Foto: www.h-rf.ru

Klimattıñ jahandıq özgeru mäselesin odan arı keyinge qaldıruğa bolmaydı, sebebi 2030 jılğa qaray ğalamşardıñ ekojüyeleri üşin qalpına kelmeytin zalal tuındauı mümkin. BWW-dağı klimattıñ özgerui jönindegi sarapşılardıñ ükimetaralıq tobı osınday mälimdeme jasadı.

2015 jılı qabıldanğan parijdik kelisimde klimattı 1,5 Cel'siy gradustıq ortaşa temperatura deñgeyinde saqtau turalı jazılğan. Biraq klimat qazir tek 3-5 gradusta ğana birqalıptı. Düysenbi küni jariyalanğan jaña bayandamada jahandıq jılınudan qwtılu üşin 2030 jılğa qaray kömirqışqıl gazdıñ sırtqa jayıluın 45 payızğa azaytıp, 2050 jılı müldem toqtatu kerektigi aytıldı. Bwlay bolmağan jağdayda, jahandıq jılınu, quañşılıq pen ört, mwzdıqtardıñ erui men su tasqını siyaqtı alapat tabiği apattardan qwtılu ekitalay.

Düniejüzilik meteorologiyalıq wyım basşısı Petteri Palastıñ aytuınşa,
älemniñ barlıq aspektilerinde jedel jäne auqımdı özgerister qajet. Ğılımi konsensus bwl şeşimge eş kümän keltirgen joq: jahandıq klimattıñ özgerui – şındıq jäne ol birinşi kezekte adamnıñ is-äreketterinen, gazdardıñ auağa köp mölşerde taraluınan tuındağan.

Foto: www.bbc.com

Jahandıq jılınu: jağday qalay bolmaq?

«Ğalamşardıñ qızuı» HİH ğasırdıñ ekinşi jartısında önerkäsiptiñ belsendi damuınan bastaldı. Qazirgi uaqıtta adamdardıñ eñbegi nätijesinde Jer ortaşa eseppen 1 gradusqa qızğan. Jılınu saldarınan älemdik mwhit deñgeyi joğarılaydı. 2050 jılğa qaray jañartılatın energiya közderi ğalamşardıñ elektrge degen qajettiliginiñ 85% - ın qamtamasız etui tiis. Adamzat äli de temperaturanıñ joğarılauın rwqsat etilgen deñgeyde wstap twruğa mümkindigi bar. Ol üşin kömirdi, mwnay men gazdı jağudan tolıq bas tartu kerek deydi mamandar. Bwdan basqa, jerdi paydalanu, auıl şaruaşılığı, qala qwrılısı jäne jalpı önerkäsip qağidattarın tübegeyli qayta qarau talap etiledi. BBC-diñ ğılımi şoluşısı Devid Şukman: «Bwl barlığımızğa qiınğa soğadı. Bir jağınan, jahandıq ekonomika, önerkäsiptiñ jäne kündelikti ömirdiñ barlıq negizgi salaları kömirsutekterge täueldi. Biraq ekinşi jağınan, jel elektr generatorları men kün panel'deriniñ qwnı qazirdiñ özinde qattı qwldırap ketti, saldarınan köptegen memleketter ekologiyalıq problemalarmen kürese almay keledi», – deydi.

Industriyağa deyingi deñgeymen salıstırğanda ortaşa temperaturanıñ 2 gradusqa köterilu saldarın jeñuge boladı. Biraq, jılınu kölemin belgilengen şeñberde saqtap, energetikalıq jüyeni tolığımen reformalau üşin öte köp aqşa qajet. Bwğan älemdik JİÖ-niñ şamamen 2,5% - ı (yağni, planetada öndirilgen barlıq tauarlar men qızmetterdiñ qwnı) nemese jıl sayın 2,4 trln dollar ketedi. Salıstıratın bolsaq, bwl esep Qazaqstannıñ JİÖ-nen şamamen bes esedey, al Reseydiñ jalpı işki öniminen 2 ese köp.

Qarjı jetkilikti bolğan jağdayda da, birinşi kezekte atmosferadan artıq gazdardan tazartudıñ qosımşa täsilderin oylap tabuğa tura keledi. Bwdan basqa, ärbir twrğınnıñ ömirinde tübegeyli özgerister orın aluı tiis. Mäselen, et, may, irimşik jäne süt, sonday-aq basqa da januar önimderin edäuir az twtınuğa, elektr avtokölikterine tolığımen köşuge, elektrosamoletter payda bolğanşa «aua sayahattarınan» bas tartuğa tura keledi. Al qazirgi uaqıtta ekologiyalıq jağdaydan ekonomika mañızdı orında twrğandıqtan, ğalamdıq jılınudıñ aldın alu äzirşe uaqıt enşisinde bolmaq.

"The Qazaq Times"