Foutanga Babani Sissoko. Foto: BBC.

Älemdik ıqpaldı aqparat qwraldarınıñ onlayn paraqşaların aqtarıp otırıp, añızğa köbirek wqsaytın osı bir aqparattı kezdestirdik. Añızğa aynalğan «älem baukespelerinniñ atası» delinetin franciyalıq Vil'yamnan keyin Interpol men AQŞ sotın jerge qaratıp ketken osı bir adamnıñ artında qanday qwpiya twr, onı eşkim tap basıp tauıp ayta almaydı.

Adamzat qoğamı kürdelilenip, damığan sayın qılmıs türleri de köbeyip keledi. Siresken ereje-talaptardan aynalıp ötip, damığan tehnologiyanı da aljastırıp ketetin nebir qılmıs maytalmandarınıñ isterin estip bilip jatamız. Jaqında BBC tilşileriniñ biri Brijit Şeffer hanım älemge äygili aldamşılıq isiniñ bas keyipkeri Sissoko turalı mälimetti jayıp salıp, älem aqparat keñistigin dür silkindirdi. BBC-diñ birneşe tildegi onlayn qızmeti tarattı. Ärine, bwnı qazaq tildi auditoriyağa jetkizudegi maqsatımız aldamşılıq pen qılmıstı däripteu emes, kerisinşe bılıqqa batqan jüyeler men jemqorlıqtıñ qılmısqa jol aşqanın añdatu.

«Qasietti siqırşınıñ» avtokölik kreditin aluı

Bwl oqiğa 1995 jılı tamız ayında bolğan edi. Güldenip kele jatqan Dubay qalasına ornalasqan «Islam Bankiniñ» keñsesine Foutanga Babani Sissoko esimdi er adam kirip, avtokölik satıp alu üşin qarız swraydı. Sonımen älemdegi eñ iri aldamşılıq – qwrğaq söz arqılı adamdardı ilandırudıñ şeber oyını osılay qarapayım ğana bastaladı. Bank Sissokoğa qarız beruge kelisim beredi. Bwğan rizaşılıq bildirgen Sissoko özine qızmet körsetken Mohammed Ayubdi keşki qonağası dastarhanına iltipat etip, üyine qonaqqa şaqıradı. Keşki as üstinde Sissoko öziniñ magiyalıq erekşe qasietiniñ bar ekenin aytıp, Mohammad Ayubdi  tañ qaldıradı. Ol Ayubdi kez-kelgen somadağı aqşanı eki ese köbeyte alatının aytıp sendiredi. Tipti, Mohammad Ayub kelesi jolı üyine mol aqşamen keletin bolsa oğan bwl önerin körsetuge uäde berip attandıradı.

Dubaydağı bankti aldap ketken "siqırşı". Foto: Bi-Bi-Si.

Mohammad Ayub - islam dinin wstanatın mwsılman. Mwsılmanşılıqta qara magiya, yağni siqırşılıq eñ auır künäniñ biri retinde qarastırıladı äri mwsılmandardıñ basım köbi oğan sene bermeydi. Biraq Mohammad Malidıñ şalğay bir auılınan kelgen Sissokoğa senip qaladı. Ol Sissokonıñ üyine ekinşi ret mol aqşamen qonaqqa kelgende, Sissoko bölmesinen atqan oqtay wşıp şığıp, asığıp, abdırağan beynede Ayubdinge: «Qazir ğana mağan jındar şabuıl jasadı. Jındardıñ aşuına times üşin eşqanday äreket jasama», – dep eskertedi. Mohammed Ayub aqşanı bölmege qaldıradı. Onıñ aytuınşa, ol bölmeden tüsti jarıqtardı körgen, tütin jäne arabşa söylegen dauıstar şıqqan. Keyin bölme işi jım-jırt bolıp qalğan. Qayta kirgen kezde alıp kelgen aqşasınıñ eki esege köbeygenin körgen.

Bwl isti tekseruge qatısqan (Dubaydağı atalğan bank onı isti anıqtauğa arnayı jaldap alğan) mayamilik zañger Alan Fayn : «Bwl isten keyin Mohammad qara magiyanıñ küşine jäne Sissokonıñ aqşanı eki esege köbeyte alatınına şübäsiz senip qalğan. Tipti sengeni sonşalıq, ol Sissokoğa bank arqılı aqşa jöneltse onı da eki ese etip qaytaradı dep oylağan», – deydi.

Dubaydağı Islam bank. Foto: BBC.

