Foto: https://pkzsk.info

Koronavirus pandemiyası turalı dezinformaciya negizinde qwrılğan aqparattar ekiwştı pikir qalıptastırıp, oqırmandı jañılıstıratın jalğan mälimetter jıldam tarauda. Osı orayda COVID-19 jaylı negizgi faktilerdi nazarlarıñızğa wsınamız.   

1-derek. Koronavirus latın tilinen audarğanda «täj jäne şeñber» degen mağına beredi. Ğalımdar atalğan dert bizdiñ zamanımızğa deyin 10000 jıl bwrın nemese odan erte payda bolğan degen gipoteza aytadı. 1890 jılı OC43 dep atalatın iri qara maldıñ koronavirusı anıqtaldı. Al 1950 jıldarı anıqtalğan NL63 koronavirusı jäne jarğanattıñ MRCA koronaviruısnan 563–822 jıl bwrın bölingen.

2-derek. Qazirgi koronavirusqa wqsas jağday 2003 jılı Qıtayda SARS atauımen, al 2012 jılı Tayau Şığıs repitorlıq sindromı retinde tirkelgen. SARS yağni tınıstıq sindrom atauın alğan virustı Qıtaydıñ YUn'nan' aumağındağı üñgir jarqanattarı tasımaldağan. 2019 jılğı jaña koronavirus genomı SARS genomımen 80%-ğa wqsas.

3-derek. Tiri jan evolyuciyasındağı 2 mln jıl işinde adam balasınıñ immundıq jüyesi birneşe infekciyamen küresudi üyrendi. Alayda «jaña koronaviruspen» küresu qiınğa soğıp otır. Sondıqtan da ğalımdar COVID-19-dı «jaña virus» dep atağan.

4-derek. Ağzağa tüsken virus mutaciyağa wşırap, köbeyedi. Köbeyu arqılı tizbekti reakciya bastaladı. Nätijesinde jasuşa ölip, infekciya tasımaldauşı jwqpalı boladı. Virus tınıs alu jolın zaqımdap, pnevmoniyanı örşitedi. Bwl derttiñ köbine egde adamdar men sozılmalı auruı bar adamdarğa saldarı auır boluı mümkin.

5-derek. Virus aldımen tınıs alu joldarında köbeyedi, artınşa ökpeni zaqımdaydı. Sol sebepti infekciyanıñ alğaşqı simptomı – jötelu, qızu temperatura. Degenmen virus simptomdarsız da proceste boladı. Mäselen, Uhan' auruhanasındağı nauqastardıñ 30%-nda virus simptomdarı bayqalmağan.

6-derek. Koronavirustıñ sirek wşırasatın belgileriniñ biri – sezgiştik qabilettiñ älsireui.

7-derek. Atalğan dertke şaldıqqan bir adam 2-4 adamğa virus tasımaldaydı. Oñtüstik Koreyada alğaş koronavirus jwqtırğan bir ğana äyel («Pacient 31») 1200-ge juıq adamğa virus jwqtırğan.

8-derek. Ğalımdardıñ payımdauınşa, dertten köz jwmu payızı – 1-3% deñgeyinde. Bwl körsetkiş qarapayım twmaudan 20 esege köp.

9-derek. Virustıñ taralu auqımı orasan: älem boyınşa alğaşqı 100 mıñ adam 67 künde, ekinşisi 11 künde, al üşinşi 100 mıñ nauqas bar-eoğı 3 kün işinde tirkeldi. Dertke şaldıqqandar sanı är kün sayın 3 esege artıp otır.

10-derek. Koronavirusqa qarsı ekpe öndirilmeyinşe, är elde engizilgen karantin jalğasadı. Zertteuşiler gipotezası boyınşa, virusqa qarsı ekpe 2021 jıldıñ ortasında şığuı mümkin.

Kontrderek: Eger AITV (VIÇ) dertine qarsı ekpeni 35 jıldan astam uaqıt boyı öndiru qiın bolğanın eskersek, koronavirusqa qarsı vakcina mülde öndirilmeui de mümkin deydi ğalımdar. Bwl öz kezeginde «wjımdıq immunitet qalıptastıruğa» sep boladı.

P.S: Älem boyınşa koronavirus jwqtırğandar sanı 7 millionnan astı. Qaytıs bolğandar 400 mıñnan assa, 3,1 millionnan astam adam jazıldı. Virustı alğaş jwqtırğandar Qıtaydıñ Hubey provinciyasınıñ Uhan' qalasında tirkeldi.

"The Qazaq Times"