Qazaqstan üşin Resey men Batıs teketiresi tiimdi

Germaniyanıñ oñtüstigindegi Myunhen qalasında ötken 53-şi kezekti Myunhen Qauipsizdik konferenciyasında «Qauipsizdik turalı Davos kelisimi», halıqaralıq qalıptasqan qauipsizdik mäseleleri talqılandı. Amerika Qwrama Ştattar men Europalıq elderdiñ «Trans-Atlantika» qatınası qayta qaralıp, Resey men Batıs elderi qatınası talqığa tüsti.

Soñğı jıldardan beri Resey men AQŞ bastağan NATO wyımı arasında, Ukraina, Süriya (Siriya) jäne basqa da mäseledegi dau janjaldar, Resey men Batıs arasındağı qarım-qatınastı kürt özgertti. Äsirese, Resey-AQŞ arasındağı qatınas qırği-qabaqtıq jıldardağıday salqın küyge ötti. Degenmen, reseyşil sanalatın Tramp AQŞ prezident tağına keluimen, AQŞ-Resey qarım-qatınasınıñ jaqsaruı mümkin degen pikirlerde bar. Biraq, Tramptıñ auzınan şıqqan birneşe söz batıs älemin dürliktirgeni de közqaraqtı jwrtqa mälim. Aytalıq, «NATO-nıñ uaqıtı ötti», «EO-dan bas tartu – wlı şeşim» nemese «Trans-Atlantida qatınasında Europa halqınıñ ati-reseylik közqarasına sızat tüsti» degen sekildi sözderi Batıstı qobaljıtqan bolatın. NATO-dağı Qorğanıs ministrleri men özge de lauazımı twlğalar, Tramp közqarası men jasağan sayasatı Batıs pen Resey arasın odan arı alşaqtatuı mümkin dep otır.

Biraq, AQŞ ükimetiniñ lauazımdı twlğaları aytqan sözderi bwl pikirlerdi teristerdi. AQŞ Qorğanıs ministri Mettis keñeste, transatlantikalıq qatınas jäne NATO-nıñ qauipsizdik wjımı AQŞ-tıñ eñ bastı jauapkerşiligi ekenin, bwdan bas tartpaytının anıq ayttı. Ol sözinde: « Qazir NATO Reseyden keletin qauipke wşırap otır, sondıqtanda AQŞ Balqan mañında äskeri küştiñ älsireuin tejeuge tırısadı», – degen bolatın. Al, AQŞ vice-prezidenti  Brens Myunhen keñesinde: « Tramp ükimeti Reseymen ortaq tanım jäne kelisimge keledi. Alayda, Ukraina mäselesinde Reseydiñ jauapkerşiligin moyındatudı jalğastıra beredi. Amerika Qwrama Ştattarı NATO-nı pärmendi türde qoldaydı, Europamen «Üzdik odaqtas» bola beredi», – dedi. Tramptıñ vice-prezidenti men qorğanıs ministriniñ auzınan şıqqan bwl eki pikir, qazirgi Amerikanıñ Resey jäne Europamen bolğan qatınasındağı naqtı wstanımın körsetip twrsa kerek.

Bwl retki Myunhen otırısı AQŞ, Europa, Resey qatınastarın qayta qaradı. Resey NATO-nıñ bastı qauipi ekenin twraqtandırdı. Konferenciya qortındısı boyınşa Batıs älemi üşin Ukraina, Siriya mäselesine Resey mäselesi kelip qosıldı. Bwğan Reseydiñ NATO aymağındağı äreketteriniñ jiileui, şekarasında äskeri tehnikalardıñ qimılı köbeyip, yadrolıq qarularınıñ orın auıstırıluı, sonday-aq, Arktikadağı äskeri äreketteriniñ jiileui sebep bolıp otır. Bwl aldağı uaqıttağı halıqaralıq kürdeli jağdaylardıñ dauılın bayqatadı. Al şın mänisinde, Europa, Amerika, Resey qatınası – üşbwrıştı qatınas. Resey-Europa qatınası Resey-AQŞ qatınasına qarağanda salqın küyde. Bir taraptıñ kelesi eki tarap arasındağı qatınasta mañızı joğarı. Resey-AQŞ qatınasınan Europanı alıp tastauğa nemese Europa-Resey qatınasınan AQŞ-tı böle qarauğa kelmeydi. Üş jaqtı tepe-teñdik saqtap twr deuge boladı.