Alan Faynnıñ bergen mälimetine qarağanda 1995-1998 jıldar aralığında Ayub 183 ret Sissokonıñ atımen aşılğan birneşe bank esepşotına aqşa audarğan. Sondıqtan da bank tarabı Sissokonıñ atında ülken kölemdegi nesie kartasın da bitirip beredi. Bwl esepşottarda milliondağan dollar aqşa aynalıp jatadı. Sol kezderi Dubaydağı Islam banktiñ qauipti problemağa tap bolğanı turalı habarlar tarap jatqan. Bwl habardı estigen twtınuşılar bankten aqşaların şığarıp aludı da talap etip talay jinalğan. Biraq, Emirat biligi bank dağdarısınıñ mölşerin kişireytip körsetuge tırısqan. Äri bolıp jatqan isterdi «uaqıttıq qiınşılıqtar, eşqanday qarjı tapşılığı bolıp jatqan joq jäne investorlar men özge twtınuşılardıñ aqşalarına qauip tönip twrğan joq» dep jauap berip otırğan. Biraq bwl aytılğandar şındıqtan alıs edi.

Faynnıñ aytuınşa: «Bwl Islam bankti älem aldında külkige qaldıratın jağday edi. Sol uaqıtta bank tek biliktiñ kömegimen ğana saqtap qaluğa boladı. Biraq joğalğan qarjı kölemi tım köp edi», – deydi.

Bwl kezde «qasietti siqırşı» Foutanga Babani Sissoko qayda jürdi?

Ol bwl kezde qwrlıq attap ketken edi. Sissoko 1995 jıldıñ qaraşa ayında Mohammad Ayubqa öziniñ «qasietti siqırşılıq» önerin körsetkennen keyin N'yu-Yorkten biraq şıqqan. Ol «Sitibank» keñsesiniñ birine bas swğıp, ondağı qızmetker qızdardıñ birimen tanısadı jäne oğan üylenedi. Bwdan keyin oğan Sitibankten esep aşu qiın bolmaytını anıq. Ol bwl bankten de öz atında birneşe esep aşadı. Bwl esepşottarğa 100 mln dollar köleminde aqşa audarılğan.

Keyin Dubaydağı Islam bank Sitibanktiñ üstinen sotqa arız beredi. Islam banktiñ bergen esebine qarağanda Sitibankke 151 mln AQŞ dolları audarılğan jäne onıñ bäri eşqanday rwqsatsız jasalğan. Biraq köp ötpey dubaylıq bank Sitibank üstinen bergen arızın qaytarıp aladı jäne eşqanday şağımım joq dep şığadı.

Sissoko özine kömektesken jwbayına jartı million dollarğa juıq aqşa bergen. Şın mänisinde, ol ekeuiniñ arasındağı neke qatınası da tüsiniksiz. Sissokonıñ özge de nekeli äyelderiniñ bar ekenin onıñ Sitibanktegi äyeli de biledi eken. Onıñ äyelderiniñ bireui Afrikada, bireui Mayamide, bireui N'yu-Yorkte.

Armandarın jüzege asırğısı kelgen qaltalı

Sonımen Dubaydağı bankten tüsken aqşalarmen Sissoko armandarın jüzege asıra bastaydı. Batıs Afrikada jeke aviakompaniya aşadı. Hawker Siddeley 125 jäne birneşe eski Boeing 727 wşaqtarın satıp alğan. Köp ötpey ol kompaniyağa öziniñ Malidegi tuıp-ösken auıldıñ atın beredi. Bäri de jospar boyınşa damıp kele jatqan. Alayda, 1996 jılı mausımda Sissoko öreskel qatelik jiberip aladı. Ol V'etnam soğısında istetilgen Bell UH-1 Iroquois attı eki tikwşaq satıp almaqşı boladı. Qazirge deyin oğan ne üşin soğıs tikwşağı kerek bolğanı tüsiniksiz. Öziniñ sol kezdegi tüsinik bergen sözinde bwl wşaqtardı jedel järdem retinde qoldanam dese kerek. Biraq bwl tikwşaqtardıñ kölemi tım ülken jäne olardı jedel järdem üşin paydalanu mümkin de emes. Bwl soğıs wşaqtarın satıp alu üşin arnayı rwqsat kerek bolğan. Bwl isti tez arada bitiru üşin Sissoko salıq qızmetkerine 30 mıñ dollar köleminde para beredi jäne sol äreketi barısında wstalıp qaladı. Onı twtqındauğa Interpol arnayı bwyrıq beredi. Sissoko Jenevadan tağı bir bank esepşotın aşıp jatqan jerinen twtqındaladı.

