Uädesin wmıtqan äkim Nazarbaevtıñ tapsırmasın orındauğa qanşa qarajat jwmsadı? – Eki türli esep

Biıl küzde Jambıl oblısınıñ äkimi Berdibek Saparbaev eki birdey qımbat monumenttiñ lentasın qiğan. Qorday qaqtığısınan keyin «krizis menedjer» Saparbaev Qazaqstannıñ eks-prezidenti N.Nazarbaevtıñ tapsırmasımen  «Qazaq halqına mıñ alğıs» monumenti men pandemiyanı eñsermey jatıp kölemi jağınan äldeqayda ülken «Biz Birgemiz» keşenin salğızdı. Biraq Kenesarı hannıñ eskertkişi eki jıldan beri jüzege aspay keledi. Alaş mwrajayı turalı bergen uädesin wmıtqan äkimniñ äreketin jergilkti atqaruşı bilik qalay tüsindiredi? Bwl jobalarğa qanşa qarajat jwmsaldı?

Bilik «twrmıstıq janjal» dep bağalağan Qordaydağı qazaq-dwnğan qaqtığısınan keyin wltaralıq mände «Qazaq halqına mıñ alğıs» monumenti boy köterui ım türinde moyındau degenge sayatın siyaqtı. Biraq äkimdiktiñ redakciyağa joldanğan jauap hatında basqaşa täpsirlengen.

«Qazaqstan halqı assambleyasınıñ 25 jıldığı qarsañında aşıldı. Eskertkiştiñ tereñ ideologiyalıq mäni bar. Monument qiın-qıstau kezeñde türli etnos ökilderine qonaqjay köñil bildirgen qazaq halqına aytılğan rahmetten bölek, eldegi wltaralıq kelisimniñ nışanı ispettes», – deydi oblıs apparatınıñ bastığı Qanatbek Mädibek.

Taraz qalasındağı Töle bi dañğılın ornalasqan nısannıñ biiktigi – 30 metr, artına kolonna qoyılğan. Stella mañındağı qabırğağa tarihi kezeñderdiñ körinisi beynelengen. Mädibektiñ mälimetinşe, monument qwrılısına 35 jwmısşı, 10 şaqtı arnayı tehnika qatısqan. «Jobanı jüzege asıruğa byudjetten 83,9 mln, qosımşa demeuşilerden 9 mln teñge bölingen». Jalpı jiını 92,9 mln teñge jwmsalğan. Degenmen memlekettik aqparat qwraldarındağı mälimetter boyınşa, «Arbat-1» jayau jürginşiler alleyasında aşılğan jaña monumenttiñ qwrılısına 158 mln teñge ketken. Qwrılıstı «Temir-Baylıq» jauapkerşiligi şekteuli seriktestigi atqarğan.

Jambıl oblısı äkimi apparatınıñ basşısı «Qazaq halqına mıñ alğıs» eskertkişine 93 mln, al QazAqparat agenttigi 158 mln teñge jwmsalğanın aytadı. Bir eskertkişke eki türli bağa. Foto: QazAqparat

Odan özge, «mausım-şilde qırğınında» jüzdegen twrğını qaytıs bolğan Taraz qalasında Twñğış Prezident küni qarsañında «koronaviruspen küresken mamandar men eriktilerge arnap» «Biz birgemiz» monumenti salındı. 14 şağın audanında orın tepken eskertkiş keşeniniñ biiktigi şamamen 33 metr bolatın monument, 9-5 metr aralığında irili-kişi kolonnalar ornatılğan. Redakciya salıq töleuşi qazaqstandıqtardıñ qaltasınan jwmsalğan milliondağan qarajattıñ esebin swradı.

