Donal'd Tramp Qıtayda. Foto: CBC.ca.

AQŞ prezidenti Donal'd Tramptıñ Qıtayğa saparı keşe tüsten keyin resmi bastalğan edi. Qwrama Ştat prezidentiniñ bwl saparı AQŞ-tıñ Qıtayğa qaratqan sayasatın anıq bağamdauğa tuğan ülken oray. Onıñ üstine Tramp saparı Qıtay basşısı Şi Jinpiñniñ ügit-nasihatı küşti jürilip jatqan mezgilge tura kelip otır. «Aziya Azattıq Radiosınıñ» (RFA) habarlauına qarağanda, AQŞ-tağı jäne halıqaralıq kisilik qwqıqtı qorğau wyımdarı prezident Tramptı, osı orayda Qıtaydağı kisilik qwqıq mäselesine quzau saluğa şaqıruda. Äri bwl wyımdar Tramp saparı kezi Qıtaydan kisilik qwqıqtı basımıraq talap etudiñ orayı dep qarauda.

Osığan baylanıstı Qwrama Ştattağı adam qwqığın qorğauğa qatıstı organdar prezident Trampqa barınşa talaptarın jetkizip berude. Kongress qaramağındağı Qıtay isteri komitetiniñ basşılığı jäne Keñes palatasınıñ jetekşisi Marko Rubio jäne onıñ orınbasarı prezident Trampqa arnayı hat joldap, kezdesu kezinde kisilik qwqıq mäselesin tilge tiek etudi swradı.

Talap hatta kisilik qwqıqqa qatıstı birneşe mazmwndar anıqtap körsetilgen. Sonıñ biri Qıtaydağı ğalamtor cenzurası. Eki ükimet basşılarınıñ kezdesui kezinde Qıtaydıñ jolğa qoyıp otırğan ğalamtorğa jasağan şekteu äreketi kisilik qwqıqtı taptau bolıp tabılatının aşıq aytıp, AQŞ-tıñ kisilik qwqıqtı qorğau talaptarına qwrmet etuin ortağa saludı wsındı. Ekinşisi Qıtaydıñ Qwrama Ştattan qaytarıp berudi talap etken birneşe twlğalarına qatıstı. Qıtaydıñ sayasi qılmıstı retinde qaytarıp berudi talap etip otırğan adamdarına halıqaralıq ölşemderge say qaytarıp alu talaptarın orındağan jağdayda ğana iske asatını turalı eskertu. Üşinşi, Gonkongtıñ demokratiyalıq tüzimin qoldaudı AQŞ-tıñ mañızdı kün tärtibine qoyu. Qıtayda twrıp jatqan amerikalıqtardıñ qwqıqtarın qorğaudı küşeytu.

Osı talaptardıñ arasında sayasi qılmısker retinde Qıtay türmesinde otırğan birqatar adamdardıñ esimderi de atalğan. Aytalıq, Tramp ükimetiniñ Jyañ Tyanioñ, Tañ Jıñliñ, Ilham Toqtı (wyğır), Gau Jışıñ, Lyu Şiya qatarlı adamdardıñ isine basa nazar audaruın swrağan. Bwlardan sırt Qıtay türmesinde 1400-den astam sayasi qılmıstı dep atalğan adamdardıñ bar ekenin eskertken. Talaptardıñ besinşisi bolıp, Qıtay ükimetiniñ Venesuela prezidenti Nikolas Maduronıñ diktatorlıq sayasatın astırtın qoldap otırğanın alğa tartqan. Prezident Tramptıñ bwl järdemdi toqtatuın ötingen. Talap hattıñ tüyini retinde Qıtay ükimetiniñ halıqaralıq jäne amerikalıq demokratiya payımdarına qwrmet etip, eki el halqınıñ bayandı qarım-qatınasın ornatuğa tırısuın ümit etken.

RFA-osığan wqsas tağı bir habarında, Halıqaralıq kisilik qwqıq wyımdarı Tramp saparınan paydalanıp, Qıtaydıñ dini nam-senim bostandığına qısım tüsirip otırğanın, tibet pen wyğır avtonomiyalı aymağındağı az sandı wlttardıñ din ökilderin qamauğa alğanı turalı Trampqa mälimet berip, Qıtay saparı kezinde bwl mäselelerdi kelissözdiñ bir tarmağına engizudi talap etken.

Kisilik qwqı, demokratiya jäne nanım-senim bostandığı turalı Qıtay ükimetine talaptar, Tramp saparında ğana emes bwdan bwrın da aytılıp keldi. Qıtay ükimeti eldiñ işki isi degen jeleudi alğa tartıp, az wlttarğa qısım körsetip otırğanı jalpaq älemge belgili. Tek Tramp bwl mäselelerdi kelissözdiñ bir tarmağına qosıp, Şi Jinpiñmen kelisimder arasında söz etti me, joq – bwl  turalı äzirge beymälim. Tramp bwl taqırıptı söz etken künniñ özinde salqın qandı Qıtay basşısı oğan tolımdı jauap qaytara qoyar ma eken. Qalay bolsa da, şekaranıñ arğı jağındağı qandastardıñ da qwqığına sayatın bwl taqırıp, oñdı şeşim tauıp jatsa qwba qwp.

“The Qazaq Times”