«Qayırımdı alayaq», «aqşanı uıstap şaşqan millioner» jäne alğaşqı sot

Onıñ aqtauşı advokatı Tom Spenser onımen alğaş ret Jenevadağı türmede jolığadı. Ol sol kezdi eske alğanda: «Menen türme qarauılınıñ biri Sissokonı qaşan AQŞ-qa ekstradiciyalaydı dep swrap qaldı. Men qazirge eşnärseni anıq ayta almaytınımdı bildirdim. Ol menen mümkin bolsa bwl isti keşeuildete twruımdı swradı. Men odan sebebin swrap edim, «Öytkeni ol bizge künde Parijden dämdi tağamdar aldırıp twradı» dedi», – deydi Tom Spenser.

Sissoko tez arada AQŞ-qa ekstradiciyalanğan. Biraq ol kezde ol tek tikwşaq isimen wstalğan da banktegi isteri turalı eşkim eşteñe bilmeytin edi. Ol özin qorğau üşin köptegen ıqpaldı adamdardı da tartqan. Sissokonıñ isi qaralıp jatqanda amerikalıq bedeldi diplomattardıñ da ol üşin kuälik beruge dayın ekenin bildirgeni sud'yanı da qattı tañqaldırsa kerek. Tipti oğan kepil boluğa AQŞ-tıñ bwrınğı senatorı Berç Bey de dayın ekenin aytqan. AQŞ üşin eşqanday da mañızı joq osı bir şeteldik üşin Qwrama Ştat lauazımdılarınıñ keude kerip alğa şığuınıñ sebebi büginge deyin tüsiniksiz.

Dese de, AQŞ ükimeti onı qamauğa aluğa bekem twrğan. Soñında onı 20 mln dollar kepil somamen bosatqan. Al bwl soma Floridadağı sot üşin rekordtıq körsetkiş edi. Sissoko türmeden äreñ şıqsada aqşa jasau äreketin jalğastıra tüsedi. Özin aqtap şıqqan advokattarğa «Mersedes» jäne «YAguar» avtokölikterin sıyğa tartqan. Biraq bwl kölikterdiñ qwnı onıñ jwmsağan aqşalarınıñ janında eşteñe emes edi. Aytalıq bir sändik bwyımdar dükenine bir bas swqqanda 500 mıñ AQŞ dolların tastap jüre bergen eken. Al, avtokölik salonına bir kirgende eki, üş nemese tört kölikti bir jolda satıp alğan jäne bir apta ötpey jatıp tağı sol avtosalonğa bas swğıp jaña kölik satıp alatın bolğan. Alannıñ esebinşe, Sissokoda 30-35 qımbat avtokölik bolğan.

Aqşanı suşa şaşatın Sissokonıñ är beysenbi sayın qalanı aralap, baspanasız qayırşılarğa uıstap-uıstap aqşa taratatının onıñ tağı bir aqtauşı advokatı professor Smit mırza aytadı. «Miami Herald» basılımınıñ esebine qarağanda Sissoko 10 aydıñ işinde qayırşılardıñ özine 14 mln AQŞ dolların taratqan eken. Professor Smit mırza sözinde: «Sissoko qazirgi zamannıñ Robin Gudı ma? Ne üşin kedeylerge aqşa taratadı», – dep oyladım deydi.

Qıruar aqşa jwmsap, darındı advokattardı jaldağanımen sottıñ ayıptauı aldında Foutanga Babani Sissoko öz ayıbın moyındaydı. Mümkin ol öziniñ baylığınıñ qaydan kelgenin jasıru üşin osı talğamı kömektesedi dep oylasa kerek. Onı 43 künge abaqtığa jauıp, 250 mıñ AQŞ dolları köleminde ayıppwl saladı. Ärine bwl ayıppwl onıñ Dubaydağı Islam bankten alğan aqşasımen öteldi. Ol belgilengen merzimniñ jarımın ğana abaqtıda ötkizip şıqqan. Öytkeni ol baspanası joqtarğa arnayı baspana qwru isine 1 mln dollar qarjımen qayırımdılıq jasağan. Qalğan qamaq künderin Malidegi üy qamağında ötkizetin boladı.

