Foto: NYT

6 qaraşada Amerikada aralıq saylau ötpekşi. Biraq, prezident Donal'd Tramptıñ esimi saylauşılarğa beriletin byulleten'derde bolmaydı. Demek, aldın-ala saylau nätijeleri onıñ prezidenttik merzimine äser etui mümkin.

«The New York Times» tilşileriniñ aytuınşa, aralıq saylauda amerikalıqtar 35 senator, 36 ştat gubernatorın, 435 ökilder palatasınıñ müşesin jäne ondağan zañ şığaruşılardı tañdaydı. Eger demokrattar senatqa baqılau jasaytın bolsa, olar Donal'd Tramptıñ soñğı eki jıldağı biligin aytarlıqtay şektey aladı.

Senat üşin saylauda demokrattarğa qarağanda, respublikalıqtar joğarı poziciyağa ie: olar tek toğız kompaniya qojayındarın auıstıra aladı.

 Tramp lauazımına qauip töne me?

Aralıq saylaudı «Prezidentke senim» (The confidence of the President and trust the President) turalı referendum retinde qarastıruğa boladı. Bwl degenimiz Aq üydi baqılaytın partiya üşin jağımsız jañalıq.

Derekterge süyensek, Qwrama Ştattarında 1934 jıldan bastap aralıq saylau 21 ret ötkizilgen. Osı jıldar aralığında prezidenttik partiya üş ret ökilder palatasında jäne bes ret senatta ösimge qol jetkizdi.

Prezidenttiñ maqwldau reytingisi – Aq üy qaramağındağı partiyalardıñ deñgeyin anıqtau üşin arnalğan. Donal'd Tramp reytingi soñğı uaqıtta 40%-dıq körsetkişke jetti. Salıstırmalı türde, Barak Obamanıñ reytingi 2010 jılğı aralıq saylau aldında 45%-dı qwrağan bolatın. YAğni eldegi qarsılıqtarğa qaramastan, memleket tarapınan Tramptıñ körsetkişi joğarı bağalanğan.

Qazirgi uaqıtta Amerika demokrattarı öz bäsekelesterinen 10 payızğa ozıp twr. Degenmen, saylau aldındağı nätijeler respublikaşılarğa erekşe ümit sıylaydı dep aytu qiın. YAğni är sözinde «Amerika – wlı memleket! Bwl – däleldeudi qajet etpeydi!», – deytin prezident Donal'd Tramptıñ deñgeyine aytarlıqtay nwqsan kelmeydi.

 Demokrattar prezident «qateligin» özine qarsı qoldanbaq

AQŞ-ta kongress müşeleriniñ ortaşa jası – 60. Sol sebepti kongressmender arasında jas ayırmaşılığı boyınşa artta qaluşılıq jii bayqaladı. Obama bilikten ketken soñ, 30-dan astam respublikalıqtar öz erkimen otstavka ketken. Jazuşı Bob Vudvordtıñ «Qorqınış: Aq üydegi Tramp» kitabınan soñ, biliktegi keybir demokrattar «memlekettiñ artta qalu sebepteriniñ biri retinde Tramptıñ basşılıq etuin» ataydı. Olardıñ biri CNN-ge bergen swhbatında: «Men tek densaulıq saqtau nemese salıq sayasatmen ğana emes, Donal'd Tramp turalı swraqtarğa jauap berip, onıñ biligin añdumen aynalısamın» – degen. Prezidentke qarsılıqtıñ artuı demokrattar üşin jaqsı jañalıq bolıp otır. Sebebi, olar osı mäseleni negizgi közir retinde paydalanıp, jeñiske jetu mümkindiginiñ köp ekenine senimdi.

Trampqa impiçment jariyalana ma?

Amerikada aralıq saylau asa tanımaldılıqqqa ie emes. Sonday-aq, onıñ nätijesi memleket üşin aytarlıqtay özgerister äkelmeydi. Eger prezidentti qayta saylauğa amerikandıqtardıñ 60%-ı dauıs berse, onda aralıq saylauda 40% ğana dauıs beriledi. Mäselen, 2014 jılı aralıq saylağa qatısuşılar 35,9% - dı qwrağan. Ekinşi düniejüzilik soğıs kezinen bastap saylaualdı körsetkişterdiñ nätijesi öte tömen ekendigi anıqtaldı. Demek, Aq üy basşısınıñ reytingisi men därejesine «qarsılastardıñ» bwl äreketi ıqpal etpeydi.

Ökilder palatasında demokratiya tabısqa jetken jağdayda Tramptıñ impiçmenti bastaluı mümkin. Biraq, bwl şeşim respublikalıq senatorlar qoldauınsız eş mağınağa ie bolmaydı. Sebebi, impiçment jariyalau üşin barlıq senatorlar 2/3 bölikte dauıs berui tiis.

Osı uaqıtqa deyin AQŞ-ta Endryu Djonson jäne Bill Klinton impiçment procesine wşırağan. Eki prezidenttiñ lauazımın şekteu senattağı talqılaulardıñ qorıtındısı boyınşa aqtalğan. Al Amerika tarihında «swstı adam» atanğan Riçard Nikson Uotergeyt janjalına baylanıstı impiçment arqılı otstavkağa ketken bolatın.

«Sayasi şeşim»

Demokrattar aldağı ayda ötkiziletin aralıq saylaudan köp ümit kütip otır. Desek te, saylau nätijesi Qwrama Ştattarı üşin joğarı mañızğa ie emes. Aq üy basşısı Donal'd Tramp älemdik mäselelerdi şeşuge bel buıp otırğandıqtan, impiçmentke eş nazar audarğan joq. Demek, Tramptıñ lauazımına nwqsan kelmeydi jäne demokratiyanıñ 2020 jılğı kelesi prezidenttik saylauda Tramptı jeñu mümkindiginiñ artuı ekitalay.

"The Qazaq Times"