Aral dauı: Resey eki araldı Japoniyağa qaytarudan bas tarttı

Resey beybit kelisim ayasında Kuril tizbegindegi eki araldı (Habomai jäne Şikotan araldarı) Japoniyağa qaytarudan bas tarttı.

Kyodo agenttiginiñ mälimetinşe, MäskeuAQŞ pen Japoniya baylanısın jiti baqılay otırıp osınday şeşimge kelgen. Sonımen qatar, Tokio men Mäskeu arasında beybit kelisim jasalmağan.

Japoniya men Resey arasındağı «aral dauınıñ» hronologiyası erteden bastaladı. Negizinen Japoniya «ülken jetilik» elderiniñ işinde Qırım anneksiyasınan keyin Putinmen kezdesu wyımdastırğan ekinşi memleket. Soğan qaramastan, Japoniya men Resey arasındağı ıntımaqtastıq kelisimge 70 jıldan beri qol qoyılmay keledi. YAğni eki el Ekinşi düniejüzilik soğıstan keyin arnayı kelisimşart jasasqan joq. Japoniya jäne Resey 1855 jıldıñ 7 aqpanında Iturup jäne Urup araldarınıñ arasındağı şekaranı anıqtaytın birinşi orıs-japon kelisimşartına (Simod traktatı) qol qoydı. Sol uaqıttan bastap Iturup, Kunaşir, Şikotan jäne Habomai atalğan şartqa säykes Japoniyağa tiesili. Bwl kün Japoniyada «Soltüstik aumaqtar küni» retinde atap ötiledi.

Resey 1875 jılı barlıq Kuril araldarın Sahalin aralınıñ japon böligimen ayırbastau üşin Japoniyağa bergen. Biraq, 1905 jılı orın alğan orıs-japon soğısınan keyin Resey jeñilis tauıp, Oñtüstik Sahalindi Japoniyağa tiesili dep sanaytın «Portsmut» beybit kelisimşartı jasaldı. 1945 jılı Keñes Odağı YAlta kelisimi boyınşa Wlıbritaniya, AQŞ-pen baylanısa otırıp, Japoniyamen soğıs jürgizdi. Sol kezde KSRO Oñtüstik Sahalin men Kuril araldarınıñ Keñes baqılauına beru turalı şart qoydı. Osılayşa, Keñes Odağı Japoniya kapitulyaciyasınan keyin barlıq Sahalin men Kuril arhipelagın öz qwramına qostı. Alayda, KSRO 1951 jılı San-Franciskoda Ekinşi düniejüzilik soğısqa qatısqan memleketter engizgen beybit şartqa qol qoyudan bas tarttı. Sebebi, şartta Kuril men Sahalinniñ Reseyge tiesililigin bekitetin erejeler ayqındalmağan.

Arağa bes jıl salıp, 1956 jılı qos el beybitşilik deklaraciyasın qabıldadı. Soğan säykes Mäskeu beybit kelisimşart jasasqannan keyin Habomai jäne Şikotandı Japoniyağa beru mümkindigin qarastıruğa kelisti. Qwjatta Kunaşir men Ituruttıñ «tağdırı» qozğalmağan. Sonımen qatar, kelisim boyınşa KSRO beybitşilik ornağannan soñ eki araldı Japoniyağa qaytarıp beru mäselesin qarastıruı tiis edi. Biraq, KSRO Ekinşi düniejüzilik soğıstıñ qorıtındısı boyınşa bükil Kuril arhipelagın öz qwramına qostı.

Japoniya prem'er-ministri Sindzo Abe men Resey prezidenti Vladimir Putin osı mäselege qatıstı 2012 jıldan beri birneşe ret kezdesu wyımdastırğan. Biraq, kezdesulerdiñ eşqaysısı oñ nätije bergen joq.

"The Qazaq Times"