Nwrgül Jannazarova, QR Memlekettik qızmet jäne sıbaylas jemqorlıqqa qarsı is-qimıl agenttiginiñ Mañğıstau oblısı boyınşa departament basşısı

«Transparensi Interneşnl» (Transparency International) dep atalatın ükimettik emes halıqaralıq wyım är jıldıñ basında älemdegi sıbaylas jemqorlıq ahualına qatıstı esebin jariyalap otıradı.

1993 jılı «Düniejüzilik bankte» 25 jıl qızmet istep, keyin osı bedeldi qarjı institutın basqarğan nemis zañgeri Peter Aygen negizin qalağan  atalmış wyım älemniñ 100-den astam elinde öte belsendi.

Ştab päteri Germaniya astanası Berlinde ornalasqan osı mekemeniñ 2017 jılğı zertteu nätijelerine säykes, Qazaqstan «Sıbaylas jemqorlıqtı tüysinu indeksiniñ» körsetkişi boyınşa 180 eldiñ işinde 122-orınğa twraqtap otır.

Bwl degenimiz neni bildiredi? Halıqaralıq wyım qanday zertteuler jürgizedi jäne nelikten külli älem osı eseptiñ nätijesin bastı nazarda wstaydı? Endi osı swraqtarğa toqtalıp öteyin.

«Transparensi Interneşnldiñ» 100 baldıq şkalamen ölşenetin «Sıbaylas jemqorlıqtı tüysinu indeksi» boyınşa 31 wpayğa qol jetkizuimiz, reytingke alğaş qatısqan sätten bastap (1999 jıldan) Qazaqstannıñ eñ joğarı körsetkişi bolıp otır. Sonımen qatar, sıbaylas jemqorlıqqa belşesinen batqan dep esepteletin eñ tömengi kategoriya tiziminen şığuğa mümkindik berdi.

Tizimge säykes birinşi orın Jaña Zelandiyanıñ (89 wpay) enşisinde bolsa, ekinşi orında Daniya (88 wpay), üşinşi orında Finlyandiya (85 wpay). Wyımnıñ bastı maqsatı – sıbaylas jemqorlıqtı tübegeyli joyu. Ol üşin para beru men aludıñ sebebin zerttep, är eldiñ osı dertpen küreste qolğa alıp jatqan jwmıstarın mwqiyat zerdelep otıradı. Saraptama saliqalı äri bilik pen halıqtıñ seniminen şığuı üşin, zertteu ob'ektisine aynalğan eldiñ azamattıq qoğam ökilderimen qoyan-qoltıq jwmıs isteydi.

Adam qwqığı men zañ üstemdigi, jariyalılıq pen azamattıq qoğam principteri dünieniñ temirqazığına aynalğan qazirgi uaqıtta, Qazaqstan üşin eñ mañızdısı – älemdik qauımdastıqpen birge tınıstap, adamzatqa qatıstı ortaq problemalardı birlesip şeşu.

Sıbaylas jemqorlıqpen küres, yadrolıq qarudı taratpau, ekologiyalıq ahualdı jaqsartu, aştıqtı boldırmau, lañkestik pen ekstremizmniñ aldın-alu – barlıq memleketterdiñ bir jağadan qol, bir jağadan bas şığarıp birlesip äreket etuin qajetsinedi.

«Transparensi Interneyşnl» sındı wyımdardıñ esepteri – bizdiñ qay qadamımızdı şalıs basıp, qay bağıtta qatelikter jibergenimizdi, kerisinşe nendey jetistikterimiz bar, qanday jayttarğa basa köñil bölu kerek degen saualdarğa jauap berip, jwmıstı jüyelendiruge jeteleydi.

Jekelegen qorlar men halıqaralıq mekemelerdiñ, türli qarjı instituttarınıñ demeuşiligimen qwrılğan halıqaralıq wyım, resmi Astananıñ sıbaylas jemqorlıqpen küreste öte belsendi jwmıs jürgizip jatqanın bayqap, körip otır.

Qazirgi tañda bizdiñ elde para beru mäselesine közqaras tübegeyli özgerdi. Közi aşıq, kökiregi oyau köpşilik bwl problemağa nemqwraylı qaramaydı. Kez-kelgen jerdegi şikilikter aşıq jazılıp, aytılıp jür.

QR Memlekettik qızmet isteri jäne sıbaylas jemqorlıqqa qarsı is-qimıl agenttigi, körsetiletin memlekettik qızmetter sapasın qatañ baqılauda wstap, jemqorlıq faktilerin boldırmaudıñ barlıq şaraların aluda.

Memlekettik mekemeler men audandıq jäne auıldıq äkimdikterdiñ özin aytpağanda, balabaqşa men mektepterge deyin profilaktikalıq şaralar jürgiziledi.