Germaniya qorğanıs ministri Fen Delayen bolsa: « NATO Reseymen senimdilik joldarın qarastıruı kerek. Europa men Resey qatınasına Amerika şeşim qabıldauğa tiisti emes», – degendi ayttı. 19 aqpan küni söz alğan Resey sırtqı ister ministri Sergey Lavrov: « Resey pragmatikalıq, özara qwrmet qarım-qatınasına wmtıladı. Alayda, soñğı 30 jıldağı NATO-nıñ şığısqa qaray keñeyui, Europa jağdayınıñ şielenisin tudırdı. Europa bolsa "batıstıq qağida jasap", älemdi soğan say qayta qwruğa tırıstı», – dep saldı. Resey ministriniñ köldeneñ wstağan uäji, bir esepten dwrıs deuge de boladı. Dese de, Resey Ukraina mäselesinde öziniñ bastı jauapkerşiliginen bas tarta almaydı. NATO-nıñ Reseyge tosqauıldıq röli bolmağanda, Ukraina mäselesi köptegen Şığıs-Europa elderinde bolatın ba edi, kim biledi! RF sırtıq ister ministiri bwl otırıstağı Reseyge bağıttalğan sıni pikirler turasında: « Bwl pikirler qırği-qabaq soğısınıñ äli de jalğasıp otırğanın tüsindiredi», – degen pikirin ayttı.

Şeteldik sarapşılarınıñ bwl turalı taldaularına qarar bolsaq, Tramp taqqa otırudan bwrın şınında AQŞ pen RF qatınasın jaqsartudı közdegen eken. Al, bwnı AQŞ-tağı sayasi auqımdarğa taldau alıp barğanda da anıq bayqauğa boladı. Aytalıq, Tramp AQŞ-Resey qatınasın jaqsartuğa birneşe ret kiristi. Alayda, AQŞ-ta qalıptasıp qalğan, dästürli Reseyge degen senimsizdik Tramp sayasatına jol bermedi. Olar «Tramp bir ğana AQŞ pen Reseydi tatulastıru üşin prezidenttikke saylanbadı» dep daurıqtı. Reseyşil sanalğan Tramptıñ qoldauğa jetpeuiniñ tağı bir sebebi – partiyalar men sayasi toptardıñ qarsılığı bolsa, endi bir jağınan, Qwrama Ştattıñ işki sayasi atmosferası men talabına qayşı keldi. Bwl talaptarğa salsa, AQŞ äskeri küş, mwnay jäne basqa da müddelerde Reseydi tejeuine tura keledi.

Özge de eldiñ sarapşıları Resey men AQŞ qatınasınıñ jaqsaruına NATO ülken kedergi keltirip otır degendi aytadı. Eger NATO bolmağanda AQŞ-Resey arasında tikeley orın alğan ülken alauızdıqtar az. Solay bola twra, Qwrama Ştat NATO-dan bas tarta almaydı. Sebebi, NATO – Amerikanıñ Europa men Orta-Şığıstağı sert wstağan semseri ispetti. Bwl üşbwrıştı qatınastıñ jaqın arada oñala qoymaytını da sodan. NATO Amerika jäne Resey ortasındağı aluğa da, qoyuğa da bolmaytın qabırğa sındı.

Qazaqstan üşin NATO, Europa, AQŞ, Resey arasındağı teketirestiñ sozıla tüsui tiimdi. Bwl teketirester Qazaqstanğa tüsetin Resey sayasi ıqpalın bäseytip wstaydı. Batıs pen Resey qatınası tipti de şielenisse bizdiñ de qamıtımız sögile tüsedi. Resey qwramındağı respublikalar da öz müddesin jaqtauğa tırısadı. Bwl qaz-qaz basqan Qazaqstan damuı men müddesine ekinşi ret ülken mümkindik tuğızadı. Onı da aldıñğıday ötkerip alar bolsaq, onda, arğı bolaşaqtan birdeñe deu asa qiın.

“The Qazaq Times”