Orta qaşıqtıqqa atılatın yadrolıq zımırandar turalı kelisim bwzıludıñ aldın twr. Foto: thebanner.org.

Tramp biliginiñ kezinde Amerika Qwrama Ştattarınıñ birqatar halıqaralıq mañızdı kelisimderden şığıp ketkeni belgili. Bwl kelisimderdiñ qatarında halıqaralıq erkin sauda kelisimderinen tartıp, yadrolıq qaru jäne zımıran bağdarlamalarına qatıstı qauipsizdik şarttarı da bar. Tramp äkimşiligi atalğan kelisimderdi AQŞ müddesine say emes nemese uaqıtı ötken dep qaraydı nemese Qıtay men Reseydiñ kelisimderdi atqarmağanın alğa tartadı. Birqatar eldiñ sarapşıları älem elderi birtindep sayasi üyekterge böline bastağan bwl twsta, älemdik qauipsizdikke qatıstı kelisimderdiñ bwzıluı öte qauipti dep sanaydı.  

Bıltır mamır ayında yadrolıq qaruğa ie altı el men Iran arasında jasasqan «Iran yadrolıq kelisiminen» AQŞ ükimeti birjaqtı bas tarttı. Al, biıl 2 aqpanda AQŞ prezidenti orta qaşıqtıqqa arnalğan yadrolıq zımırandar turalı kelisim atqarudı toqtattı. Ondağı şartqa säykes, bir tarap kelisimdi orındaudı toqtatqannan keyin altı ay ötkende kelisim tolığmen küşin joyadı. 500-5500 şaqırımğa wşatın zımırandardı şekteu turalı kelisimniñ bwzıluı alıs aralıqtağı wşatın zımırandardı damıtu bäsekesin tudıruı mümkin. Bwlar öz kezinde älem aqparat qwralında jeterlik talqılanğan bolatın.

2010 jılı AQŞ pen Resey kelisimge kelip, yadrolıq oqtwmısıqtar men strategiyalıq aktivteriniñ sanın qısqartuğa uädelesken. Eger Mäskeu men Uaşington uädelerinde twrsa eki el yadrolıq qarularınıñ sanın 1550-ge, al strategiyalıq bombalauşı wşaqtarı men qwrlıq aralıq ballistikalıq zımırandarınıñ jalpı sanın 700-ge deyin azaytuı kerek. Alayda, Tramp bilikke kelisimen eldiñ yadrolıq arsenalın jañartu turalı bwyrıqqa qol qoyğan bolatın.  

Kezekti bwzıluğa jaqın twrğan kelisimniñ biri Strategiyalıq aktivterdi azaytu turalı şart. Qwrama Ştat bwl şartqa jaña belgilemeler qosudı wsınuda. Al, Resey, Qıtay jäne özge de yadrolıq qaruğa ie elder bwl jaña belgilemelerdi qabıldauı ekitalay. Aldağı uaqıtta Qwrama Ştat özi wsınğan jaña belgilemelerdiñ qabıldanbağanın alğa tarta otırıp, Strategiyalıq aktivterdi (yadrolıq qarulardı) qısqartu turalı kelisimnen de bas tartuı mümkin.

Negizgi qayşılıq AQŞ pen Resey arasında, soñğı kezderi bwğan Qıtay da qosıldı. Qwrama Ştattardıñ strategiyalıq aktivter qatarında ul'tradıbıstıq qarulardı da şekteu talabı Resey jağınan qabıldanbaytını anıq. Sebebi, Resey bwl qarulardı öziniñ biregey qorğanıs küşteriniñ qatarına qoyadı. Biraq, Reseydiñ de jappay qırıp-joyatın qarulardı taraptau turalı şarttardı orındap otırğanı şamalı. Bwl jağında Resey özin aqtap ala almaytın halıqaralıq daularğa ilikken.

Derjavalar atalğan qaru-jaraqtarın öziniñ müddesine qaray paydalanıp, öz müddesine say şart tüzip otırğanı aytpasa da tüsinikti. Al, yadrolıq nemese özge de jappay qırıp-joyatın qaruları joq elder üşin halıqaralıq şarttardıñ bwzıluı asa qauipti. Sebebi, älemdik qauipsizdikke qatıstı şarttardıñ bwzıluı bwl qarulardı jappay damıtu bäsekesin qalıptastırıp, onıñ soñı alapat soğısqa wlasuı mümkin.

Senbi küni Reseydiñ SİM basşısı Sergey Lavrov AQŞ-tı ayıptay söylep, qazirgi AQŞ biliginde qaru-jaraq bäsekesin qoldaytın lauazımdılar köp dep sındadı. Äri, bwl bäsekege Reseydiñ qatıspaytının ayttı. Biraq, qay twsta da qaru-jaraq bäsekesiniñ bir wşında Reseydiñ twratını anıq.

Düniejüzilik ekinşi soğıstan beri qaray 70 jıldan asa uaqıtta adamzat qoğamı zwlmat soğıstardı boldırmauğa tırısıp keledi. Osı üşin jasalğan kelisimder, türli şarttar, kezdesuler men söylesuler, BWW sekildi halıqaralıq qauımdastıqtardıñ qwlşınısına qaramastan älem qaşanda soğıs qaupinde twradı. Bwl jağday ğalamdıq qauipsizdikti qamtamasız etudi barğan sayın qiındatuda.  

“The Qazaq Times”