Biıl elimizdiñ täuelsizdik alğanına 27 jıl boldı. Osı uaqıt aralığında Aqorda mañayında anau aytqanday özgerister bolmasa da, oğan qarsı oppoziciyalıq toptardıñ qwramı men wstanımında aytarlıqtay özgerister boldı. Osığan baylanıstı bügin biz Täuelsiz Qazaqstannıñ 27 jıldıq sayasi ömirindegi oppoziciyalıq partiyalar men olardıñ köşbasşılarına qısqaşa toqtaludı jön kördik.

Jalpı, Qazaqstan oppoziciyasınıñ «damu» nemese «qwldırau» tarihı täuelsizdik alğanğa deyin bastaladı. Sebebi Täuelsizdik alğan jıldarğa deyin el aumağında Keñestik jüyege qarsı türli wyımdar, gazet-jurnaldar jwmıs istedi. Olardıñ sanı 1986 jılı bolğan jeltoqsan oqiğasınan keyin köbeymese azayğan joq. Biraq bwl kezeñde el aumağında "Kommunistik partiyağa qarsı keletin qanday da bir tolıqqandı oppoziciyalıq partiya nemese wyım boldı" - dep aytu artıqtau. Dese de  1991 jılı Qazaqstan täuelsizdigin jariyalağan uaqıtta el aumağında «partiya» atauı bar 8 qoğamdıq-sayasi wyım bar boldı. Olardıñ beseui 1991 jıldıñ tamız ayında bolğan Mäskeu oqiğasınan keyin qwrılsa, qalğan üşeui oğan deyin qwrılğan. Atap aytqanda Täuelsizdik alğan jıldarı Qazaqstanda oppoziciyalıq bağıtta Sergey Duvanov pen Dos Köşimniñ basqaruındağı Qazaqstan social-demokratiyalıq partiyası, Hasen Qojahmetovtıñ törağalığındağı «Jeltoqsan» wlttıq-demokratiyalıq partiyası jäne Aron Atabektiñ basqaruındağı täuelsiz «Alaş» wlttıq partiyaları boldı. Bwl üş partiya Täuelsiz Qazaqstan oppoziciyasınıñ tarihına eñ alğaşqı tolıqqandı sayasi partiyalar retinde endi. Biraq olar ülken küşke ie bolğan joq. Är qaysısı öz betinşe bıtırañqı türde jwmıs istedi. Olarmen qatar Qazaqstan aumağında «Qazaqstan halqınıñ kongressi», «Azat», «Edinstvo» siyaqtı partiyalar boldı. Biraq olarda şın mänindegi ülken sayasi küşke aynala almadı.

Qazaqstannıñ eks-prem'er-ministri Äkejan Qajıgeldin. Foto: Radio Azattık.

Qazaq oppoziciyasınıñ kelesi tolqını sayasi arenağa 1998 jılı keldi. 1994-1997 jıldarı prem'er-ministr qızmetin atqarğan Äkejan Qajıgeldinniñ 1998 jılğı prezident jäne 1999 jılğı parlament saylauı qarsañında qwrğan «Ädil saylau üşin» qoğamdıq komiteti keyinnen RNPK oppoziciyalıq partiyasına aynalıp, bilikke şın mäninde bäsekeles boldı. RNPK eldegi oppoziciyalıq küşterdiñ basım köpşiligin öz mañayına toptastırdı. Biraq osınıñ barlığına qaramastan Qajıgeldin 1998 jılğı prezident saylauına jiberilgen joq. Onıñ üstinen qılmıstıq is qozğalıp, 2001 jılı sırttay 10 jılğa sottaldı. Osıdan keyin RNPK partiyası «Azamat» jäne Halıq kongressimen birigip Demokratiyalıq partiyalar birlestigin qwrdı. Biraq bwl birlestik te wzaq ömir sürmedi. 2002 jılı RNPK bastağan Demokratiyalıq partiyalar birlestigi «Qazaqstan domokratiyalıq tañdauı» qwramına kirdi.

Oppoziciyalıq sayasatkerler Mwhtar Äbilyazov, Ğalımjan Jaqiyanov jäne Oraz Jandosov.

«Qazaqstan demokratiyalıq tañdauı» partiyasınıñ sayasi arenağa kelui de qoğamda qızu talqılandı. Biraq bwl partiyanıñ mañayına toptasqan adamdardıñ basım köpşiligi bwrın bilik basında bolğan twlğalar boldı. Olar prezidentten özgesiniñ barlığın sınadı. Alayda belgilengen şeñberden şıqpadı. Sırt közge oppoziciya ökilderi Aqorda aulasına qaytıp oralu üşin «wrandap» jürgendey körindi. Biraq  jaña da eski oppoziciyalıq partiya qwramında Ğalımjan Jaqiyanov pen Mwhtar Äbilyazov siyaqtı bilikpen aşıq ayqasqa şıqqandar da boldı. Biraq olardıñ bwl äreketinen tük şıqpadı. Ekeui de türmege jabıldı, keyinnen elden ketti. Osıdan keyin oppoziciyanıñ halıq aldındağı bedeli kürt tömendedi. Qalıñ bwqara oppoziciyağa senbeytin hälge jetti. Bir sözben aytqanda bügingi küni saylau kezinde ğana halıq aldına şığıp bar ekendikterin bildiretin oppoziciya ökilderi joğarıda atalğan partiyalardıñ bir jwrnağı ğana.

“The Qazaq Times”