Elbasınıñ tapsırmasımen atqarılıp jatqan osı şaralar nätijesiniñ däleli retinde qarauğa bolatın jayt - 2016 jılmen salıstırğanda 2017 jılı sıbaylas jemqorlıq derekteri Mañğıstaudağı jergilikti atqaruşı organdardağı memlekettik qızmetşiler arasında eki esege azayıp otır (8-den 4-ke).

Jäne bwl bağıttağı qarqındı jwmıs sayabırsıp qalmaq emes.

Departament el aumağında twñğış ret qolğa alınğan «Öner men mädeniette sıbaylas jemqorlıqqa jol joq» attı akciya ayasında da, profilaktikalıq tüsindirme jwmıstarın jürgizude.

Ötken jıldıñ naurız ayınan bastap, «Jedel mobil'di top» öz jwmısın bastadı.

Onıñ qwramına bizdiñ departament pen men wlttıq byuronıñ qızmetkerleri, «Nwr Otan» partiyasnıñ ökilderi, jurnalister men blogerler, ükimettik emes wyım müşeleri toğıstırılğan.

«Jedel mobil'di top» jekelegen azamattardıñ äleumettik mäseleler men qızmet körsetuge qatıstı şağımdarı boyınşa da köp jwmıs atqardı. 113 mekemede arnayı profilaktikalıq seminarlar men kezdesuler ötti.

Mobil'di top müşeleri barlıq azamattardı jemqorlıq faktileri turalı der uağında habarlap, paraqorlıqpen birigip küresuge şaqırdı.

Mısalı, student para berip bağa alatın bolsa, sapalı bilim men joğarı bilikti kadr dayarlau turalı aytudıñ özi qisınsız.

Sol siyaqtı twrmıstıq deñgeydegi para berudi mülde joyu maqsatında tüsindirme jwmıstarı belsendi jürgizildi.

Köptegen azamattar jemqorlıqtıñ dendeuine äleumettik jağdaydıñ naşarlığı, jwmıssızdıqtıñ azaymauı, memlekettik qızmettegi jalaqınıñ tömendigi siyaqtı jayttardı atap jatadı. Ärine, bwl faktorlardı da joqqa şığara almaymız.

Biraq tereñirek üñilsek, jwmıla kötergen jük jeñil demekşi, elimizdiñ ärbir azamatı jeñ wşınan jalğasqan, qoğamımızdı jegidey degen jemqorlıqpen küresti özinen bastauı tiis.

Älemniñ üzdik 30 eliniñ qatarına wmtılğan elimizde jeke käsippen aynalısıp, auıl şaruaşığın jandandıruğa nesie beru siyaqtı köptegen mümkindikterge jol aşılıp, bağdarlamalar qabıldanğan.

Qol qusırıp, kinäni özgeden izdegenşe, sol basımdıqtardı tiimdi paydalanudıñ joldarın izdegen abzal.

Al biz öz tarapımızdan memleket tarapınan körsetiletin qızmetterdi jiti qadağalap, 2015-2025 jıldarğa şaqtalğan Sıbaylas jemqorlıqqa qarsı strategiyamızdı jüzege asıru jolında «Arnayı monitoring tobımen» qolğa alınğan jwmıstardı bir sätke de toqtatpaymız.

Elimizdiñ aldına qoyıp otırğan maqsatı ayqın. Barlıq bilik tarmaqtarı eldiñ infraqwrılımdıq, äleumettik-ekonomikalıq, adami kapitaldıq körsetkişterdi damıtu jolında attan tüspey, adal qızmet etip jatır dep nıq senimmen ayta alamız.

Halıqaralıq arenada da eñsesi biik elimiz, BWW Qauipsizdik keñesine törağalıq etip, Siriya qaqtığısın retteuge atsalısıp, aumaqtıq jäne älemdik problemalardı birlesip şeşuge bar küş jigerin jwmsap jatır.

Elbası bastap, barlıq öñir basşıları qostap jatpay-twrmay eñbek qılıp jürgenin künde teledidardan da, äleumettik jeliler men basılımdardan oqıp-körip jürsizder.

Sondıqtan sınıqtı sıltau qılmay, arzan äñgimemen aldanbay, keleşek wrpaqtıñ qamı üşin jemqorlıqpen birlesip küresu jwmıstarın jandandıruğa şaqıramın.

Halqımızda «Bolğan jigit boldım demes, boldım dese bolğanı emes» degen tamaşa tereñ mağınalı mätel bar. Olay bolsa, boldım-toldım dep qarap otırmayıq.

Qazir 122-orında bolsaq, bwl körsetkişti jaqın bolaşaqta odan äri jaqsartuğa birlesip küş jwmsayıq. Sonda ğana oñ nätijege qol jetkizemiz.

Nwrgül Jannazarova

QR Memlekettik qızmet jäne sıbaylas jemqorlıqqa qarsı is-qimıl agenttiginiñ Mañğıstau oblısı boyınşa departament basşısı, Ädep jönindegi keñes törayımı

“The Qazaq Times”