Qırğızstannıñ bwrınğı jäne qazirgi prezidenti. Foto: akipress.org

Qırğızstanda altınşı prezidenttiñ inauguraciyası ötip jatır. Büginnen bastap Sadır Japarov resmi türde Qırğızstan prezidenti qızmetine kiristi. Biraq el biligi bwl jolı şet memleketterdiñ basşıları men bwqaralıq aqparat qwraldarınıñ ökilderin wlıqtau räsimine şaqırudan bas tartqan.

Negizinen Japarovtıñ wlıqtau räsimine Qazaqstannıñ birinşi prezidenti, Assambleyanıñ ömir boyğı törağası Nwrswltan Nazarbaev şaqırılğan. Alayda Nazarbaevtıñ özi şarada boy körsetpedi. Onıñ qwttıqtau hatın räsim kezinde Qazaqstan halıqtarı assambleyası törağasınıñ orınbasarı Janseyit Tüymebaev oqıdı.

Şara memlekettik telearnada tikeley efirde körsetildi. Ant mätinin oqğan soñ Japarovqa prezidenttiñ kuäligi men tösbelgisi tabıs etildi.

Räsimge memlekettiñ bwrınğı basşıları Sooronbay Jeenbekov, 2021 jılğı saylauğa qatısqan parlamenttiñ bwrınğı spikerleri, prezidenttikke kandidattar, Parlament deputattarı, ministrlikter basşıları, respublikada akkredittelgen diplomattar men WQŞW Bas hatşısı Stanislav Zas' qatıstı.

Prezidentti inauguraciyası alğaş ret Memlekettik filarmoniya ğimaratında ötti. Aldıñğı jıldarı ol astananıñ oñtüstik şetinde ornalasqan «Ala-Arça» memlekettik rezidenciyasında, prezidenttiñ äkimşilik ğimaratında ötetin.

5-6 qazandağı oqiğalardan keyin Qırğızstanda jaña ükimet jasaqtalıp, oğan Sadır Japarov jetekşilik etip keldi. Degenmen ol prezidenttik saylauda jeñiske jetkendikten, onıñ ökileti toqtatıldı.

Biıl 10 qañtarda Qırğızstanda merziminen bwrın prezident saylauı men referendum ötti. Sol küni azamattar prezidenttik basqaru formasın tañdadı. Memleket basşısı lauazımına 17 ümitker boldı. OSK aqparat boyınşa, derekterdi öñdegennen keyin Sadır Japarov uçaskelerdiñ 79%-dan astam dauıs jinadı. Saylauşılardıñ 80%-dan astamı prezidenttik basqarudı qoldadı.

Saylaumen qatar, mwnda eldegi basqaru forması boyınşa referendum ötti. Nätijesinde Qırğızstan saylauşıları prezidenttik basqaru formasın qoldadı. Bwl nwsqanı referendumda dauıs bergenderdiñ 81%-ı maqwldağan. Osılayşa, Sadır Japarov dağdarısta qalğan Qırğızstan biligin qolına aldı.

Pandemiya, karantin jäne biliktiñ auısuınan keyin İJÖ 8,1%-ğa qısqarıp, Qırğızstan ekonomikası qwldıradı. Sonımen birge, eldiñ eñ iri nesie beruşisi Qıtay qarız boyınşa tölemdi tek 2020 jılğa jäne qosımşa somağa keyinge qaldıruğa kelisti. Bwğan deyin prezidenttikke ümitkerler arasında ötken eki debatqa da Japparov qatısqan joq. Pikir sayıs barısında Sadır Japarovtıñ Qıtaymen astırtın baylanısı bar boluı mümkin degen oydıñ wşın Qanat Isaev ortağa tastağanı köp talqığa şoq tastadı. Ol bwğan deyin «Qıtay tıñşısı boluı mümkin» delingen JK deputatı Ädil Jüniswlı men Sadır Japarovtıñ baylanısın jiti tekseru kerek degen pikirin aytqan bolatın.

Jaña prezidenttiñ biografiyası

52 jastağı Sadır Japarov – sayasatker, II därejeli memlekettik keñesşi, «Sayasattağı 10 jıl» (2015) kitabınıñ avtorı.

