AQŞ Memlekettik departamenti Reseyden SU-35 joyğıştarın jäne S-400 zenittik-zımıran keşenderin satıp aluına baylanıstı Qıtaydıñ qorğanıs qwrılımına qarsı sankciyalar engizdi. Departament ökiliniñ aytuınşa, sankciyalar Qıtay ğana emes, sonımen qatar reseylik qaru saudasın şekteuge bağıttalğan.

Amerika jaña sankciyalardı Reseymen ıntımaqtastıqtı qoldağanı üşin QHR Ortalıq äskeri keñesiniñ qaru-jaraq departamentine jäne onıñ basşısı Li Şanfağa salğan. Ötken jıldıñ jeltoqsan ayında Reseydiñ on SU-35 joyğış wşağın jäne biılğı jılı S-400 zenittik-zımıran jüyelerine arnalğan jabdıqtardı satıp aluı swrapıl sankciyalardıñ qos büyirden qısuına sebep boldı.

«Sankciyalar arqılı Amerikanıñ qarsılastarına qarsı is-qimıl turalı» zañ (CAATSA) AQŞ Qarjı ministrligine reseylik äskeri eksporttauşılarmen nemese olardıñ müddelerin bildiretin adamdarmen aytarlıqtay mämileler jasağan kompaniyalar men jeke twlğalarğa qarsı sankciyalar engizuge mümkindik beredi. Bwl jağdayda Qıtay biligi men käsipkerlerine qarsı sankciyalar AQŞ-qa azıq-tülik, qaru-jaraq eksporttaytın kompaniyalardı licenziyasınan ayıru maqsatında jüzege asadı. Resmi qwjatta Qıtay men Reseydiñ yurisdikciya departamentiniñ jäne onıñ direktorınıñ barlıq aktivteri bwğattalatın boladı delingen. Sonımen qatar, amerikalıq qarjı jüyesi şeñberinde kez kelgen tranzakciyalarğa tıyım salınadı.

NISANA: Beyjiñ nemese Mäskeu?

Reuters agenttigi: «Bwl sankciyalardıñ bastı nısanası – Resey. Biraq, qarsı is-qimıl turalı zañ qanday da bir eldiñ ekonomikasın bwzuğa bağıttalmağan. Memlekettiñ äreketteri men qateligi soğan äkeledi», – deydi.

Qwrama Ştattarınıñ qauqarınan bayqağanımızday, asa qatañ qaulılarınıñ bastı maqsatı da Resey men Qıtaydıñ öreskel qateligine qatıstı joyqın soqqı beru bolıp sanaladı. «Frans press» Donal'd Tramptıñ şeşimine qatıstı pikir bildirgen şeneuniktiñ swhbatın jariyaladı. Şeneunik mwnday sankciyalar Reseyden S-400 jüyesin nemese olardıñ özge de komponentterin twtınğan elderge qarsı engiziletinin aytqan. Demek, reseylik qwrılğılardı satıp alu turalı kelissöz jürgizgen Türkiyağa da sankciyanıñ lebi kelui mümkin.

AQŞ basqa memleketterdiñ Reseymen qarım-qatınasına qatıstı «sanı köp, sapası joq» wşaqtarın satıp aludıñ keleşegin talqılauğa köp uaqıt jwmsadıq», –  dep jauap berdi joğarı lauazımdı amerikandıq şeneunik. Sonday-aq «Bizdi Amerikanıñ wlttıq qauipsizdigine nwqsan keltirudi qalaytın memleketterdiñ jağdayı eş alañdatpaydı. Qatelikke boy aldırğan el tiisti jazasın tartuı tiis. CAATSA Zañın qoldanudağı bastı sebep te osı» – ekenin ayttı.

CAATSA Zañı 2017 jılı tamızda qabıldanğan. Ol Resey, Iran jäne Soltüstik Koreyağa AQŞ-tıñ wlttıq qauipsizdigine qauip töndiretin is-äreketteri üşin sankciyalar engizudi közdeydi. Atalğan elderden bölek, Qıtay da qatañ ıqpal şarağa iligip, Amerikanıñ nazarında bolmaq.

SANKCIYA: Şeginuge jol joq!

AQŞ Memdepartamenti öziniñ sankciyalıq tizimin keñeytu turalı mälimdedi. Oğan altı reseylik kompaniya men 27 jeke twlğa, sonıñ işinde Bas ştab basqarmasınıñ bastığı Igor' Korobov jäne basqa da oliharhtar ilikken. Bwdan bölek, «sapasız wşaq öndiretin» ÇVK Vagner jäne «Komsomol'skiy-Amurda» Gagarin atındağı aviazauıtı da qwldıraudıñ üstinde twr. Amerikadan qarşa borağan tıyım salular «troll' fabrikası» retinde belgili Peterburg internet-zertteu agenttigine, «Konkord menedjment jäne konsalting», «Konkord keytering» kompaniyalarına da tikeley qatıstı.

Qazir 72 jeke jäne zañdı twlğa sankciya tiziminde. Olarmen mämileler jasasatın, olardıñ paydasına investiciyalaytın nemese basqa da eleuli qarjılıq qatınastarğa tüsetin kez kelgen adam Qıtaydıñ müşkil küyin keşui mümkin.

Eske salsaq...

Aq üy basşısı Donal'd Tramp Reuters agenttigine bergen swhbatında Qıtay sen Reseyge qatıstı közqarasın bildirgen bolatın. älemdik sayasi mäseleler talqılanğan swhbattan üzindi keltirsek. Tramp: «Qıtaydıñ äreketine baylanıstı pikir bildirer bolsam, biraz mäseleler oyğa oraladı. Barlıqtarıñızğa mälim, sauda soğısı men qarama-qayşılıqtarda eşqaşan uaqıtşa jağdaylar bolmaydı. Meniñ wğımımda qısqalıq joq. Tek şeksizdik bar. 11 qaraşada Qıtay törağasımen kezdesuden de eşteñe kütpeymin. Ol oğan äli dayın emes dep oylaymın. Qazir Qıtaydağı jağdayğa baylanıstı Oñtüstik Koreya kömek körsetedi degen sıbıs bar. Alayda, saudanıñ qwldırauına baylanıstı olardıñ qamqorlığı künnen-künge azayadı. Qalğanın uaqıt körsete jatar. Reseyge keler bolsaq, olar AQŞ-tıñ müddesi üşin Ukraina men Süriyada keri şeginui tiis. Sankciya saludı doğaru üşin bastı şart ta osı. Olay etpese, ğalamdıq negizdegi mäselelerdiñ artpasına kim kepil?!»

Tüyin

Alpauıt Amerika köjekti arbağan ajdahaday: qatañ zañı mıqtığa da, älsizge de ortaq. Qazir Qıtay men Resey sol «älsiz köjektiñ» küyin keşip otır. Demek, qanday ayıp tağılsa da, «moyındağısı kelmeytin» qos memlekettiñ bolaşağı qıl üstinde twr. Bağamdar bolsaq, älemdi «uısında wstap otırğan» Amerika üşin damığan nemese damuşı memleketterdiñ tağdırı mañızdı emes. Sebebi, kez kelgen eldiñ sayasattağı keri äreketi keleşegine nwqsan keltiredi. Qos eldiñ qwytırqı qılıqtarı men öreskel qateligi «sau basqa saqina tilep alğanmen» teñ.

Endi qos memleket qanday da bir şeşimdi jeti ret ölşep, qadamın añdap basuı tiis. Äytpese, iştey älsireu men ekonomikalıq regressten şığu qiınday tüspek.

"The Qazaq Times"