QKP-nıñ qwrıltayı. Foto: image.baidu.

Qıtaydıñ är bes jılda bir ret ötetin biliktegi partiyasınıñ (Qıtay Kommunistik Partiyası, arı qaray QKP) XIX kezekti qwrıltayına bir apta uaqıt qaldı. 18 qazannan bastap bükilqıtaylıq qwrıltayğa eldiñ jer-jerinen qatısuşı ökilder ortalıq qala Beyjiñde bas qosadı.  Är kezekti qwrıltay kezinde älem elderi Qıtayğa basa nazar audara bastaydı. Sebebi bwl qwrıltay 1,5 milliardqa juıq halıqtıñ tağdırın şeşedi jäne älemdegi ekinşi orında twratın ekonomikanı basqaruşı partiyanıñ liderin saylaydı.

Äzirge QKP-nıñ kezekti qwrıltayında partiya jetekşilerinen auqımdı basşılıq almasular boluı mümkin dep kütilude. Alayda, partiyanıñ qazirgi törağası, memleket basşısı Şi Jinpiñ (Si Czin'pin) öziniñ orının saqtap qaluı mümkin. Dästürli türde ötetin qwrıltay ökilderiniñ sanı 2300 adam, bwl jolı bwl ökilder arasınan 13 adam qwrıltayğa qatısu qwqığınan alınıp tastaldı. Onıñ sebebi olardıñ qazirgi Qıtay işinde jürilip jatqan qatañ tärtipke say kelmeuinen delingen. Jabıq otırısta ötetin alğaşqı jiında qwrıltay delegattarı Ortalıq komitettiñ qwramın saylap şığaradı. Sarapşılardıñ pikirinşe, bwğan 200 adam kirui mümkin.

Bwl Ortalıq komitet sayasi byuronıñ müşelerin tañdaydı. Al odan twraqtı komitet degen organ tüzilip şığadı. Osı Twraqtı komitet memlekettiñ eñ negizgi şeşimderin şığaruşılar bolıp sanaladı. Sayasi byuroğa 12 adam bolsa, Twraqtı komitet 7 adamnan twradı. Müşeler sanı jıl sayın özgerip otıradı. Bir qarağanda partiya işinde dauıs berip tañdalğan sekildi körinedi. Al, is jüzinde bwlar el basşısınıñ aldın ala dayındap qoyğan adamdarınan qwraladı. Komitettiñ bar qızmeti bwl adamdardıñ ökilettiligin rastau ğana.

Sonımen birge Ortalıq komitet partiya liderin, yağni Bas hatşını tağayındaydı. Bwl lauazım Qıtay Halıq Respublikasınıñ basşısı degendi bildiredi. Bärine belgili bolğanday bwl qazir Şi Jinpiñniñ qolında. Körşiles Qıtay üşin osınşama mañızdı bolğan bwl qwrıltay aldağı bes jılğa, tipti odan wzaq uaqıtqa eñ negizgi şeşimderdi şığaradı. Al, osı retki qwrıltayda eki negizgi mäsele şeşim tabuı mümkin dep kütilude.

Onıñ birinşisi, qazirgi Qıtay basşısı Şi Jinpiñ ülken joldama jasaydı. Batıs sarapşılarınıñ aytqanınday bwl joldaudan Qıtaydıñ aldağı bes jıldağı sayasatınıñ negizgi bağıttarın biluge boladı. Ekinşisi, Sayasi byuro men Twraqtı komitet qwramı tolıqtay jañaruı mümkin. Soñğı jıldarı QKP beyresmi türde qızmetkerlerdiñ jas şektemesin şığarğan. Aytalıq, jası 68-den asqan Sayasi byuronıñ müşeleri qızmetinen bosatıladı. Osı beyresmi ereje boyınşa qazirgi kezde Korrupciyağa qarsı küres qızmetiniñ jetekşisi Uañ Çişan qızmetinen bosatıluı tiis boladı. Biraq, ol qazirgi Qıtay basşısınıñ eñ senimdi adamdarınıñ biri bolğandıqtan onıñ ökilettiligin jalğastıru äreketteri de jasaluı da mümkin. (Şi Jinpiñ özi 64 jasta. Qıtay ükimetiniñ basşısı Li Kıçyañ 62 jasta).

Bwdan bölek HİH qwrıltayda bolaşaq Qıtay biliginiñ tizginin wstauşılar, aytalıq Şidiñ orının basatın bolaşaq Qıtay basşısı boluı mümkin degen adamdar ortağa şığadı. Eñ mañızdısı qwrıltaydan keyin QKP Şi Jinpiñniñ aynalasına tolıqtay toptastırıladı. Sol üşin de Şi Jinpiñ basqaru merzimin wzartu turalı da bastama körsetui mümkin. Ol 2012 jılı bilikke keldi de, bes jıl işinde birqatar jaña basşılıq saptı jasaqtap şıqtı. Keyingi bes jılda ol osı özi bekemdegen komandamen batıl qadam jasay aladı. Sondıqtan ol eki merzim saylanu zañına özgeris jasaudı da ortağa qoyuı ıqtimal.

Qıtay biliginde Şi basqarğan mezgilder twtas memleket boyınşa korrupciyağa qarsı kürespen erekşelenedi deuge boladı. Ol bilikke kelgennen beri bes jıl işinde millionğa juıq memlekettik qızmetkerdi, äsirese basşılıq qızmettegi adamdardı sıbaylas jemqorlıq isi boyınşa zañdıq jauapkerşilikke tartqan. Keybir sayasattanuşılar bwl äreketti Şi Jinpiñniñ sayasi qarsılastarın joğaltuğa bağıttağan äreketi dep sanaydı. Biraq, bwl bastamasımen ol Qıtaydağı halıqtıñ qoldauına ie bolğanın jasıra almaymız. Ol bilikke kelgen alğaşqı üş jılda sayasi qarsılastarınıñ bolğanı anıq. Tipti, beyresmi derekterde, onıñ bilikke keluiniñ özi de küşti äskeri töñkeriske sebepşi bola jazdağan degen söz de aytılıp jür.

Onıñ bärin qayırıp tastap, bes jıl taban tirep bilikti nığaytqan Şi Jinpiñniñ aldağı qwrıltayda ornınan ayrılıp qaluı eki talay. Tipti bwl boljamnıñ mümkindigi bir payızğa da jetpeydi. Qazir Qıtay işindegi BAQ-tı qaraytın bolsañız ol turalı tek jaqsı jaqtarın terip jazıp jatır. Qwrıltay aldında ol turalı tom-tom eñbekter men qwlaş-qwlaş madaq jırları jazıldı.

Qazir Şi Jinpiñniñ bastı maqsatı öziniñ QKP tarihındağı mañızdı orının tiktep alu. Ol özinen bwrınğı barlıq partiya jetekşilerinen de bekem orında twrıp, sayasat jürgizuge tırısadı. Bwl qwrıltay onıñ biligin saqtap qala alatının jäne aldağı bes jılda batıl äreketterge baruı mümkin ekenin däleldeui ğajap emes.  Alayda, onıñ qanday qadamdar jasaytının boljap aytu qiın.

“The Qazaq Times”