyge şeteldik äskeri qarjılandırudı közdeytin AQŞ-tıñ barlıq bağdarlamsı küşin joydı. Vaşington, sonımen birge, Mäskeuge AQŞ ükimetiniñ ministrlikteri men basqarmaları, onıñ işinde eksport-import banki arqılı nesie nemese basqa qarjılıq kömek beruden de bas tartadı. Amerikadan Reseyge «Wlttıq qauipsizdik üşin mañızdı tauarlar men tehnologiyalardı eksporttauğa» da şekteuler engizilude.

"The Qazaq Times"