Bügin Almatı qalasında qoğamdıq damu ministri Darhan Qaletaev pen düniejüzi qazaqtarı qauımdastığınıñ törağası Zauıtbek Twrısbek azamattıq belsendilermen kezdesip, Qıtaydağı qazaq mäselesi, elge kelgen qandastarımızdıñ jay-küyi jöninde pikir almastı. Ministr mırzanıñ sözinşe, bwl kezdesu jañadan qwrılğan «Otandastar» qorınıñ aldağı uaqıttağı jwmıs bağıtın anıqtau üşin wyımdastırılğan jäne jiınğa qatısqan azamattıq belsendiler men jurnalisterdiñ wsınıstarı men talap, tilekteri aldağı uaqıtta arnayı jol kartası bolıp qabıldanadı.

Foto: QT

Sayasatker, Dos Köşim: « Qıtaydağı mäselelerge baylanıstı birinşi wsınıs, bwl tek qazaqtardıñ basına tüsip jatqan dünie emes. Bwl sol jerdegi az wlttardıñ barlığınıñ basına tüsip jatır. Meniñ oyımşa, ministrlikter sol jerde qısım körip jatqan qırğızdarğa, moñğoldarğa, özbekterge olardıñ memleketteri qanday is-äreket jasap jatır sonı anıqtauı kerek. Qazir Qazaqstan dürligip jatır. Bwğan memleket aralasa bastadı.  Däl osınday jağdayğa körşi Qırğızstan qalay qarap, oğan qanday şeşimder qabıldap jatır? SUAR-dağı jağdaydı eki-üş memleket birigip köterse köbirek äser berer edi dep oylaymın. Sondıqtan osı mäselege baylanıstı körşi memlekettermen baylanıs ornatıp, olardıñ ne istep jatqanın bilsek. Ekinşi mäsele, zeynetaqı mäselesi. Kezinde üş jılday zeynetaqını Qazaqstannan alu mümkindigi bolğan. Qazir köbisi zeynetaqı aluğa barıp wstalıp jatqan körinedi. Sol sebepti zeynetaqı mäselesin memlekettik deñgeyde şeşudi arnayı qarau qajet. Üşinşi mäsele, bwl Qazaqstanğa qaytqısı keletin azamattarğa baylanıstı Qıtay biligimen memlekettik deñgeyde kelissözder jürgizgen dwrıs şığar.  

Foto: QT

«Jebeu» respublikalıq qoğamdıq birlestiginiñ törağası, Omaräli Ğadilbek: Jalpı, Qıtay sayasatında köp dünie jeke baylanıs arqılı şeşiledi. Sol sebepti birinşi wsınısımız qoğamdıq wyımdardıñ jwmısın jandandıru. Biz bıltırdan beri qazaqtıñ dauın halıqarlıq dauğa aynaldırmau jöninde aytıp kelemiz. Bwnı eki eldiñ parlamenti arqılı, sırtqı ister ministrligi arqılı şeşsek öte dwrıs bolar edi.

Foto: QT

Jurnalist, Esengül Käpqızı: Eñ birinşi mäsele, twraqtı tirkeu mäselesi. Köp adamdardıñ qwjattarınıñ bitpey qaluı däl osı twraqtı tirkeudiñ bolmauı. 2000 jıldarmen salıstırğanda qazir bizde qwjattanu öte qiınğa aynaldı. 2000 jıldarı eki ay işinde eşqanday ıqtiyarhatsız azamattıq beretin. Qazir birinşi ıqtiyarhattı beredi, sosın barıp azamattıq beredi. Osı twraqtı tirkeu mäselesin barlığımız birigip şeşsek. Sosın bilim salasına qatıstı mäseleler jöninde aytsaq. Qazir bwrınğıday etnikalıq qazaqtarğa studenttik viza berilmeydi. Büginde köptegen balalar osı problemamen betpe-bet kelip jür. Bwrın şeteldik qazaqtarğa magistraturağa tegin tapsıruğa mümkindigi bar bolatın. Bwnı Mäsimov ükimeti kezinde alıp tastadı. Osını bilim zañına qayta engizsek.

