كىسىلىك قۇقىقتى قورعاۋ ۇيىمدارى ترامپ ساپارىنان پايدالانىپ قىتايعا قىسىمدى ارتتىرماق

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ قىتايعا ساپارى كەشە تۇستەن كەيىن رەسمي باستالعان ەدى. قۇراما شتات پرەزيدەنتىنىڭ بۇل ساپارى اقش-تىڭ قىتايعا قاراتقان ساياساتىن انىق باعامداۋعا تۋعان ۇلكەن وراي. ونىڭ ۇستىنە ترامپ ساپارى قىتاي باسشىسى شي ءجينپيڭنىڭ ۇگىت-ناسيحاتى كۇشتى ءجۇرىلىپ جاتقان مەزگىلگە تۋرا كەلىپ وتىر. «ازيا ازاتتىق راديوسىنىڭ» (RFA) حابارلاۋىنا قاراعاندا، اقش-تاعى جانە حالىقارالىق كىسىلىك قۇقىقتى قورعاۋ ۇيىمدارى پرەزيدەنت ترامپتى، وسى ورايدا قىتايداعى كىسىلىك قۇقىق ماسەلەسىنە قۋزاۋ سالۋعا شاقىرۋدا. ءارى بۇل ۇيىمدار ترامپ ساپارى كەزى قىتايدان كىسىلىك قۇقىقتى باسىمىراق تالاپ ەتۋدىڭ ورايى دەپ قاراۋدا.

وسىعان بايلانىستى قۇراما شتاتتاعى ادام قۇقىعىن قورعاۋعا قاتىستى ورگاندار پرەزيدەنت ترامپقا بارىنشا تالاپتارىن جەتكىزىپ بەرۋدە. كونگرەسس قاراماعىنداعى قىتاي ىستەرى كوميتەتىنىڭ باسشىلىعى جانە كەڭەس پالاتاسىنىڭ جەتەكشىسى ماركو رۋبيو جانە ونىڭ ورىنباسارى پرەزيدەنت ترامپقا ارنايى حات جولداپ، كەزدەسۋ كەزىندە كىسىلىك قۇقىق ماسەلەسىن تىلگە تيەك ەتۋدى سۇرادى.

تالاپ حاتتا كىسىلىك قۇقىققا قاتىستى بىرنەشە مازمۇندار انىقتاپ كورسەتىلگەن. سونىڭ ءبىرى قىتايداعى عالامتور تسەنزۋراسى. ەكى ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى كەزىندە قىتايدىڭ جولعا قويىپ وتىرعان عالامتورعا جاساعان شەكتەۋ ارەكەتى كىسىلىك قۇقىقتى تاپتاۋ بولىپ تابىلاتىنىن اشىق ايتىپ، اقش-تىڭ كىسىلىك قۇقىقتى قورعاۋ تالاپتارىنا قۇرمەت ەتۋىن ورتاعا سالۋدى ۇسىندى. ەكىنشىسى قىتايدىڭ قۇراما شتاتتان قايتارىپ بەرۋدى تالاپ ەتكەن بىرنەشە تۇلعالارىنا قاتىستى. قىتايدىڭ ساياسي قىلمىستى رەتىندە قايتارىپ بەرۋدى تالاپ ەتىپ وتىرعان ادامدارىنا حالىقارالىق ولشەمدەرگە ساي قايتارىپ الۋ تالاپتارىن ورىنداعان جاعدايدا عانا ىسكە اساتىنى تۋرالى ەسكەرتۋ. ءۇشىنشى، گونكونگتىڭ دەموكراتيالىق ءتۇزىمىن قولداۋدى اقش-تىڭ ماڭىزدى كۇن تارتىبىنە قويۋ. قىتايدا تۇرىپ جاتقان امەريكالىقتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى كۇشەيتۋ.

وسى تالاپتاردىڭ اراسىندا ساياسي قىلمىسكەر رەتىندە قىتاي تۇرمەسىندە وتىرعان بىرقاتار ادامداردىڭ ەسىمدەرى دە اتالعان. ايتالىق، ترامپ ۇكىمەتىنىڭ جياڭ تيانيوڭ، تاڭ جىڭليڭ، يلھام توقتى (ۇيعىر), گاۋ جىشىڭ، ليۋ شيا قاتارلى ادامداردىڭ ىسىنە باسا نازار اۋدارۋىن سۇراعان. بۇلاردان سىرت قىتاي تۇرمەسىندە 1400-دەن استام ساياسي قىلمىستى دەپ اتالعان ادامداردىڭ بار ەكەنىن ەسكەرتكەن. تالاپتاردىڭ بەسىنشىسى بولىپ، قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ۆەنەسۋەلا پرەزيدەنتى نيكولاس مادۋرونىڭ ديكتاتورلىق ساياساتىن استىرتىن قولداپ وتىرعانىن العا تارتقان. پرەزيدەنت ترامپتىڭ بۇل جاردەمدى توقتاتۋىن وتىنگەن. تالاپ حاتتىڭ ءتۇيىنى رەتىندە قىتاي ۇكىمەتىنىڭ حالىقارالىق جانە امەريكالىق دەموكراتيا پايىمدارىنا قۇرمەت ەتىپ، ەكى ەل حالقىنىڭ باياندى قارىم-قاتىناسىن ورناتۋعا تىرىسۋىن ءۇمىت ەتكەن.

RFA-وسىعان ۇقساس تاعى ءبىر حابارىندا، حالىقارالىق كىسىلىك قۇقىق ۇيىمدارى ترامپ ساپارىنان پايدالانىپ، قىتايدىڭ ءدىني نام-سەنىم بوستاندىعىنا قىسىم ءتۇسىرىپ وتىرعانىن، تيبەت پەن ۇيعىر اۆتونوميالى ايماعىنداعى از ساندى ۇلتتاردىڭ ءدىن وكىلدەرىن قاماۋعا العانى تۋرالى ترامپقا مالىمەت بەرىپ، قىتاي ساپارى كەزىندە بۇل ماسەلەلەردى كەلىسسوزدىڭ ءبىر تارماعىنا ەنگىزۋدى تالاپ ەتكەن.

كىسىلىك قۇقى، دەموكراتيا جانە نانىم-سەنىم بوستاندىعى تۋرالى قىتاي ۇكىمەتىنە تالاپتار، ترامپ ساپارىندا عانا ەمەس بۇدان بۇرىن دا ايتىلىپ كەلدى. قىتاي ۇكىمەتى ەلدىڭ ىشكى ءىسى دەگەن جەلەۋدى العا تارتىپ، از ۇلتتارعا قىسىم كورسەتىپ وتىرعانى جالپاق الەمگە بەلگىلى. تەك ترامپ بۇل ماسەلەلەردى كەلىسسوزدىڭ ءبىر تارماعىنا قوسىپ، شي جينپيڭمەن كەلىسىمدەر اراسىندا ءسوز ەتتى مە، جوق – بۇل  تۋرالى ازىرگە بەيمالىم. ترامپ بۇل تاقىرىپتى ءسوز ەتكەن كۇننىڭ وزىندە سالقىن قاندى قىتاي باسشىسى وعان تولىمدى جاۋاپ قايتارا قويار ما ەكەن. قالاي بولسا دا، شەكارانىڭ ارعى جاعىنداعى قانداستاردىڭ دا قۇقىعىنا ساياتىن بۇل تاقىرىپ، وڭدى شەشىم تاۋىپ جاتسا قۇبا قۇپ.

“The Qazaq Times”