Iran AQŞ qatınası kelissözden alıstap ketti. Foto: OSNet Daily.

Halıqaralıq wyımdar men odaqtas elderdiñ «qoy, qoy» degenine qaramastan, AQŞ prezidenti Donal'd Tramp Iran yadrolıq kelisiminen şığu turalı şeşimge qol qoydı. Osı arqılı,  AQŞ özge emes, Izrail'men ğana bir maydanda qalatının meñzedi. AQŞ prezidenti jay ğana kelisimnen bas tarta salğan joq. Iran Islam Respublikasına qarata eñ qatañ jazalau şaraların qabıldaytının da bildirdi. Sonday-aq, Iran rejimin terrorlıq wyımdardıñ bastı qoldauşısı dep mälimdedi.

Tramptıñ ayıptauı men soñğı şeşimi

Tramp osıdan eki kün bwrın Aq üyde jasağan mälimdemesinde: «Iran terrorizmdi demeuşi memleket. Bwl üşin öz halqınıñ äleuetin paydalanıp otır. Iran rejimi «Hizbulla», «Hammas», «Taliban», «äl-Kaida» wyımdarınıñ qoldauşısı», – dedi. Al Iran yadrolıq kelisimi turalı sözinde: «Bwl kelisim adamdı wyaltatın birjaqtı kelisim. Eger men bwl yadrolıq kelisimge rwqsat bersem, Tayau Şığıs qarulanadı. Bwl kelisim Irannıñ öñirdegi ambiciyasın toqtata almaydı, Irannıñ yadrolıq qaruın bwl şirigen kelisimmen joğalta almaymız», – dedi.

Tramp osı ayıptaulardan keyin asa mañızdı şeşimin jariya etip, Iran yadrolıq kelisiminen bas tartatının, Iranğa bağıttalğan sankciyalardıñ qayta iske qosılatının mälimdedi.

2015 jılğı kelisim

2015 jılı jasasqan Iran YAdrolıq kelisimine  Irannan tıs 6 iri el qol qoyğan. Olar – AQŞ, Wlıbritaniya, Resey, Qıtay, Franciya jäne Germaniya. Kelisimde, Irannıñ yadrolıq bağdarlamasına şekteuler qoyıp, onıñ qarımjısı retinde Iranğa qaratılğan halıqaralıq sankciya alınıp tastalğan edi. Bwl 2006 jıldan beri jüzege aspay kele jatqan söylesulerge ülken bwrılıs äkelgendi.

Kelisimge säykes Iran öziniñ yadrolıq aymaqtarına BWW-nıñ baqılauşıların kirgizuge rwqsat berdi. Alayda, baqılauşılar Tegerannıñ rwqsatınan keyin ğana yadrolıq aymaqqa kire aladı.

Älemdik BAQ nazarında

Tramptıñ bwl qadamı älem aqparat keñistigin de, halıqaralıq sayasi arenanı da eleñ etkizdi. AQŞ-tıñ tanımal basılımdarı bwl turalı türli pikirler aytuda.  Aytalıq, «Uaşington post» (Washington Post): «Bwl şeşim onsız da joqqa tän AQŞ pen Iran dialogtı tolığımen üzedi. Bwdan arı qayta qalpına keltiru mümkindigin joyadı»,– degen pikir bildirdi.

Älem nazarında

Franciya prezident Emmanuel' Makron bwl turalı pikirinde: «AQŞ prezidenti Iranmen jasasqan kelisimnen şığatın bolsa, bwl qadam soğısqa bastaydı. Men prezident Tramptı soğıstı qalaydı dep oylamaymın», – dedi. Biraq, bwl pikiri Tramp şeşiminen säl ğana bwrın aytılğan edi. Makron AQŞ saparı kezinde de Tramptı atalğan kelisimdi saqtap qaluğa şaqırğan edi, alayda, bwl äreketi nätije bermedi.

Irannıñ jauabı

Iran tarapı Tramp şeşiminen bwrın AQŞ-pen aradağı yadrolıq kelisim turalı qayta talqılaudıñ bolmaytının ayta kelip: «Eger AQŞ kelisimnen bas tartsa, bwl tarihi qatelik boladı jäne ol jauapsız qalmaydı», – degen bolatın.

Iran prezidenti Hasan Ruhani Mälimdemesinde: «AQŞ-tıñ şeşimi bizge tarihi sabaq, olar uädesinde twrmadı. AQŞ keminde bizdiñ kelisimdi orındamağanımız turalı dälelderin körsetui kerek. Bwl tek AQŞ pen Iran arasındağı kelisim emes, BWW Qauipsizdik keñesinde, özge elderdiñ mäjilisi men senatında bekitilgen kelisim. Iran kelisimdi AQŞ-tan özge bes elmen jalğastıra beredi», – dedi.

Bwdan tıs, Iran Mäjilisinde YAdrolıq komitettiñ törağası Müjteba Zunnur mälimdemesinde: «AQŞ yadrolıq kelisimnen şıqqan jağdayda, Tehran (Tegeran) özine qajetti mölşerde uran bayıtadı», – degen bolatın.

“The Qazaq Times”