Sayasatker, Baltaş Twrsımbaev. Foto: QT

Bügin biz soñğı uaqıttarı Aqorda mañında bolıp jatqan sayasi auıs-tüyister men elimizdegi ekonomikalıq jağdaylar jöninde belgili sayasatker, Baltaş Twrsımbaevpen swhbattasudı jön kördik.

-  Baltaş ağa, soñğı jıldarı Aqorda mañında bolıp jatqan auıs-tüyister, orın almasulardıñ sırı ne de? Bwl kadr tapşılığı emes pe?

-  Onı kadr tapşılığı deuge bolmaydı. Bwl biliktiñ halıqtı aldauı. Egemendik alğan jıldardıñ birinşi jartısında bizdiñ Respublika demokratiya, sayasat jüyesinde beti bwrılıp, birigip jwmıs istep, qoğamdı biriktire bastadı. Odan keyin egemendiktiñ ekinşi jartısında bilik bir adamnıñ qolında bolğannan keyin, biz avtoritarlı-diktatorlıq jüyege aynaldıq. Egemendik alğalı beri perzident selekciya jasap, janına ılği jağımpazdardı jinap aldı. Jağımpazdıq körsetip tabınıp jürgenderdiñ barlığı jemqorlar. Kim jemqor sol jağımpaz. Olardıñ barlığı bir qızmetten bir qızmetke auısıp jür. Bügin äkim boladı, erteñ ministr boladı. Bwl halıqtı aldau degen söz.

-  Qalay oylaysız 2019 jılı merziminen bwrın saylau ötui mümkin be?

-  Bwl swraqtıñ barlığı bir kisiniñ qolında. Eger prezident jaman tüs körip sodan jaqsılap wyıqtay almasa, onda saylau ötkizui mümkin. Al eger tüsi künde jaqsı bolatın bolsa, wyqısı jaqsı bolatın bolsa saylau ötpeydi. Saraydıñ mañında jürgen, biliktiñ qolınan tamaq jep otırğan sarapşılardıñ barlığı saylau boladı dep aytıp jür. Bwnıñ barlığı halıq tınış otırsın degen maqsatta jüzege asırılıp jatır. Prezidenttikke ümitkerlerdi de aytıp jatır. Olardıñ işinde kim bar? Ümitkerlerdiñ işinde Imanğali Tasmağanbetov bar. Onı äjeptäuir halıq sıylaydı. Ondan keyin Kärim Mäsimov, Timur Qwlıbaev bar. Bireñ-sarañ keşe ğana jemqor dep otırğızıp şığarğan Serik Ahmetovtı aytadı. Qazir bizge jasıratın eşteñe joq. Qazir bwlar 28 jıldıñ işinde otbası bolıp qalıptastı. Ekonomikanıñ 90 payızı sol otbasınıñ qolında. Onıñ barlığı jekeşelendirilgen. Bwl jabıq bir monarhiyağa wqsaydı. Sondıqtan onıñ da ökili şığuı mümkin dep Dariğanı aytadı. Al meniñ aytatınım, ol dwrıs. Jañağı men aytqan azamattardıñ barlığı şıqsın. Onıñ işine halıqtıñ senim bildiretin azamattarı da şıqsın. Eñ äueli birinşi turda on-onbes ümitker şıqsın. Sonıñ işinen halıq tañdasın. Biraq onı isteu üşin bilik halıqqa ünemi qiyanat jasauın toqtatuı tiis... Qazir bilik özin-özi saylaydı, özin-özi tağayındaydı... Prezident halıqqa özi aytıp, demokratiyalıq saylaudıñ jüye-jobasın jasauı kerek. Onı jasau üşin saylauğa qatıstı zañdardı qaytadan özgertu kerek, tolıqtıru kerek...

-  Jaña siz prezidenttikke ümitker azamattardıñ atın atadıñız ğoy. Siz qalay oylaysız, solardıñ işinde kimderdiñ bäsi basım?

-  Şındığın aytu kerek. Men halıqtıñ arasında jürmın. Halıqpen söylesseñiz däl jañağı men aytqandardıñ arasında Imanğali Tasımağanbetovtıñ mümkindigi joğarı. Biraq meniñ pikirimşe, jañağı bes-altı adam emes odan köp adam qatıssın. Ol üşin özin-özi wsınatındar saylauğa qatıssın. Olar qoğamdı qalay jaqsartadı, ekonomikanı qalay tüzeydi aytsın. Sol kezde barıp naqtı saylau boladı.