Qazaqstannıñ eki birdey prezidenti Nazarbaev pen Toqaevtıñ sözi ädiptelgen monumenttiñ byudjeti qomaqtı. Foto: Oblıs äkimdiginiñ baspasöz qızmeti

«Monument aldına jer şarı tärizdes temir-betondı stella ornatılıp, aumağına abattandıru jwmıstarı jürgizildi. Bwdan bölek 5000 şarşı metrge juıq aumaqqa brusçatka töseldi, 4500 şarşı metrge kögaldandıru jwmıstarı atqarıldı, sonımen qatar, 1250 ş.m qwraytın avtotwraq qarastırılıp, kişi säulettik formalar yağni, orındıqtar, pergala, jarıq şamdarı jäne t.b formalar ornalasqan. Jobağa 197 mln teñge bölindi. Oğan qosımşa 12 mln teñge demeuşiler esebinen berildi. Eskere ketetin jağday, maqsat tek eskertkiş ornatu emes. Ärine, bwl keyingi wrpaqqa ağa tolqınnıñ siñirgen eñbegin ayşıqtau simvolı boladı. Sonımen qatar, bwl qala men qala qonaqtarı üşin demalıs, seruen ornı bolıp qala beredi», – delingen apparat habarlamasında.

Qazaqstan tarihında mäni zor Kenesarı hannıñ eskertkişin eki jıldan beri twrğıza almay kele jatqan oblıs basşılığı äli beti qaytpağan pandemiyanı jeñgendey bolıp bilik partiyasınıñ lozungi negizinde «Biz Birgemiz» eskertkiş keşenin saluğa 209 mln teñge tapqan. Foto: Oblıs äkimdiginiñ baspasöz qızmeti

Koronavirus pandemiyasın tüpkilikti jeñbese de, bilik «küresker jandardıñ qızmetine qwrmetine oray» twrğızğan «Biz birgemiz» monumentine 209 mln teñge qarastırılğan.

Eki birdey eskertkişke äkimdik 301,3 mln teñge qarajat jwmsağan. QazAqparattıñ «Estitin memleket» qwrudı közdeytin prezident Toqaev pen Ükimet pandemiyaday qısıltayañ şaqta qarjını ünemdeuge ündep keledi. Degenmen jergilikti atqaruşı bilik jüzdegen adamdı baspanamen qamtuğa bolatın sommadağı qarjını «sayasi ideyanı nasihattauğa» bağıştaudı dwrıs köredi.

Mwñğa aynalğan Han Keneniñ eskertkişi

2018 jılı Merki audanı Jambıl auıldıq okrugine qarastı Batıs Europa-Batıs Qıtay Halıqaralıq avtokölik däliziniñ boyında halıqtıñ qaltasınan ornatılğan Kenesarı hannıñ eskertkişin äkimdik «zañsız» ekenin aytadı.

2018 jılğı 11 jeltoqsandağı «Jambıl oblısındağı tarih jäne mädeniet eskertkişterin qorğau jönindegi komissiya» otırısında qabıldanğan hattamağa säykes, Merki audanı äkimdigine eskertkişitiñ qwjattarın jinaqtau tapsırılğan.

«2019 jılı 20 aqpan küni Merki audanı äkimi M.Ömirbek, oblıstıq ardagerler keñesiniñ törağası E.Soltıbaev, qoğam belsendileri I.Dastan, B.Uälihanov, Oblıstıq tarihi-mädeni eskertkişterdi qorğau jäne qalpına keltiru direkciyasınıñ direktorı Q.Daurembekov, QR Suretşiler Odağınıñ müşeleri – müsinşiler T.Köljigit pen S.Momış jäne «Joşı han wrpaqtarı» qoğamdıq qorı ökilderiniñ qatısuımen jiın ötkizilip, eskertkiş ornatu boyınşa zañ talaptarı tüsindirildi. Kenesarı hanğa ornatılğan eskertkiştiñ körkemdik deñgeyi tömen ekendigi aytılıp, nätejesinde joğarıda demeuşiler tarapınan müsinşilerge Kenesarı hanğa arnalğan eskertkiştiñ jaña eskizdik jobasın jasaudı wsındı.