Foto: QT

Sayasattanuşı, Rasul Jwmalı: Qazir Beyjiñ Qazaqstanda Qıtayğa qarsı nauqannıñ bastalıp ketkenine alañdap otır. Olarda bwl mäseleni basuğa tırısıp otır. Bälkim bwl bolaşaqta bäseñdeytinde şığar. Biraq qıtaylandıru sayasatı aldağı uaqıtta küşeyetin boladı. Sondıqtan sol qısımdı sälde bolsa şegeru, azaytu twrğısında halıq diplomatiyası siyaqtı tetikterdi paydalansaq. Endi qwjat mäselesine kelsek. Qazir äsirese Qıtaydan kelgen qazaqtar qwjat mäselesinde özderi şeşuge mäjbür. Kezinde Germaniya nemisterdi eline apararda Almatıda basqa qalalarda nemis üylerin aşqan. Olar osı jerde nemisterdiñ qwjattarın jinap, til kurstarın aşıp barlığın dayındağan. Sol siyaqtı bizde Qıtaydan kelem deuşilerdiñ qwjattarın jinap, jüyeli türde jwmıs istesek.

Foto: QT

«Er Jänibek» halıqaralıq qoğamdıq qorınıñ prezidenti, Jeñis Türkiya: Qazir Qıtayda eki million qazaq bar. Al jalpı älemde bes millionğa juıq qazaq jür. Bwl qazaqtıñ bölinbeytin bir bölşegi. Ol tağdır. Bwl Qazaqstannıñ jağdayımen tikeley baylanıstı. Qazir Qıtayda jürip jatqan dünie ülken sayasattıñ bir böligi. Köp jıl bwrın bwl sayasat tibet men wyğırlarda jürdi. Endi bwl qazaqtarğa keldi. Qıtaydağı eluge juıq wlttıñ işinde öziniñ dästürin, tilin, dinin saqtap otırğan osı üş wlt. Bwl sayasat jöninde memlekettik deñgeydegi mekemeler jwmıs istese. Qıtayğa jwmsaq sayasat ötpeydi. Keybir jerlerde öz principiñde twru kerek. Qazir Qazaqstanda etnikalıq qazaqtar men migranttarğa qoyılatın zañnamalar aralasıp ketken. Negizinde şetten kelgen qazaqtarğa bölek qarau kerek.

Foto: QT

«Qazbilim» ortalığınıñ jetekşisi, Ayatjan Ahmetjanwlı: Bizdiñ işki zañnamalarğa baylanıstı kelgen qandastardıñ balaların är türli oqu orındarına oqıta almau jağdayı öte köp. Orta bilimge keletin bolsaq. Bwnda mekteptiñ tirkelgen öziniñ mikro uçaskesi degen dünie bar. Kelgen qandastıñ twraqtı tirkeuge twruına üş ay uaqıt ketedi. Al balanı mektepke almaydı. Bwnıñ artı jemqorlıqqa tipti keybir öñirlerde twraqtı bizneske aynalıp ketti.

Foto: QT

Düniejüzi qazaqtarı qauımdastığınıñ bas hatşısı, Rahım Ayıpwlı: Köşi-qonnıñ bağı biraz jıldan beri janbay aq qoydı. Janbay aq qoyatın sebebi biraz qwqıqtıq kedergiler boldı. Osıdan tört jıl bwrın oralmandarğa tört jıldan keyin azamattıq beremiz dedik. Ondan keyin olardı soltüstik oblıstarğa yağni arnayı oblıstarğa ğana jiberemiz dedik. Adamdardıñ barlığın patriottıq sezimmen soltüstikke aparuğa bolmaydı. Osıdan birneşe jıl bwrın "Nwrlı köş" degen bağdarlama bolğan. Sonda oralmandardı «wlttıq jäne aymaqtıq köşbasşı qalalardıñ mañayına toptastıru» degen tarmaq bolğan. Olardı bosap qalğan auıldarğa jiberu kerek degenmen kelisu qiın.

Jinalıs qortındısı boyınşa osı jäne basqa aytılğan wsınıs tilekter belgili sayasattanuşı Aydos Sarımğa jinalıp arnayı jol kartası negizinde ministrlikke jäne qwzırlı orındarğa jiberiletin bolıp şeşildi.

"The Qazaq Times"