29 qırküyek küni Qazaqstandağı AQŞ elşiligi Memlekettik departament (US Department of State) ökili Andrea Kalannıñ qatısuımen qazaqstandıq BAQ ökilderine arnap onlayn-brifing ötkizdi. The Qazaq Times aqparat agenttiginiñ saualına jauap bergen Kalannıñ sözinşe, «Qıtaydıñ azşılıq wlttar men mwsılmandarğa qarsı jasap jatqan qısımına bükil älem qarsı twruı tiis».

Qıtaydıñ Şıñjañ aymağında etnikalıq wyğır, qazaq, qırğız t.b. mwsılman toptardı «qayta üyretu  lager'lerine» qamap, ideologiyalıq tüzeu tezinen ötkizetin Beyjiñ keyingi jıldarı halıqaralıq qauımdastıq tarapınan ötkir sınğa wşırap keledi. BWW deregine qarağanda, 2017 jıldan beri Şıñjañda twratın bir millionğa juıq wyğır, qazaq, qırğız siyaqtı azşılıq wlttardıñ ökili lager'ge qamalğan. Soñğı birer jılda jeke bas qauipsizdigi üşin etnikalıq qazaq Qazaqstan şekarasın zañsız kesip ötken. Arğı bette tuısınan habar ala almay, jaqınınan tiridey ayırılıp otırğan qazaqstandıqtar da az emes. Keyingi kezde Qazaqstandağı Qıtay elşiliginiñ ğimaratı aldında tuısın qaytarudı talap etken azamattar köp qarsılıq akciyasın ötkizgen.

Biıl 10 şilde jäne 24 qırküyek küni Şıñjañnıñ Altay jerinde XX ğasırdağı wlt azattıq kürestiñ jetekşisi Ospan batırdıñ wrpaqtarınan üş azamatqa qatıstı sot procesi ötken. Olardıñ özderine tağılğan ayıptı joqqa şığarğandarına qaramastan ömir boyı bas bostandığınan ayırdı. Şıñjañdağı mwnday sayasi sipatı bar sot ükimderine AQŞ-tıñ reakciyası qanday degen saualğa Andrea Kalan:

– Naqtı jağdayğa naqtı pikir bildire almaymın, biraq AQŞ Qıtaydağı jağdaydı jiti baqılauda wstap otır jäne adam qwqıqtarınıñ taptaluına qatıstı mälimetterdi jinauda. Bİzdiñ saytta jariyalanıp otıratın esepterge nazar audarularıñızdı swraymın. Onda aqparattar aşıq, qoljetimdi. Tağı qaytalap aytamın, AQŞ Şıñjañ mäselesin jiti baqılauda wstap otır, – dedi.

Qırküyek ayınıñ ortasında Uaşiñton mäjbürli eñbekke baylanıstı Şıñjañda öndirilgen auıl şaruaşılığı-tehnikalıq önimderin (maqta, kiim-keşek, komp'yuter bölşekteri t.b.) AQŞ-qa kirgizudi şekteytin jarlıq şığardı. Redakciyanıñ «Mwnday şara Şıñjañdağı mäjbürli eñbekti toqtatuğa qanday oñ äseri kütilude? Qwrama Ştattar tarapınan bwğan deyin jasalğan sankciya şaraları Şıñjañdağı adam qwqığı mäselesiniñ jaqsaruına oñ äser etkenin däleldeytin qandayda bir naqtı mälimettermen bölise alasızdar ma?» degen saualına amerikalıq resmi ökil jauap berdi:

 – Raqmet, qazirgi kezde öte mañızdı mäseleniñ biri. Biz ünemi Qıtaymen baylanıs ornatatın kompaniyalarğa keñes berip otıramız. Negizinen qıtaylıq wyımdarmen qarım-qatınastı kompaniyalardıñ özderi şeşedi. Amerikalıq biznes sferanıñ Qıtaymen baylanısı belgili. Bizdiñ maqsatımız – aqparattandıru. YAğni Amerika älem elderin Şıñjañdağı ahualmen etene habardaretu üşin qoldan kelgenniñ bärin jasap jatır. AQŞ prezidenti Donal'd Tramp ta, Memlekettik hatşı Mayk Pompeo da bwl mäseleni ünemi sınğa alıp, qatañ baqılauda wstap otır. Qazir köptegen adamdar Şıñjañdağı jağdaydan habardar. Biz barlıq älemdi Qıtaydıñ äreketine tosqauıl boluğa, toqtatuğa ündeuge şaqıramız, – dedi ol.

Esteriñizge sala ketsek, äli künge deyin kommunistik Beyjiñ betinen qayta qoyğan joq, Şi Jipiñ şeneunikteri «qayta tärbieleu jäne käsip üyretu ortalıqtarı terrorizm men ekstremizmmen küres üşin qajet» ekenin alğa tartadı. Qıtay biligi abaqtıdağılardıñ köbi bosatıldı degenimen, – älemniñ ärtürli BAQ jäne zertteu-barlau wyımdarı «qwrıq auqımı men quatı» arta tüskenin aytadı. Mäselen, Australiya strategiyalıq sayasat institutınıñ (ASPI) 24 qırküyekte jariyalağan zertteuinde Qıtaydıñ Şıñjañ ölkesindegi oqşaulau nısandarı 40%-ğa köbeygen. Naqtıraq aytqanda, zertteuşiler Şıñjañda bir jılda  61 lager' jañadan salınğanın, tağı onnan astam ğimarattıñ qwrılısı jürip jatqanın, jalpı jiını 380-nen asa «lager'ge wqsas» ğimarattı anıqtağan.

"The Qazaq Times"