Müsinşiler Kenesarı han eskertkişiniñ eki eskizdik jobasın «Joşı han wrpaqtarı» qoğamdıq qorı ökilderine tanıstırıp, maqwldanğan bir eskizdik joba demeuşilerdiñ kömegimen ornatıladı», – deydi äkimdik.

Tipti qazaq handığınıñ soñğı hanına arnap 2019 jılı mausım ayında audannan 0,1 gektar jer bölinip qoyğan.

Bügingi tañda, jaña eskertkiştiñ eskizdik jobası Mädeniet jäne sport ministrliginiñ (2020 jılğı 28 säuirdegi) №103 bwyrıqtıñ 2 taraudıñ 4 tarmağı negizinde asa körnekti twlğanıñ ülesi jäne tarihi oqiğanıñ mañızdılığın rastayitın arhivtik qwjattardıñ köşirmeleri tamız ayında Monumenttik öner qwrılıstarın ornatu jönindegi memlekettik komissiyağa wsınıs hat joldanıp, komissiya qazan ayında  Kenesarı han eskertkişin ornatu wsınısın qoldağan eken.  «Osığan oray, eskertkiştiñ jwmıs jobası aldağı uaqıtta ötetin komissiyanıñ kün tärtibine engizildi» deydi äkimdik.

Qoğam tarapınan memlekettik sayasat tarihi mäni zor, bilik institutınıñ irgesin negizdeude ülken rölge ie hannıñ beynesin nasihattaudıñ ornına äldebir propagandağa jüzdegen million qarjı jwmsauğa bağıttalmauı tiis degen talap küşeydi.

Äuelde uäde retinde aytılğan mwrajaydıñ «aqırı»

Biıl 19 aqpanda Jambıl öñirine komissiya müşesi retinde barıp, äkim bolıp qalıp qoyğan  Berdibek Saparbaev halıqqa esep bergen alğaşqı kezdesuinde:

«...bıltır Jambıl oblısınıñ 80 jıldığına oray aşılğan nısandardıñ qwrılısı da jalğasadı, «Tektwrmas» etno-tarihi keşeniniñ ekinşi kezeñi ayaqtaladı. Qazaq handığı eskertişiniñ aumağına mwrajay salınadı. Sonday-aq Alaştanu ortalığınıñ qwrılısı bastaladı», – dep süyinşilep uäde bergen.

Bwl turalı jergilikti jäne respublikalıq BAQ betterinde jariyalandı. Alayda 2 jeltoqsan küni OKQ alañına onlayn-brifingte The Qazaq Times redakciyasınıñ tilşisi qoyğan saualına äkim bergen uädesin wmıtıp, sözinen aynığan.

«Birinşiden, Alaş mwrajayı jöninde men eşkimge uäde bergen joqpın. Odan keyin men uäde bersem orındaymın!»  – degen «dağdarıs menedjeri» öktem söylep.

Pandemiyanıñ alğaşqı karantin kezinde tur ötkizgen, byudjeti milliondağan eki birdey alıp monumentke qarjı ünemdeudi oylamağan äkimdik nelikten Alaş mwrajayınıñ qwrılısın artıq şığınğa balağanı belgisiz.

«Alaştanu» ortalığınıñ qwrılısın jürgizu alğaşında josparlanğanımen, keyinnen qala qwrılısı keñesinde koronavirustıq pandemiyanıñ saldarınan jäne qarajattı ünemdeu maqsatında bwl jobanıñ jüzege asırıluı keyinge qaldırıldı. ...Älemdi şarpığan pandemiya osınday özgeristerdi qabıldauğa mäjbürleydi dep eşkim oylamadı»

Äkimdik bwğan deyin Taraz qalasında «Köne-Taraz» etno-mädeni keşeninde birneşe ğimarat salınğanın ayta kele sonıñ biri «Ş.Mwrtaza atındağı ruhaniyat jäne tarihtanu ortalığı Alaş arıstarın ardaqtau ideyasın osı ortalıqta jüzege asıruğa mümkindik mol» dep, mwrajayğa qarjı bölinbeytinin emeuirin arqılı bildirdi.

"The Qazaq Times"