Ol 1991 jılı Qırğız memlekettik dene şınıqtıru institutın, 2006 jılı Qırğız – Reseydegi B.El'cin atındağı Slavyan universitetiniñ zañ fakul'tetinde sırttay oqığan.

2012 jıldıñ 3 qazanında Sadır Japarov «Ata-Jwrt» partiyasınıñ deputattarı Qamşıbek Täşiev, Talant Mamıtovpen birge Bişkekte «Qwmtor» altın ken mäselesine baylanıstı miting wyımdastırğan.

2013 jıldıñ tamızında Qırğızstan Joğarğı Sotınıñ şeşimimen Japarov, Taşiev jäne Mamıtov «bilikti küşpen basıp aluğa äreket etkeni üşin» kinäli dep tanılıp, bir jıl bes ayğa bas bostandığınan ayırıldı. Sonday-aq üşeui de deputattıq mandattan şettetildi. Biraq sot zalında bosatıldı. Keyinnen Japarov tört jıl boyı şetelde twrdı.

 

2017 jılğı 25 naurızda sayasatker Qırğızstanğa oralğannan keyin qamauğa alındı. Oğan Qılmıstıq kodekstiñ «kisi öltiruge äreket», «kepilge alu», «bwzaqılıq», «bilik ökiline zorlıq-zombılıq etu» baptarı boyınşa qılmıstıq is qozğaldı.

 

2017 jılı 2 tamızda Bişkektiñ Pervomay audandıq sotı onı birneşe qılmıs jasağanı üşin 11 jılğa bas bostandığınan ayırdı. Sol jılı ol Qarakölde ötken miting kezinde Istıqköl oblısındağı Ükimettiñ ökiletti ökili Emil' Kaptagaevti kepilge alğanı üşin kinäli dep tanıldı. Keyin sot Japarovtıñ jazasın 10 jılğa deyin qısqarttı.

2019 jıldıñ soñında eks-deputat Japarov Respublika prezidentiniñ atına keşirim jasau turalı ötiniş berdi.

2020 jılı qazannıñ basında Qırğızstanda parlamenttik saylau nätijelerine qarsı jappay narazılıq akciyaları bastaldı. 6 qazanğa qarağan tüni Japarov jazasın ötep jatqan Şu oblısındağı koloniyadan öz jaqtastarımen bosatıldı. Sol küni Qırğızstannıñ Joğarğı sotı onıñ ükimin joydı.

14 qazanda Parlament deputattarı Sadır Japarovtı Qırğızstannıñ prem'er-ministri etip bekitti. Prezident Sooronbay Jeenbekov Ükimettiñ jaña qwramın tağayındau turalı Jarlıqqa qol qoydı. Kabinettiñ bwrınğı basşısı Kubatbek Boronov respublikadağı işki sayasi jağdaydıñ uşığuına baylanıstı öz erkimen qızmetinen ketti.

15 qazanda prezident Sooronbay Jeenbekov oppoziciyanıñ qısımımen otstavkağa ketti. Konstituciyağa säykes, jaña saylau ötkizilgenge deyin memleket basşısınıñ mindetterin parlament spikeri atqaruı tiis edi. Alayda spiker Qanatbek Isaev prezidenttiñ ökilettigin prem'er-ministr Sadır Japarovqa berdi.

 

20 qazanda Sadır Japarov «Qırğız Respublikası prezidentiniñ ökilettigin orındaudı qabıldau turalı» Jarlıqqa qol qoydı. Sol küni Qırğızstannıñ Joğarğı sotı onı 2012 jılı eldegi bilikti basıp alu äreketi boyınşa aqtadı.

 

14 qaraşada Japarov Ükimet basşısınıñ ökilettigin uaqıtşa toqtatu turalı şeşim şığardı. Respublika prezidentiniñ mindetin atqaruşı bolıp Parlament spikeri, Japarovtıñ «senimdi seriktesi» Talant Mamıtov tağayındaldı.

Biıl 10 qañtarda Sadır Japarov Qırğızstan prezidenti bolıp saylandı. Ortalıq saylau komitetiniñ mälimetinşe, ol saylauşılar dauısınıñ 79,2% dauısın jinağan. Onıñ qarsılası, «Bütin Qırğızstan» partiyasınıñ törağası Adahan Madumarovqa saylauşılardıñ 6,79%-ı dauıs berdi.

"The Qazaq Times"