Mwhtar Jäkişevtiñ bosatıluın talap etken narazılar. 10 qırküyek 2019 jıl. Almatı qalası. Foto: aşıq derekköz

Halıqaralıq wyımdar men qwqıq qorğauşılar «sottaluında sayasi astarı bar twtqındar» sanatına qosqan eñ belgili twlğalardıñ biri, on jıldan astam uaqıt abaqtıda otırğan Mwhtar Jäkişevtiñ isi törtinşi märte qaralmaq. «Abaqtıda aydan-künnen jañılğan» Jäkişevtiñ sottılıq biografiyasına şola otırıp, sarapşı pikirin nazarıñızğa wsınamız.  

Jäkişevke tosınnan salınğan «qwrıq»

1998-2009 jıldar aralığında «Qazatomprom» wlttıq kompaniyasın basqarğan Mwhtar Jäkişev soñğı jılı mamır ayında iri uran ken orındarında memleket ülesin sattı degen ayıppen wstalğan bolatın. 2010 jıldıñ kökteminde astananıñ Sarıarqa audandıq 2-sotı  «qarjını ısırap qıldı jäne para aldı» ​degen ayıppen katañ rejimdegi koloniyada 14 jıl jazasın öteuge ükim kesken. Köp ötpey2011 jıldıñ soñında WQK «iri kölemdegi alayaqtıq jäne bötenniñ mülkin iemdenu» ayıbımen ekinşi qılmıstıq is qozğap, aqırı 2012 jıldıñ mausımında 10 jılğa sottadı. Jalpı jiını tüpkilikti jaza 14 jılğa bekitildi. Onıñ wzaq jılğa sottaluın sarapşılar ärtürli twjıradı. Biri 2000 jıldardıñ basında eks-bankir Mwhtar Äblyazovqa araşa bolğanın aytsa, endi biri onıñ uran öndirisinde Reseymen baqtalas boluın alğa tartadı.

Qazaqstan biligi halıqaralıq wyımdar men azamattıq qoğam talabın eskermedi

2015 jılı 6 qaraşa BWW-nıñ Adam qwqıqtarı komiteti Qazaqstandı «Azamattıq jäne sayasi qwqıq turalı halıqaralıq pakti» boyınşa Mwhtar Jäkişevti bosatuğa şaqırğan. Keyin densaulığınıñ naşarlauına baylanıstı Ortalıq Aziyadağı Adam qwqıqtarı qauımdastığı 2018 jılı 15 naurızda sol kezdegi prezident N.Nazarbaevtıñ atına araşa swrap hat joldadı. 2018 jılı mamırda medicinalıq komissiya qorıtındısı boyınşa, twtqın Mwhtar Jäkişevke üşinşi toptağı mügedektik diagnozı qoyıldı. Bilik onımen kezdespek bolğan şeteldik qwqıq qorğauşılar tügili tuğan anasınıñ jerleu räsimine qatısuğa rwqsat bermedi.  Soñğı birneşe jılda intellektual otbasıdan şıqqan Jäkişevti kezindegi «atom önerkäsibin damıtqan, keyin Resey kompaniyası qol astına alu üşin jasalğan sayasi quğın» dep sanaytın azamattıq qoğam ökilderi jii narazılıq akciyasın ötkizip keledi. Onıñ bostandığın talap etuşiler ärtürli jalğız adamdıq piketke şığıp, sankciyalanbağan beybit şerulerde talabın ayta jüredi. 2023 jıldıñ 20 mamırında bosatıluı tiis Jäkişevtiñ tört qızı men wlı büginde erjetip ülgergen.

Üş ret biltesi twtanbağan ümit

2018 jıldıñ 28 qaraşasında merziminiñjartısınan köbin öteuine  baylanıstı birinşi ret tüsirgen arızın Semeydiñ №2 sotı qanağattandırmap edi. Sottıñ habarlauınşa, bwğan twtqınnıñ «şığındı ötemeui» sebep bolğan.Al 2019 jılı 24 şilde de atalğan sot, 10 qırküyekte Öskemendegi oblıstıq sot qatarınan eki märte qanağantandırmay tastağan edi.

Toqaevtıñ Jäkişevke «meyiri» tüsui mümkin be?

Prizident Toqaev otandıq BAQ-qa bergen swhbatında Jäkişev isi turalı «Bwl tek sottıñ qwzıretindegi mäsele. Men, ärine, Jäkişevtiñ densaulığına baylanıstı birneşe ret merziminen bwrın şarttı türde bosatu turalı ötiniş bergenin bilemin. 3 naurızda sot otırısı ötedi. Sottıñ şeşimin küteyik, onıñ ädil bolatınına senimdimin», – dedi.

Bwl turalı äleumettik jeli qoldanuşıları da öz oyın bildirude. Solardıñ biri jas sayasattanuşı Şalqar Nwrseyitov öziniñ facebook jelisindegi jeke parağında Toqaev Nazarbaev stilindegi lobbistke aynalıp bara jatır degen oyın bölisti. Sarapşı:

«Qasım-JomartToqaev ta bara-bara bastığı N.Nazarbaev sekildi sot biligine kesilip-pişilip qoyğan sayasi mälimdemeler arqılı ıqpal etkisi keletin lobbistke aynalıp bara jatır. Toqaevtıñ Dulat Ağadildiñ ölimi men Qordaydağı tragediyağa qatıstı qwqıqtıq bağa berui, mitingiler jaylı zañğa qwqıqtıq-sayasi bağa beruge tırısuı jäne 3 naurızda ötetin Mwhtar Jäkişevtiñ sotında «ädil şeşim» şığatınına senim bildirui lobbizmge jatadı», – deydi.

Osığan deyin birneşe ret appelyaciyalıq şağımdı qanağattandırmağan sot jüyesiniñ birinşi basşı ıqpalında boluın sınağan Nwrseyitov «parlamenti Aqorda men «kitaphananıñ» «notarial'naya kontorasına», sottarı atqaruşı biliktiñ «qolbalasına» aynalğan Qazaqstanda Jeneva körgen Toqaevtıñ Dneprodzerjinsk körgen Nazarbaevtıñ lobbistik stiline süyenui qauipti qwbılıs» dep bağalaydı.

Erteñ, naurızdıñ üşi qwqıq qorğauşılar sayasi twtqın qatarına qosqan Mwhtar Jäkişevtiñ kezekti sotı bolmaq. Osı orayda Toqaev aytqan «sottıñ ädil şeşimin» bükil el tağatsızdana kütip otırğanday. Prezidenttiñ bwl mälimdemesi sot jüyesin populizmge paydalanu ädisi dep bağalauşılardıñ sanı az emes. On jıldan astam abaqtıdağı ömirdiñ «alğaday» habarı boluı mümkin be?..

"The Qazaq Times"