«Añızdıñ aqırı»

Sissoko osıdan keyin eline qaharman retinde qaytıp oraldı. Mölşeri osı uaqıtta Dubaydağı Islam bankiniñ auditorları istiñ jay-japsarın bayqap qaladı. Al Ayub osı kezde alañdap Sissokoğa qoñırau şaladı, biraq onıñ telefonı söndiruli boladı. Sonımen Mohammad Ayub banktegi qızmettesteriniñ birine istiñ anıq-qanığın aytuğa mäjbür boladı. Anığın aytqanda ol Islam bankten şığarğan qarjılardıñ kölemin auızben aytuğa däti barmay qağazğa jazıp bergen. Onıñ jazğan soması 890 mln dirhan, yağni, 242 mln AQŞ dolları edi. Tipti de aşalay aytatın bolsaq, bwl «siqır arqılı eki ese köbeytilip jatqan» aqşanıñ soması edi. Ayubtı aldamşılıq ayıbımen üş jılğa bas bostandığınan ayıradı. Sissokonı Dubay sotı sırttay üş jılğa sottaydı. Interpol halıqaralıq quğındau bwyrığın tüsirgen. Biraq Sissoko äli künge deyin izdeude jür.

2002 jıldan 2014 jılğa deyin Sissoko  Mali parlamentiniñ müşesi bolıp twrğan. Qazir ol Mali parlamentinen ketken bolsa da, el biligi onı qorğap keledi. Qılmıskerlerdi ötkerip beru boyınşa Mali birde bir elmen kelisim jasaspağan eken. Dubaydağı Islam bank küni büginge deyin Sissokonı jauapqa tartuğa tırısuda.

 Sissokonı izdep barğan jurnalistiñ körgen-bilgeni

Bridjit Şeffer hanım:

–         Meniñ Malidıñ ortalıq qalası Bamakoğa barudağı maqsatım Sissokonı biletin adamdardı izdep tabu edi. Onı jaqsı biletin birqatar adamdarmen kezdestim. Olar Sissikonıñ tuğan auılınan özin de tauıp aluıñ mümkin dedi. Dabi degen şalğay bir auıl eken. Kölikpen neşe sağat jürip ol auılğa da bardım. Qwraldı küzetşiler köptep toptasqan Sissokonıñ da üyin op-oñay tauıp aldım. Qazir onıñ jası 70-ke tayap qalğan eken. Biraq, swhbat beruge de kelisti.

Az-kem äñgimeden keyin men odan Dubaydağı Islam bankten joğalğan 242 mln AQŞ dollar turalı swradım. Ol:

–       Hanım, 242 mln dollar jöninde aytar bolsam, bwl bwrmalanğan oqiğa. Bankir mırzalar bwl aqşadan qaytıp ayırılıp qalğanın tüsindirip berui kerek. 242 mln dollar! Oylañızşı, bwl aqşalar bir ğana osınday jolmenen qaytıp şığıp ketsin?! Mäsele osında. Bwl iste aqşa audaruğa rwqsat bergen bir ğana kisi (Ayub) turalı emes, köptegen adamdar turalı söz boluğa tiis. Bankte aqşa audaru isin jasağan da bir ğana kisi jauap bermeydi, birneşe adam jauap beredi, – dedi.

Men odan «magiyalıq küş» arqılı adamdarğa äser etu isi turalı da swradım.

–       Hanım, eger de adamnıñ osınday qasieti bolsa, oğan bwnday isterdi istep ne keregi bar? Eger siz osınday qasietke ie bolsañız, osı jerden şıqpay-aq bükil älemniñ bankterin tonap kelmeysiz be? – dedi Sissoko.

Interpoldan 20 jıldan beri boy tasalap kelgen Sissoko qazir Maliden attap şığa almaydı. Biraq ol qara magiyanıñ küşimen Islam bankti taqırğa otırğızıp ketkeni üşin bir kün de türmege qamalğan joq.

Sissokonıñ qazirgi twrağı. Foto: BBC.

Brijit Şeffer hanım sözin osılay tamamdaptı. Sissokonıñ sözinen Islam bankten audarılğan aqşağa qatıstı adamnıñ Mohammad Ayub ğana emes ekenin añğaruğa boladı. Aqşanı eselep köbeytuge qızığatın adamdar barşılıq, dese de Sissoko bankirler men Emirat biliginiñ arasındağı kemşilikti mıqtap paydalanıp ketkeni anıq. Qalay desek te, jaratuşınıñ sotı qalay bolatının kim bilsin, Sissoko adamnıñ sotınan jaltarıp ketipti.

“The Qazaq Times”