-  Soñğı kezderdegi AQŞ-tıñ Resey men Qıtayğa salıp jatqan sankciyalarınıñ Qazaqstan ekonomikasına äseri qanday? Teñgemizdiñ bir aptanıñ işinde san qwbıluı neni bildiredi?

-  Bwl özimizdiñ işimizdegi ekonomikalıq, sayasi oyındardı bildiredi. Jalpı, biz halıq sanı men ekonomikamızğa qarasaq, öte kişkentay memleketpiz. Qıtay ekonomikasınıñ qwldırauı da, Resey ekonomikasınıñ qwldırauı da bizge qatısı joq. Keybir sarapşılar aytadı, «biz Resey ekonomikasına baylanıp qalğanbız» dep. Nege biz baylanıp qalamız? Biz özimiz egemendi memleketpiz. Bizdiñ özimizdiñ Wlttıq Bankimiz bar, Altın valyuta qorımız bar. Sondıqtan eger bügingi küni halıqtıñ jalaqsın, zeynetkerlerdiñ zeynet aqısın köbeytetin bolsa, onda teñge bir aptanıñ işinde 30 teñgege oynauı mümkin. Nege deseñ, halıqtıñ qolında köbirek aqşa boladı, olar baradı da ayırbastaydı valyutanı. Sol kezde barıp valyuta köteriledi.

-  Bügingi elimizdegi ekonomikalıq qwldırau erteñgi saylauğa äser etetindey jağday tuuı mümkin be?

-  Meniñ jañağı sağan aytıp otırğanımnıñ astarı bar. Eger jañağınday adal saylauğa dayındıq bolmasa, saylaudı dwrıs ötkizu üşin zañdardıñ barlığın özgertpese, halıq köşege şığıp, el arasınan Armeniyadağı Paşenyan siyaqtı adamdar şığadı. Halıq sonıñ soñınan erip ketedi...

-  Joğarı biliktegi, äsirese Beşimbaev siyaqtı jastardıñ jemqorlıqpen wstaluı neniñ körinisi?

-  Bwl neniñ körinisi? Bizde sot jüyesiniñ özi jeke jwmıs isteui kerek. Ol prezidentke, prezidenttiñ äkimşiligine nemese memleket basşısına bağınbauı kerek. Al bizde osı sot jüyesin kim tağayındaydı? Onıñ barlığın prezident tağayındaydı. Negizinde tömendegilerdiñ barlığın jergilikti mäslihattar tağayındauı kerek. Al joğarıdağılardıñ barlığın mäjilis tağayındauı tiis. Zañ boyınşa jwmıs istegenderdiñ ornın almastırmau kerek. Äytpese, bizde wnamay qalsa sud'yalardıñ özin qamap tastaydı... Jemqorlarmen küresetin organ parlament. Deputattardıñ barlığı kimniñ jemqor ekenin, kimniñ qanday jwmıs istep jatqanın biledi. Halıq ğalamtordan oqıp, bilip otır. Jaqında «Ne Habar?» degen sayttan oqıdım. Senat deputatı Talğat Mwsabaevtıñ qarındasınıñ bir toptı wyımdastırıp, 2005 jıldan beri 1 milliard 100 million dollar nesie alğan. Ol nesie äli künge deyin qaytarılmağan. Qarındası, onıñ otbası barlığı şetelge qaşıp ketken. Sot jüyesi jwmıs istemegennen keyin, jay nemqwraylı qaray salğan. Biraq 1 milliard 100 million dollar joq. Ol bizdiñ jıldıq ekonomikamızdağı jalpı işki önimniñ 1 payızı. Bir adamnıñ istegeni osı. Al endi Mwsabaevtıñ öziniñ qızmet istep twrıp istegen qanşama jemqorlıq äreketteri boldı. Basqa adamdardı sottadı. Oğan eşkim tiisken joq. Onı aldıdağı senator qılıp qoydı...

-  Swhbatıñızğa rahmet!

         "The Qazaq Times"